آموزش گام به گام مدل بیلدر Model Builder در ArcGIS –دکتر سعید جوی زاده –قسمت 5

به مجموعه‌ای از ابزارهایی که با هم به صورت زنجیری تلفیق شده‌اند مدل گفته می‌شود. مدل می‌تواند ساده باشد، متشکل از تنها چند ابزار و یا پیچیده باشد، متشکل از بسیاری از ابزارها و پارامترهای مختلف و گاهی اوقات دارای منطق تکرار شونده. چه مدل بزرگ باشد و چه کوچک، فایده مدل این است که مسائل مکانی منحصر به فردی را که توسط یکی از ابزار به تنهایی حل نمی‌شود را می‌تواند حل کند.

Model Builder برنامه کاربری در ArcGIS است که برای ایجاد، ویرایش و مدیریت مدل‌های فرآیند مورد استفاده قرار می‌گیرد. مدل‌ها در ArcGIS جریان عملیاتی(workflow) هستند که به صورت زنجیره ای از توالی یک مجموعه ابزارهای پردازش زمینی و داده‌ها و به منظور انجام فرآیندهای مختلف بکار گرفته می‌شود. هر فرآیند دارای یک ورودی، یک تابع، ابزار پردازشی و یک خروجی است. در محیط Model Builder داده‌های ورودی و خروجی با بیضی، تابع و یا عملیات با مستطیل و توالی عملیات مدل با خطوط جهت دار نمایش داده می‌شود.
چه زمانی مدل‌ها را می‌سازید؟
مدل‌ها فرایند پردازش اطلاعات جغرافیایی را بروی داده به‌طور خودکار انجام می‌دهد. بنابراین وقتی می‌خواهید چندین عمل پردازش اطلاعات جغرافیایی مثل برش زدن داده‌ها، یکی کردن نتایج و…را انجام دهید اقدام به ساخت مدل می‌کنید.
 شما می‌توانید به سرعت مقادیر پارامتر ها را برای ابزارهای واقع در مدل تغییر دهید و سپس مدل را برای بررسی با نتایج مختلف مجددا اجرا کنید.
 وقتی می‌خواهید جریان کارتان را برای تصمیم گیرندگان یا عموم، نمایش دهید، مدل بسازید.
 شما با ساخت مدل به سرعت می‌توانید پارامتر ها و متغیر های جدید پروژه را آزمون کنید.
 شما با ساخت مدل می‌توانید کسانی که اطلاعاتی کافی از سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی ندارند، از مراحل انجام پروژه مطلع و نمایش دهید.
 با ساخت مدل می‌توانید سیاست گذران و برنامه ریزان را راهنمایی کنید تا بهتر بتوانند تصمیم‌گیری بهتر در مدیریت سرزمین و آمایش سرزمین داشته باشند.

چرا Model Builder را یاد بگیریم؟

Model Builder رابط گرافیکی ESRI برای ساخت مدل‌ها است. شما می‌توانید با کشیدن و رها کردن ابزار از پنجره کاتالوگ را به مدل و اتصال آن‌ها به یکدیگر، و سپس تعیین نظم و ترتیبی که طبق آن باید اجرا شوند یک مدل بسازید.
دو دلیل مهم برای استفاده از Model Builder وجود دارد:
1) Model Builder محیطی خوب برای بررسی ابزارهای نرم‌افزار ArcGISاست، که با آن یاد می گیرید چگونه از ورودی ها و خروجی های ابزارها استفاده کنید، و همچنین درک بصری از چگونگی مدل سازی فرآیندهای GIS پیدا می‌کنید. هنگامی که شما شروع به استفاده از پایتون می‌کنید، دیگر دیدی بصری از چگونگی کار ابزارها و نحوه اتصال آن‌ها به یکدیگر نخواهید داشت.
2) Model Builder اغلب می‌تواند مقدار برنامه‌نویسی پایتون شما باید انجام دهید را کاهش دهد. اگر مسئله GIS شما دارای منطق شرطی و تکرار شونده پیچیده ای نیست، ممکن است بتوانید کار خود را در Model Builder بدون نوشتن حتی یک اسکریپت انجام دهید. همچنین Model Builder اجازه می‌دهد شما از هر مدل به برنامه پایتون خروجی بگیرید بنابراین اگر شما در اجرای برخی از ابزارها در هنگام برنامه‌نویسی اسکریپت دچار مشکل شدید، ممکن است ساخت یک مدل کاری ساده در Model Builde، سپس خروجی گرفتن از آن به پایتون مفید فایده باشد؛ تا ببینید که چگونه نرم‌افزار ArcGIS کد مربوط به این مدل را می‌سازد. (خروجی گرفتن از مدل‌های پیچیده با توجه به حجم طولانی از کدی که Model Builder تولید می‌کند به کاربران مبتدی توصیه نمی‌شود).
کاربردهای Model Builder
در صورتیکه تعداد فرآیندهای مربوط به یک پروژه متعدد بوده (مثلاً پهنه بندی و یا مکانیابی) و یا اینکه نیاز به تکرار یک مجموعه از فرآیندها باشد در این صورت به دلایلی که در زیر عنوان می‌گردد بهتر است از قابلیت‌های Model Builder استفاده شود. این دلایل عبارت‌اند از:
 مستند سازی مراحل انجام کار
 توسعه پذیری مدل
 جلوگیری از عملیات تکراری
 سهولت در انجام عملیات پیچیده
 صرفه جویی در زمان
 جلوگیری و یا کاهش خطای کاربر
 تبدیل مدل به کدهای برنامه‌نویسی