گنبد سلطانیه-موسسه چشم انداز هزاره سوم ملل شیراز-آموزش کاربردی GIS و RS
رضا رسولی بلخکانلو
گنبد سلطانیه بزرگترین گنبد تاریخی ایران و بزرگترین گنبد آجری جهان میباشد که مقبره محمد خدابنده اُلجایتو از شاهان ایلخانی از جانشینان مغول در ایران است که از آثار مهم آن دوره و شاهکاری از معماری ایرانی و اسلامی است .
این گنبد زیبا در سیصد کیلومتری تهران و نزدیک زنجان در دشتی سرسبز مانند نگینی آبی میدرخشد . شهر سلطانیه در قرن هشتم قبل از میلاد محل زندگی قوم ساکاراتی بوده و بعد از آن شاهان ماد آن را اریباد و ارساس نامیدند اما از این تاریخ تا دوره مغول دیگر هیچ اسمی از این شهر در تاریخ ایران نیست . این مقبره برای انتقال جسد حضرت علی امام اول شیعیان از نجف به سلطانیه ساخته شد که همان زمان با مخالفت علمای شیعه روبرو شد و این کار به انجام نرسید و این شاه ایلخانی پس از ناامید شدن از این کار مقدار زیادی از خاک نجف و کربلا را به شهر سلطانیه انتقال داد و در ساخت قسمتی از گنبد استفاده کرد که هم اکنون به تربت خانه مشهور است و بر روی گنبد آجری پوششی از کاشی های آبی رنگ و لاجوردی چشم نواز به عنوان تزئینات آن به کار برد . این بنا در مدت ۱۰ سال در سال ۷۰۳ هجری قمری توسط سه هزار کارگر ساخته شد و شامل هشت ایوان و هشت مناره میباشد که به قولی از هشت در بهشت الهام گرفته است . برخی کارشناسان این مناره های هشت گانه را فدایی قلمداد کرده اند که در موقع وقوع زلزله مناره ها تخریب و بنا سالم میماند . دو سال پس اتمام کار ساخت بنا الجایتو بر اثر بیماری فوت کرده و بنا به وصیت خود در قسمت سردابه این بنای زیبا دفن میگردد . بعد از در گذشت الجایتو شهر سلطانیه از رونق افتاده و گذشته باشکوه خود را از دست میدهد ولی این گنبد و بنای عظیم همچنان نام شهر سلطانیه را زنده نگه داشته است . گفته میشود در ساخت گنبد بزرگ شهر فلورانس ایتالیا از این گنبد الگوبرداری شده است و گنبد سلطانیه بعد از گنبد کلیسای سانتاماریای ایتالیا و گنبد مسجد ایاصوفیه سومین گنبد بزرگ جهان میباشد .
این اثر ارزشمند و باشکوه در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است .
بدون دیدگاه