طراحی و اجرای WebGIS در گردشگری و توریسم (شهر قم) – بخش دوم

مواد و روش ها
بر مبنای معماری های WebGIS ، مدل چند سطحی را برای WebGIS گردشگری که شامل سطح داده، سطح برنامه کاربردی و سطح نمایش می باشد، مورد استفاده قرار گرفت. هر لایه خود از اجزاء مختلفی تشکیل شده است. سطح داده، شامل پایگاه داده مکانی ایجاد شده در پایگاه SQL Server با استفاده از نرم افزار ArcSDE می باشد. وظیفه این سطح ارائه داده های مکانی و توصیفی مورد نیاز سیستم می باشد. سطح برنامه کاربردی شامل نرم افزار سرور تولید کننده نقشه های اینترنتی می باشد که کلیه درخواستهای دریافت شده را پردازش کرده و نتایج را برای اساسی داده های موجود در پایگاه داده مکانی یا پردازشی های مکانی انجام شده در طرف سرور ارائه می دهد. این سطح جهت انجام پردازش های داده ای، پرس و جوهای مکانی و داده ای و تحلیل های مکانی بکار می رود. سطح نمایش شامل ابزارهایی برای نمایش نتایج درخواستهای ارسال شده توسط کاربر می باشد. سطح دیگری را نیز می توان جهت ارتباط بین این سطوح در نظر گرفت که سطح شبکه می باشد که شامل نرم افزارها و سخت افزارهای شبکه جهت تامین این ارتباط می باشد. شکل شماره ۲ ارتباط بین اجزاء مختلف سیستم را نشان می دهد.

منطقه مورد مطالعه

منطقه مورد مطالعه در این تحقیق شهر زیارتی، تاریخی قم می باشد. شهر قم دارای پیشینه تاریخی و فرهنگی قوی می باشد که از دیرباز توجه بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی مخصوصا شیعیان اسلامی را به خود جلب کرده است. این شهر در حال حاضر با توجه به جایگاه حرم حضرت معصومه (س)، مسجد مقدس جمکران و حوزه علمیه در شمار شهرهای مشهور ایران قرار دارد و سالانه شاهد هجوم سیل عظیمی از مشتاقان به این شهر، مخصوصا در ایام و اعیاد مذهبی می باشد. در این تحقیق قصد داریم که با استفاده از علوم جدید و ترکیب تکنولوژیهای مختلف گامی در کمک و اطلاع رسانی مناسب جهت رفاه حال گردشگران و زائران برداشته باشیم. نیز موجود به نقشه شهری که دارای کلیه اطلاعات مورد نیاز گردشگران و زائران باشد ما را بر آن داشت که نقشه ای پویا شامل اطلاعات لازم مهیا کرده و در دسترس عموم قرار دهیم.

 ArcIMS

ArcIMS از بسته های نرم افزاری شرکت ESRI می باشد که توانایی به اشتراک گذاری داده های مکانی و توصیفی را بر روی اینترنت دارا می باشد. این نرم افزار نه فقط ابزاری برای ایجاد نقشه اینترنتی است بلکه ابزاری برای توزیع قابلیت های GIS، داده ها و سرویس ها از طریق وب می باشد.

تکنولوژی ArcIMS به Shapefile برمبنای Desktop اجازه مشاهده با استفاده از یک مرورگر وب استاندارد با بکار بردن زبان برنامه نویسی اختصاصی (ArcXML) را می دهد.

با ArcIMS می توان:

• نقشه های کنشی با کیفیت بالا را منتشر کرد که می تواند توسط هزاران نفر به صورت همزمان بر روی اینترنت در دسترسی باشد.
• داده ها را از منابع مختلف گردآوری و به صورت یکپارچه ارائه داد (اینترنت یا محلی).
• نقشه ها، داده ها و متادیتها را با استفاده از تنوعی از کلاینتها (موبایل، دسکتاپ و مرورگرهای اینترنتی) در دسترس قرار داد.
• معماری سروری بسیار انعطاف پذیری را برای انطباق با رشد تقاضا جهت سرویسهای ارائه شده بدون نیاز به دوباره سازی سیستم مورد استفاده قرار داد.
• مرکزی برای ذخیره انتشار و مشاهده متادیتا ایجاد کرد.

معماری ArcIMS

ArcIMS دارای معماری چند سطحی می باشد. ArcIMS از سه سطح که به عنوان سطح نمایش (Presentation tier ) سطح business logic و سطح ذخیره ای داده (Data Storage tier) تشکیل شده است .

– سطح ذخیره داده

در این سطح داده های GIS و توریستی بکار رفته در سیستم در سرورهای فایلی (file servers) یا پایگاه های دادهای مکانی ایجاد شده در اوراکل یا SQL Server نگهداری و ذخیره می شوند.

در اینجا داده های مورد نیاز توریستها از نقشه های موجود استخراج گردیده و با استفاده از نرم افزار ArcSDE از محیط GIS وارد پایگاه داده مکانی ایجاد شده در SQL Server می شود. با استفاده از پایگاه داده یا مکانی می توان محیطی برای ذخیره سازی و مدیریت داده های مکانی و توصیفی ایجاد کرد که دارای مزیتهای متعددی می باشد.

– سطح Business logic

از اجزاء طرف سرور شامل وب سرور(WebGIS Server)، سرور برنامه کاربردی (Application Server، سروv مکانی (Spatial Server)، اتصال دهنده های سرور (Server Connectors) و Manager تشکیل شده است. این سطح جایی می باشد که همه پردازشها، پرس وجو ها و اداره سرور (server administration) در آن اتفاق می افتد.

– سطح نمایش

از اجزاء طرف کلاینت تشکیل شده که برای ارسال درخواست ها به سرور و نمایش نقشه ها و داده ها استفاده می شود. در اینجا نمایشگرهای ArcIMS وجود دارند و شامل نمایشگرهای HTML\DHTML ، نمایشگرهای جاوا و کلاینت های دیگر میباشند.

در این تحقیق نمایشگر HTML به علت عدم نیاز به نصب نرم افزارهای اضافی و سبک بودن از لحاظ کاربرد انتخاب گردیده است. این نمایشگری است که به صورت اتوماتیک همراه با نرم افزار ArcIMS نصب شده، نمای گرافیکی و کارایی وب سایت یا سایت های ArcIMS را تعریف می کند. با استفاده از Dynamic HTML و JavaScript ،HTML نمایشگر چهارچوبی را برای نقشه، جعبه ابزار، راهنما، نمای کلی نقشه و دیگر عناصر گرافیکی سایت را فراهم می کند.

نمایشگر HTML به صورت پیش فرض دارای مجموعه ای از صفحات HTML و فایل های JavaScript می باشد که در طراح ArcIMS (ArcIMS Designer) هنگام طراحی سایت ایجاد می شوند.

 مزایای نمایشگر HTML

• با اینترنت اکسپلورر و موزیلا فایرفاکس و بقیه مرورگرها کار میکند.
• پردازش کم اطلاعات در طرف کلاینت.
• نیاز به نصب نرم افزارهای جانبی ندارد.
• برای ویرایش بسیار راحت می باشد.

در جدول زیر مراحل دریافت درخواست از کاربر و ارسال پاسخ به کاربر در ArcIMS آمده است.

۳-۳- ساخت وب سایت

بعد از نصب و راه اندازی سیستم که شامل نصب نر مافزارها و سخت افزارهای سرور و کلاینت می باشد، وب سایت ارائه دهنده سرویس نقشه و با تولید می شود.

الف- ساخت فایل پیکره بندی سیستم

فایل پیکره بندی سیستم به فرمت axl می باشد. این فایل مسیر داده ها، نحوه نمایش، خاموش و روشن بودن و خصوصیات دیگر را تعیین میکند (شکل ۵). کلیه لایه های مورد نیاز با استفاده از ابزار Add به محیط نمایش ArcIMS Author وارد می شوند. سپس نحوه نمایش، مقیاس نمایش، خاموش و روشن بودن لایه و خصوصیات دیگر تعیین شده و فایل به فرمت axl ذخیره می شود.

ب – ساخت سرویس نقشه توسط ArcIMS Manager

در این مرحله با استفاده ArcIMS Manager از از فایل پیکره بندی سیستم ایجاد شده در مرحله قبل سرویس نقشه مورد نظر تولید می شود. در اینجا مسیر فایل پیکره بندی، مسیر فایل خروجی جھت فایل های تصویری ثولیل شده و فرمت فایل تصویر ارائه شده تعیین می شود. بعد از تعیین این خصوصیات سرویس بایستی اجرا شود

ج – تولید وب سایت سرویس نقشه

در این مرحله با استفاده از ArcIMS Designer می توان تعیین کرد که نمایشگر سرویس نقشه مورد نظر از چه نوع باشد. ArcIMS Designer سه نوع وب سایت با نمایشگرهای مختلف ایجاد می کند که شامل وب سایت با نمایشگر HTML و وب سایت با نمایشگر جاوا که خود دو نوع می باشد:Java Standard و Java Custom در این تحقیق وب سایت با نمایشگر HTML مدنظر می باشد. پس در ArcIMS Designer نمایشگر HTML راانتخاب می کنیم. ArcIMS Designer (شکل ۸) تمامی فایلها و ابزارهای اولیه وب سایت و نمایشگر را تولید می کند. که انتخاب هایی برای تعیین ابزارها، نمایش کلی نقشه نهایی، واحدها و … را اجازه می دهد. ArcIMS Designer سرویس های در دسترس بر روی سرور را نمایش می دهد و اجازه انتخاب هر یک را می دهد.

نویسنده : کمال قلیچ خانی، علی اکبر متکان ، پرویز ضیائیان، علیرضا شکیبا (مقاله “طراحی و اجرای WebGIS با قابلیت کاربرد در اطلاع رسانی توریسم (مطالعه موردی شهر قم)”)