باید بهتون بگم که یاسوج در قسمت جنوب غربی ایران قرار گرفته است. شهریاسوج ییلاق دولت بزرگ عیلام بوده‌است منطقه یاسوج از دوران برنز محل زندگی بشر بوده‌است. اکتشافات در تپه شهدا (۳ هزار سال پیش از میلاد)، محوطه باستانی گرد و گورستان پایه چول در همین زمینه بدست آمده‌است.

خاستگاه نامگذاری

علت اسم گذاری شهر یاسوج:یاسوج یا یاسیج به معنای محلی است که گل‌های یاس در آن به صورت فراوان می‌رویند.

آب و هوا

حالا به بررسی موضوع آب وهوایی می پردازیم:شهر یاسوج در منطقهٔ اقلیم سردسیری واقع شده و دارای هوای معتدل متمایل به سرد است. در این شهر، میزان بارش برف و باران زیاد می‌باشد و به علت بارش فراوان برف و باران و پوشیده شدن ارتفاعات از برف برای مدت طولانی از سال، از منابع آب کافی برخوردار می‌باشد.

جاذبه‌های طبیعی

• پیشنهاد می کنم حتما سفری به شهر یاسوج داشته باشین.آبشار یاسوج یکی از اصلی‌ترین جاذبه گردشگری شهر یاسوج آبشار یاسوج است. این آبشار (پارک جنگلی آبشار) در فاصله ۲ کیلومتری مرکز شهر و در شمال شهر یاسوج واقع است و هر ساله مورد توجه گردشگران و توریستهای ایرانی و خارجی قرار می‌گیرد

آب چشمه‌هایی که از دل کوه‌های زاگرس جوشیده در دو کیلومتری شمال شهر یاسوج آبشاری به ارتفاع ده متر را به منظر تماشا گذاشته‌است. از دیگر آبشارهای این استان، آبشار بهرام بیگی است. این آبشار در میان صخره‌های سنگی واقع شده و بعد از مارگون قرار دارد. آبشار بن رود نیز بعد از سی سخت قرار گرفته و شامل توف‌شاه (آبشار شاه) و آبشار بن رود است که از چندین چشمه تشکیل شده و حدود ۲۰ متر ارتفاع دارد و منطقه بسیار زیبایی را پدیدآورده است.

اشاره به معرفی دوباره استان:کهگیلویه و بویراحمد یکی از استان‌های ایران است که مرکز آن، شهر یاسوج می‌باشد. این استان با مساحتی حدود ۱۶ هزار و ۲۴۹ کیلومتر مربع، در امتداد رشته کوه‌های زاگرس قرار دارد که از شمال به چهارمحال و بختیاری، از غرب به خوزستان، از جنوب به بوشهر و از شرق به فارس و اصفهان محدود می‌شود.

جمعیت کهگیلویه و بویراحمد بر پایه سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵ برابر با ۷۱۳٬۰۵۲ نفربوده که ۵۰ درصد آن‌ها در شهرستان بویراحمد حضور دارند.

این استان حدود ۱ درصد از مساحت کل کشور را در بر می‌گیرد. با این وجود بیش از ۲۵ درصد نفت و گاز ۱۰ درصد رواناب‌ها، ، ۲۰۰۰ گونه گیاهی (با بیش از ۴۵۰ گونه گیاهی دارویی)، در این استان قرار دارند. ولی با این همه، جز محروم‌ترین استان‌های ایران می‌باشد. استان کهگیلویه و بویراحمد ۹ درصد از جنگل‌های کشور (حدود ۲۰ درصد کل زاگرس)، را در خود جای داده است، همچین ۵۶ درصد استان را جنگل ها پوشانداند از این لحاظ استان مقام اول را در پوشش جنگلی کشور داراست^.

تقسیمات کشوری

تقسیم‌بندی استان کهگیلویه و بویراحمد

طبق تقسیمات کشوری سال 1395:این استان به نه شهرستان و ۱۶ بخش تقسیم شده‌است که شامل ۱۶ شهر و بیش از ۱۷۰۰ روستا می‌گردد.شهرستان‌های این استان عبارتند از:

جایگاه

حالا ببینیم از لحاظ جایگاه این استان در رتبه چندمه؟استان کهگیلویه و بویراحمد از جمله استان‌های جنوبی ایران به‌شمار می‌رود که با پنج استان همسایه است:

از شرق با استان اصفهان و فارس، از جنوب با استان بوشهر، از غرب با خوزستان و از شمال با چهارمحال و بختیاری.

استان کهگیلویه و بویراحمد حدود ۱۶۲۶۴کیلومتر مربع وسعت دارد. استان کهگیلویه و بویراحمد در بین مدار ۲۹ درجه و ۵۲ دقیقه و ۳۱ درجه و ۲۶ دقیقه شمالی و نصف النهارهای ۴۹ درجه و ۵۵ دقیقه و ۵۱ درجه و ۵۳ دقیقه شرقی قرار دارد

آمار

از لحاظ آماری و مساحت: استان کهگیلویه و بویراحمد در ۲۴ ژوئیه ۲۰۲۰ از نظر جمعیت و مساحت از استان‌های کوچک ایران است و درهر دو مورد دارای رتبه ۲۸ در بین سی استان می‌باشد. بزرگترین و پرجمعیت‌ترین شهرستان استان، شهرستان بویراحمد به مرکزیت یاسوج می‌باشد. جمعیت این استان حدود هشتصد هزار نفر می‌باشد. ۶۸ درصد از جمعیت کل استان ما در محدوده سنی ۱۵ تا ۶۴ سال هستند که جمعیت جوان را تشکیل می دهند. از جمعیت ۷۳۰ هزار و ۵۲ نفر استان، ۱۹۵ هزار و ۲۴۷ نفر در گروه سنی صفر تا ۱۴ سال، ۴۸۴ هزار و ۹۹۵ نفر در گروه سنی ۱۵ تا ۶۴ سال و تعداد ۳۲ هزار و ۸۴۶ نفر بیش از ۶۴ سال سن دارند.

محرومیت

میزان دسترسی و برخورداری استان:استان کهگیلویه و بویر احمد با وجودی که ۷۱۳ هزار نفر جمعیت دارد، پنجمین استانی هست که بیشترین (۳/۹ درصد) نقش را در تولیدناخالص داخلی دارد. با این وجود جز استان‌های محروم کشور می‌باشد. استان کهگیلویه و بویراحمد با ۱۲.۶ درصد نرخ بیکاری، رتبه پنجم بالاترین بیکاری را در کشور داشته است. در حالیکه ۲٫۲ تولید ناخالص داخلی ایران را تامین میکند.

تاریخ

از نظر تاریخی:استان کهگیلویه وبویراحمد از مناطق اصلی تاریخی عیلامی و الیمائی بوده. با مطالعه باستان شناسان در استان قدمت استان به دوران پارینه سنگی می‌رسد استان کهگیلویه و بویراحمد در دوران ایلامیان جز از انزان شرقی بوده است آثار فراوانی از دوره ایلامیان در استان وجود دارد، با آمدن آریایی ها به این ناحیه و قدرت گرفتن شاهان هخامنشی استان جز خاستگاه تمدن هخامنشیان نیز محسوب می شد، امپراتوری هخامنشیان دارای ۲۳ ساتراپ بود.

• استان در دوره‌های مختلف تاریخ‌شناسی ایران

1. تاریخ پیش از اسلام و پیش از ورود آریایی‌ها

این استان (منطقه جغرافیایی این استان) در دوره هزاره ۴ قبل از میلاد بخشی از تمدن عیلام بوده.

2.در دوره بعد از اسلام و همچنین بعد از ورود آریایی‌ها

از سال ۱۲ هجری به تدریج حمله مسلمین به ایران آغاز شد و ساسانیان مغلوب آنان شدند و امپراتوری ایران به دست مسلمانان افتاد. در اوایل دوره اسلامی هر بخش را تحت اختیار یک فرمانروای عرب قرار دادند که یکی از این چهار بخش، منطقه کهگیلویه به مرکزیت ارجان بود. همچنین، ریاست مردم کهگیلویه در اواخر قرن دوم و اوایل قرن سوم هجری به عهده فردی به نام روزبه بود که او را پادشاه این منطقه (پادشاه زمیگان) نیز می خواندند. با این تفاسیر، حداقل تا سال ۳۴۶ ه.ق خاندان گیلویه بر نواحی کهگیلویه حکومت می کردند. اما از قرن سوم هجری به بعد است که محدوده وسیعی از مملکت ایران، شامل استان های لرستان، ایلام، چهار محال بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و بخش های ار استان فارس و خوزستان، تحت عنوان بلاد اللور (لرستان) شناخته شد و در سال ۳۰۰ هجری در اختیار دو برادر به نامهای بدر و منصور قرار گرفت. این استان به جز در سلسله حکومت سامانیان و طاهریان و قراقویونلو و قسمت شمالی ان در حکومت مادها جزئی از خاک تمامی حکومت‌های ایران بوده‌است.

در سال ۱۲۵۸ هجری قمری ، رامهرمز ، شادگان ، هندیجان ، بندر معشور ، لیراوی و زیدون جزء کهگیلویه و بهبهان بوده اند ( بهبهان و کهگیلویه دارای سرزمین و محدوده مشترک بوده اند ) و از آن تاریخ به بعد مناطق نامبرده از آن جدا شدند . از سال ۱۳۲۴ هـ . ش به جهات سیاسی ، بویراحمد از کهگیلویه مجزا و ضمیمه استان فارس گردید . در ۲۲ تیرماه ۱۳۴۲ طبق تصویبنامه مجلس شورای ملی، سرزمین ایلات ششگانه کهگیلویه و بویراحمد که تا آن زمان بخشی جزء استان فارس و بخشی جزء استان خوزستان بود از این دو استان جدا شد و به فرمانداری کل تبدیل گردید و متعاقب آن شهر یاسوج مرکز استان در سال ۱۳۴۴ شکل گرفت و سرانجام در خرداد سال ۱۳۵۵ با همان محدوده به استان تغییر یافت.

پیشینه

حالا به مطالعه پیشینه استان اشاره می کنیم:لرستان به معنی سکونتگاه مردم لر واژه‌ای است که به سرزمین‌های لرنشین اطلاق می‌گردد و به معنای گستره جغرافیایی است که مردم لر در آن سکونت دارند. با این توضیح می‌توان حدود لرستان را از دشت‌های غرب خانقین و مندلی در عراق تا دشت ارژن در استان فارس در ایران و از شمال از استان همدان، تا سواحل خلیج فارس به صورت حدودی تعیین کرد گستره نام لرستان پیش از حکومت صفویان، سکونتگاه لرهای کهگیلویه و بویر احمدی را هم شامل می‌شد. اما پس از حکومت صفویان سکونتگاه لرهای کهگیلویه را منطقه کهگیلوی نام‌گذاری کردند و سکونتگاه لرهای بویراحمد را منطقه بویراحمد نام‌گذاری کرده و جغرافیای نام لرستان به حدود استان لرستان و ایلام کنونی محدود شد. این منطقه نیز در حکومت قاجاریان به دو بخش پشتکوه و پیشکوه تقسیم شد. امروزه لرستان نام یکی از استان‌های غربی ایران است. در نمودار زیر تقسیمات لرستان از ۳۰۰ هجری قمری تاکنون آورده شده‌است.

زبان

گویش و زبان مردم استان چیه؟مردم استان بیشتر به زبان لری سخن می‌گویند. این گویش برای دیگر لرزبانان قابل درک است. به استناد کتاب «ممسنی در گذرگاه تاریخ» نوشته حسن حبیبی فهلیانی،مردم لرستان، ایلام، ممسنی، کهگیلویه و بختیاری از یک نژاد بوده و با یک زبان صحبت می‌کنند؛ و این مردم لرتبار هستن اصلی‌ترین مشخصه فرهنگی و اجتماعی منطقه، در گذشته ساختار اجتماعی عشایری بوده‌است. اکثر مردم استان کهگیلویه و بویراحمد، به زبان لری صحبت می‌کنند.این گویش بازمانده زبان ایرانیان قدیم است که کمتر تحت تأثیر زبان‌های بیگانه قرار گرفته‌است و اختلافات ریشه‌ای با سایر گویش‌های زبان لری ندارد. بیشترین جمعیت گویش‌وران لر در استان‌های لرستان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان است ولی جمعیت قابل ملاحظه‌ای از لرزبان‌ها در مناطقی از جنوب استان ایلام، غرب استان فارس و اصفهان ساکن هستند.

نظرسنجی سال ۱۳۸۹

بررسی پراکندگی قومیت ها بپردازیم:طی پژوهشی که به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۱۳۸۹ انجام شد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه‌گیری شد در این استان به قرار زیر بود:

گردشگری

از نظر توریستی در چه رتبه ای هست؟کهگیلویه و بویراحمد دارای ۲۱۷ گردشگاه زیارتی و تفرجگاهی است و گردشگران تابستانی می‌توانند از آن‌ها دیدن کنند.

• باغ گردشگری چشمه بلقیس چرام
• تنگ پیرزال در ۱۵ کیلومتری شمال شرق شهر دهدشت
• آبشار بهرامبیگی
• مورصفا دشتروم
• بقعه امامزاده «بی‌بی‌حکیمه» خواهر امام رضا، امام زاده جعفر برادر امام رضا در شهرستان گچساران
• سرچشمه چنارستان سفلی
• آبشاروطبیعت روستای شهنیز
• شهر تور یستی و زیبای سی سخت در دامنه کوه دنا دارای آب و هوای دلپذیر و سالم.
• رودخانه‌های مارون، چرام، نازمکان، بشار، زهره و مهریان به همراه هزاران چشمه سار دیگر و در کنار آن‌ها سد کوثر، سد شاه قاسم و سد شاه مختار یاسوج.
• ۴۰قله بالای چهار هزار متر دنا
• آبشارهای کمردوغ از توابع شهر دهدشت، تنگه مهریان و گنجه‌ای یاسوج و تنگ سولک بهمئی.
• امامزاده‌های کهگیلویه و شهر تاریخی بلاد شاپور دهدشت، دژ سلیمان و چندین دژ دیگر.
• آثار تل چگاه، آب گرمون، آب شوران، شهر لارندن، آب انبارها، کاروانسراها، قلعه‌ها، گورستان سه طبقه، حمام کهیار دهدشت و تنگ سولک در رشته‌کوه‌های بهمئی
• تنگ تکاب، محل برخورد آریو برزن با اسکندر مقدونی و قلعه‌های قدیمی متعدد شامل قلعه دختر، قلعه مانگشت، و دژ سلیمان که مجموع آن‌ها به «دلی مهرگان» معروف است.
• تنگ شلال دون، رودخانه و بیشه زیبای شاه بهرام، روستای زیبای پلکانی و باغستانی مارین، تنگ هنگان، و امامزاده سید محمود (سید محمید) واقع در شهرستان کهگیلویه
• غارها و اشکفت‌های کوهستان‌ها.
• چهار طاقی خیرآباد علیا و پل خیری مح خان در خیرآباد علیا
• روستای گوشه و زیارت امام زاده شاه قاسم از نوادگان حضرت زین العابدین (ع)

۱۸ رودخانه کوچک و بزرگ، ۴۰ چشمه جوشان آب آشامیدنی و معدنی، ۱۷حلقه قنات، پنج آبشار، سه دریاچه، ۶۰دره و تنگه، بوستان‌ها و دشت‌های سرسبز، امامزاده‌ها، گنبدها، قلعه‌ها، کاروانسراها، مساجد، آب انبارها آتشکده‌ها، پل‌ها و برج‌های تاریخی از دیگر نقاط گردشگری منطقه‌است.

نام‌های ایلات جاکی (مترادف با زمیگان)، چرام، دشمن زیار و بویر احمد (مترادف با باوی= بئونی اوستا) به ترتیب به معانی دارندگان زمین‌های ییلاقی و قشلاقی، رمه سفید، ستم‌کننده به دشمن و ده هزار نفری می‌باشند؛ یعنی ایل باوی (بویر احمد) با تعداد نفرات کثیر بزرگترین ایل منطقه بوده‌است.

آب و هوا

حالا رسیدیم به موضوع اقلیم:

اقلیم استان به دو منطقه سردسیر و گرمسیر تقسیم میشود:

سردسیر: این مناطق حدود ۸۰۳۷  با میانگین ۹۰۰ متر فاصله از دریا،  در استان را در بر میگیرد. این مناطق عمومن پر بارش و پر از جنگل‌های انبوه بلوط، بن یا بنه بادام و..... است. میانگین بارندگی در این مناطق بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ میلی متر در سال است، بارش ها از اوایل فصول سرما تا اوایل فصول گرم سال ادامه پیدا میکند، این مناطق شهرستان‌های بویراحمد، دنا، مارگون و شمال شهرستان‌های کهگلیویه و گچساران را در بر میگرید.

گرمسیر وسعت این مناطق حدود ۸۲۲۶ با میانگین ۲۰۷ متر از سطح دریا است. بارش بین  ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلی متر در سال در این مناطق متداول است. در این مناطق پسته کوهی به وفور پیدا میشود. این مناطق شامل شهرستان‌های گچساران، کهگیلویه ، باشت، بهمئی و لنده است. شهر یاسوج (مرکز استان) جز یکی از پر بارش‌ترین مرکز ایران است. این شهر بعد از شهر رشت در جایگاه دوم پر بارش‌ترین مرکز استان ایران قرار دارد . همچنین شهر یاسوج یکی از مرتفح ترین مراکز استان های ایران نیز به‌شمار میرود و در جایگاه دوم بعد از شهرکرد قرار گرفته است.

دربارهٔ نام استان

کهگیلویه

علت نامگذاری استان:در طبیعت این شهرستان کوه‌هایی وجود دارند که موازی یکدیگر بوده و موسوم یه «کیلویه» می‌باشند. در خصوص علت نامیدم این منطقه به چنین نامی، چند روایت وجود دارد

درخت گیالک (زالزالک) در این نقاط بیشتر از سایر نقاط ایران می‌روید. پس از افزودن «یه» به انتهای گیالک، به مرور زمان به این نام موسوم شده‌است. کهگیلویه از سه کلمه «کوه»، «گیل» و «اویه» ترکیب یافته‌است. از آن جا که کلمه «او» پسوند مالکیت است، بنابراین معنای این نام «منطقه کوهستانی گیل» است.

روایت دیگر اینست که گیلویه یکی از بهترین شاهان بلاد شاپور بود و بلاد شاپور را به‌آبادی رساند و مردم کوهی را به نام او زدند که شد کوه گیلویه که بعدها به نام کهگیلویه شناخته شد.

بویراحمد

گفته وجو دارد که اصل اسم بویر حمد باشد. بویر به معنی بنور در اوستا به معنی ده هزار می‌باشد و احمد یا حمد مخفف و گرفته شد از کلمه همت به معنی همیشه یا همواره است در کل معنی نام بویراحمد (بویر حمد) را می‌توان مردمانی که همواره با تعداد ده هزار نفر زندگی میکنن معنی کرد.

معادن

معادن در رتبه چندمه ؟چهارمین معدن نیترات دنیا در کهگیلویه و بویراحمد قراردارد. همچنین سلستین، بوکسیت، سنگ گچ، مواد اولیه سیمان و مواد اولیه آجر و مصالح ساختمانی از جمله معادن این استان است. براساس آمار موجود ،بیشترین معادن استان در شهرستان بویراحمد با ۲۲ مورد و بیشترین معادن فعال در شهرستان گچساران با ۱۲ مورد واقع شده اند. به دلیل برخورداری از قابلیت تولید محصولات صادراتی با امکان ارزش افزوده و تنوع و پراکندگی ذخایر معدنی کهگیلویه وبویراحمد می‌تواند به برنامه‌های رشد و توسعه اقتصادی به ویژه در مناطق محروم کمک کند. کهگیلویه و بویراحمد دارای بزرگترین معادن رسوبی در ایران و بزرگترین معدن فسفات کشور بوده. نخستین ذخیره معدنی نیترات ایران در کهگیلویه و بویراحمد است. تاکنون ۷۵ فقره پروانه بهره‌برداری معدنی با حجم سرمایه‌گذاری افزون بر سه هزار و ۳۰۰ میلیارد ریال در استان صادر شده و ۴۷ واحد معدنی نیز با تولید دو میلیون و ۴۰۰ هزار تُن محصول فعال هستند. معدن نیترات پتاسیم لیراب با ظرفیتی بیش از یک میلیون تن. یک میلیارد و ۵۰۰ تن ذخیره معدنی در کهگیلویه و بویراحمد وجود دارد.

وضعیت اقتصادی

برخورداری اقتصادی در چه حدی هست؟این استان از نظر اقتصادی به عنوان ناحیه کشاورزی و دامپروری به‌شمار می‌آید. بعد از دامداری و کشاورزی، صنایع استخراج نفت گچساران و کارخانه قند یاسوج و مجتمع دنا صنعت یاسوج (تولید انواع لوله‌های پلیمری) از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، ولی با این حال فعالیت‌های صنعتی و معدنی در این استان نسبت به سایر مناطق کشور، رشد نیافته و رونق چندانی ندارد. به‌طور کلی صنایع موجود در این استان به دو گروه تقسیم می‌شوند، که عبارتند از صنایع دستی و ماشینی. بزرگترین صنعت موجود استان، صنعت نفت است. در زمینه معادن نیز این استان دارای معادن بوکسیت، مس، فسفات، گوگرد، و غیره‌است.

استان کهگیلویه و بویراحمد بیش از یک‌میلیون هکتار جنگل دارد و با دارا بودن یک‌درصد از مساحت کل کشور، حدود ۳۰ درصد از کل گونه‌های گیاهی کشور را در خود جای داده‌است. درختان بلوط علاوه بر آنکه برای دام‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، میوه آن برای انسان نیز خاصیت‌های زیادی دارد. خشکیدگی درختان بلوط یکی از مهمترین چالش‌های جنگل‌های زاگرس و این منطقه است. آفت کرم چوبخوار و بیماری ذغالی پس از سال ۱۳۹۰ به دلیل خشکسالی به بلوط‌های مناطق زاگرس حمله کرده و این آفت در سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۳ خسارات بسیار زیادی به بلوط‌های منطقه زده‌است.

فرهنگ

میزان فرهنگ:از لحاظ فرهنگی :یاریار زبان لری از آوازهای کهن مردم لر است که از فطرت پاک نیاکان سرچشمه گرفته و بخشی از هویت فرهنگی مردم لر را تشکیل می‌دهد.

توسعه انسانی

شاخص توسعه انسانی در چه سطحی است؟شاخص کشوری میانگین قد در کشور ایران هم‌اکنون شش درصد بوده که در استان کهگیلویه و بویراحمد این میزان با دو برابر افزایش حدود ۱۲ درصد برآورد شده‌است. این بدین معناست که میانگین کوتاهی قد در این استان بیش از دو برابر شاخص کشوری است.

صنایع دستی

صنایع دستی استان کهگیلویه و بویراحمد می‌توان به قالیچه گلیم، گبه، خوردجین و جاجیم و… اشاره کرد^.

سوغات استان

در پایان به بحث سوغاتی رسیدیم.

سوغات استان می‌توان به گردو ،عسل و انگور و ماهی قزل‌آلا اشاره کرد همچنین میخک نیز جز یکی از سوغات‌های استان به‌شمار می‌رود.

استان کهگیلویه و بویراحمد یکی از استان‌های برجسته در تولید گردو می‌باشد.

همچنین این استان یکی از قطب‌های تولید عسل در کشور نیز می‌باشد و این محصول را به کشورهای دیگر نیز صادر می‌کند.