امروزه، مهمترين دغدغۀ‌ نظام آموزشی و پرورشی يك كشور، ايجاد بستری مناسب، برای رشد و تعالی سرمايه‌های فكری در جامعۀ ‏اطلاعاتی و دانايی ‌محور است. برای آنكه همۀ گروه‌های اجتماعی قادر باشند به طور مؤثر در چنين جامعه‌ای مشاركت داشته باشند، ‏بايد يادگيری پيوسته، خلاقيت، نوآوری و نيز مشاركت فعال و سازندۀ اجتماعی را بياموزند. تحقق اين امر، مستلزم تعريف نوینی از ‏نقش و كاركرد مدارس به عنوان اصلی‌‌ترين نهادهای آموزشی در جامعه است.‏ همچنین جهان کنونی به سمتی حرکت می­کند که بیشتر مشاغل به دانش و مهارت‌های رایانه‌ای نیاز دارد. روش سنتی که هم اکنون در مدارس ما استفاده می­شود راه مناسبی برای هم‌خوانی با این جریان نیست.

در حال حاضر، نظام آموزشی به مدرسه‌ا‌ی نياز دارد كه با بهره‌گيری از فناوری‌ اطلاعات و ارتباطات، امکان يادگيری پيوسته را فراهم ‏نموده و فرصت‌های نوينی را در اختيار افراد برای تجربه‌ زندگی در جامعه‌ اطلاعاتی قرار ‌دهد، به­گونه‌ای كه اين فن‌آوري، نه به عنوان ابزار؛ ‏بلکه در قالب زیرساخت توانمند‌ساز برای تعليم و آموزش حرفه‌ای محسوب ‌‌شود.‏ به­كارگيری گستردۀ‌ فناوری‌ اطلاعات و ارتباطات در فرايند آموزش و پرورش، همزمان با تحول در رويكردهای آموزشی درجهان، زمينۀ شكل‌گيری مدارس هوشمند ‏را فراهم آورده است و اصول بنیادی شکل­گیری این مدارس در نظام آموزشی کنونی ما به­طور کلی در فصل سوم- مدارس هوشمند از نگاه فاوا ( سند راهبردی آموزش و پرورش) – مورد اقتباس و استخراج قرار گرفته است.

اين مدارس از جمله نيازمندی‌های كليدی جوامع دانش‌بنيان هستند و رويكردهای توسعه‌ مهارت‌های دانشی و ‏كارآفرينی دانش‌آموزان را دنبال می­کنند. در اين مدارس‌، فرايندهای یاددهی – يادگيری تقويت شده و محيط تعاملی يكپارچه برای ارتقای ‏مهارت‌های كليدی دانش‌آموزان با تكيه بر فعاليت‌های گروهی، در عصر دانايی محور فراهم می‌شود.

مدرسه هوشمند مدرسه‌اي فيزيكي است؛ كنترل و مديريت آن مبتني بر فن‌آوري رایانه و شبكه انجام مي‌گيرد و محتواي اكثر دروس، الكترونيكي، و سيستم ارزشيابي و نظارت آن هوشمند است. در چنين مدرسه‌اي يك دانش‌آموز هوشمند، با صرف وقت بر روي موضوعات به شكل مستمر، منابع و قابليت­هاي اجرايي خود را توسعه و تغيير مي‌دهد و اين نكته‌اي است كه به مسئولان مدرسه اجازه مي‌دهد تا باتوجه به تغييرات به وجود آمده و افزايش سطح اطلاعات دانش‌آموزان، آنها را براي اخذ اطلاعات جديد آماده نمايند.

برنامه پنجم توسعه: در بند الف ماده 19 برنامه پنجم توسعه کشور آمده است: دولت موظف است تا پایان برنامه، فن­آوری اطلاعات و ارتباطات را در کلیه فرآیندها جهت تحقق عدالت آموزشی و تسهیل فرآیندهای موجود و ارائه برنامه­های آموزشی و دروس دوره های تحصیلی به صورت الکترونیکی به­کار گیرد. وزارت آموزش و پرورش نیز موظف است تا پایان برنامه، آموزش از راه دور و رسانه­ای را به­منظور تضمین دسترسی به فرصت­های عادلانه آموزشی تحقق ببخشد.

سند توسعه فاوای وزارت آموزش پرورش: توانمندسازی و تحول آفرینی در نظام آموزشی دستیابی به اهداف یادگیری و تاکید بر نقش و جایگاه معلم و عدالت آموزشی و حفظ و تقویت ارزش­های اخلاقی و فرهنگی جهت فراهم آوردن محیط یاددهی-یادگیری مبتنی بر فن­آوری اطلاعات و ارتباطات در نظام آموزش و پرورش است.

سند راهبردی نظام جامع فن­آوری اطلاعات کشور: در این سند موارد زیر جهت بکارگیری فن­آوری اطلاعات و ارتباطات آمده است:

• تسهیل آموزش­های رسمی مبتنی بر فن­آوری اطلاعات در مدارس با گسترش شبکه اینترنت و هوشمندسازی مدارس
• تقویت سیستم آموزش مبتنی بر فن­آوری اطلاعات بین دبیرستان­های کوچک و بزرگ و دانشکده­ها.

نقشه جامع علمی کشور: در این سند توسعه نظام آموزش الکترونیک و زیرساخت­های فن­آوری اطلاعات و ارتباطات در حوزه آموزش عالی و آموزش و پرورش و تربیت و توانمندسازی دانش­آموزان در شئون دینی، خانوادگی، اجتماعی، زیستی و بدنی، هنری، حرفه­ای، علمی و فن­آوری برای ورود به عرصه­های مختلف زندگی و جامعه و پرهیز از جهت­گیری محض دوره آموزش عمومی به سمت آموزش عالی است و با رصد دائمی شرایط محیطی جهت پاسخ­گویی پیوسته و پویای آموزش و پرورش به نیازهای حال و آینده جامعه است.

لذا کتاب حاضر در راستای تحقق الویت های آموزش و پرورش در نقشه جامع علمی کشور تالیف شده است. با توجه به اهمیت این موضوع، در پژوهش حاضر به مطالعه و بررسی ضرورت و تأثیر هوشمندسازی مدارس (کلاس درس) در تعمیق و سرعت یادگیری دانش آموزان پرداخته شده است. همچنین در ادامه با بیان تعاریف و ویژگی­های مدارس هوشمند، به مرور تفاوت­های این نوع مدارس با مدارس سنتی، دلایل ایجاد و زیرساخت‌های لازم برای تأسیس این مدارس و نیز نحوۀ ارزیابی دانش‌آموزان پرداخته، مزایا و موانع مهم پیش روی این مدارس را به تفصیل بررسی می‌نماییم.

فهرست

مقدمه  أ‌

فصل اول: مدیریت دانش و فناوری اطلاعات در سازمان‌های آموزشی………………………… 1

1-1- مقدمه  1

1-2-   فن‌آوري اطلاعات IT  چيست؟  5

1-3-   مديريت دانش در آيينۀ فن‌آوري   6

1-4-   نقش تكنولوژي اطلاعات در مديريت دانش    6

5-1-مزایای به كارگيري فن‌آوري اطلاعات در آموزش مدارس    10

1-6- نتیجه‌گیری   13

فصل دوم: طرح تعالی مدارس سنتی به سمت مدارس هوشمند…………………………………. 15

1-2- مقدمه  15

2-2-  تعریف احساس تعلق به مدرسه  17

2-3-   عوامل موثر بر احساس تعلق به مدرسه  18

2-4- طرح تعالی مدیریت مدرسه به سمت مدارس هوشمند  22

2-5-  ملزومات تبدیل کلاس درس سنتی به هوشمند  27

2-6-  مقایسۀ مدارس سنتی و مدارس مجازی با مدارس هوشمند  28

2-7- نتیجه‌گیری   34

فصل سوم: مدارس هوشمند از نگاه فاوا…………………………………………………………………… 37

1-3- مقدمه  37

2-3-   پيشينۀ هوشمند‌سازي مدارس    39

3-3-  چشم انداز تحول بنیادی “مدرسه هوشمند”  42

3-4- ساز و كار اجرايي هوشمند‌سازي مدارس    49

5-3- پیاده‌سازی هوشمند‌سازي  مدارس    58

6-3-  نتیجه‌گیری   61

فصل چهارم: هوشمندسازی مدارس………………………………………………………………………… 63

1-4- مقدمه  63

2-4- تعريف مفهومی مدرسۀ هوشمند  64

3-4- مدرسۀ هوشمند، يك ضرورت   67

4-4-  مهم‌ترين اهداف مدارس هوشمند  73

5-4- اصول یادگیری در مدارس هوشمند  73

6-4- اصول  مدارس هوشمند  75

7-4- ویژگیهای برنامۀ درسی در مدارس هوشمند  75

8-4- چگونگی تدریس معلم در مدارس هوشمند  76

9-4-تاثیر هوشمندسازی کلاس در تعمیق و سرعت یادگیری دانش‌آموزان  79

10-4-  اركان مدرسۀ هوشمند  81

11-4- اجزا و تجهیزات موردنیاز مدرسۀ هوشمند(سخت افزار و نرم افزار) 94

12-4- نيازهاي مدارس چندرسانهاي   112

13-4- پیش ‌نیازها و امکانات موردنیاز جهت اجرای مدارس هوشمند  115

14-4-  راه‌کارهای ایجاد مدارس هوشمند  118

4-16- راهبردهای توسعۀ مدارس هوشمند  123

17-4-  هوشمندسازی مدارس چه زمانی مفید خواهد بود؟  125

18-4-  مزایای استفاده از مدارس هوشمند  126

19-4-  موانع موجود در به‌کارگیری مؤثر تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات در نظامهای آموزشی و توسعۀ مدارس هوشمند  127

20-4- چالشهاوموانع پيش روي مدارس مجری طرح هوشمندسازی در ایران  129

21-4- مسیر هوشمندسازی مدارس در ایران  130

22-4-  مراحل هوشمندسازی مدارس در ایران: 131

23-4-  ارزشیابی در مدارس هوشمند  133

24-4- ملاک‌های ارزیابی عملکرد میزان موفقیت در هوشمند‌سازی مدارس    133

25-4- خلاقیت و هوشمندسازی   134

26-4-  ارتباطات اجتماعی و هوشمندسازی   136

27-4- مدرسۀ هوشمند پنجره‌ای به سوی کشف ناشناخته‌ها 136

4-28- پشتيباني از مدارس هوشمند  139

4-29- نتیجه‌گیری   144

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات…………………………………………………………………… 145

5-1- چرا بايد انديشيدن را ياد داد؟  145

5-2-یافته‌های پژوهش    146

5-3-پيشنهادات   147

5-4- جمعبندی و نتیجه‌گیری   148

منابع  161

پیوست…………………………………………………………………………………………………………………………… 167