RS چيست؟
طبق تعريف دانشنامه فضايي ايران سنجش از دور عبارت است از تشخیص و جمع‌آوری داده از فاصله دور. این تعریف محدوده بسیار وسیعی دارد اما آنچه که امروزه به عنوان سنجش از دور از آن یاد می‌شود، داده‌هایی هستند که از طریق انواع وسایل پرنده از اشیاء، پدیده‌ها و عوارض، ثبت و ارسال شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. لذا با این مفهوم، سنجش از دور با اختراع هواپیما متولد شد و دستیابی بشر به فضا نیز این علم را دچار یک جهش بسیار بزرگ کرد. انقلاب دیجیتال و تحول در افزایش کارآیی انواع سنجنده‌ها نیز جهش بزرگ دیگری بود که در دو دهه اخیر این حوزه را متحول کرد. امروزه سنجش از دور با صنعت فضایی گره خورده است.
کاربرد سنجش از دور(RS)
سنجش از دور کاربردهای نظامی و غیر نظامی دارد که ما به کاربردهای غیرنظامی آن می پردازیم.
کاربردهای غیرنظامی سنجش از دور:
هواشناسی و نظارت بر محیط زیست:
پیش بینی وضع هوا ( مانند ماهواره نووا)
مطالعه اقلیم کره زمین
مطالعه جو و لایه های مختلف آن
دمای سطح آب ها SSD و سطح خشکی
مطالعه آلودگی جو و تخریب لایه ازون
کاربردهای کشاورزی :
شناسایی پوشش های گیاهی
تخمین سطح زیر کشت محصولات ( برآورد برای تعادل تولید محصول)
مطالعه تغییرات زیر کشت ( هرزمان که بحث تغییرات بوجود می آید ، دو عکس مطرح است و مسئله Change Detect بوجود می آید.
مطالعه خاک (مثلاً میزان شوری و…)
کاربردهای مناطق جنگلی:
مدیریت برجنگل
تخمین حجم چوب
پیش بینی روند افزایش و کاهش سطح جنگل
کاربردهای زمین شناسی:
نقشه های زمین شناسی (با هزینه کمتر نسبت به سابق)
مطالعه اکتشاف معادن
مطالعه ژئومورفولوژی
مطالعه حوادث طبیعی زمین شناسی(مانند زلزله ، آتشفشان و …)
کاربردهای منابع آب:
حجم منابع آب
تهیه نقشه های پوشش برفی و یخی
نقشه برداری ، برنامه ریزی و طراحی شهری:
تهیه نقشه های پوششی کشور ( دقت با سیستم های RS کم است . مثلاً در ماهواره آیکنوس دقت یک متر می باشد)
تهیه مدل رقومی زمین DEM
به هنگام سازی نقشه های پوششی و کاربری زمین
تعریف GIS:
جی آی اس (Geographic information system) سیستمی است که با بهره‌گیری از آن، کلیه اطلاعات جمع‌آوری شده به صورت لایه لایه تهیه شده و پس از تفیک و کنترل داده‌ها کلیه اطلاعات توصیفی و مکانی مورد نیاز وارد سیستم می‌شود.
بدین وسیله علاوه بر دسترسی صحیح و سریع به داده‌های موردنیاز در یک حجم وسیع، امکان ارائه و به تصویرکشیدن اطلاعات مکانی و موضوعی در قالب نقشه، جدول و نمودار، ویرایش و بهنگام نمودن داده‌ها ونیز امکان استفاده از داده‌های موجود در جهت اهداف مختلف و براساس نیازهای گوناگون کاربران فراهم می‌گردد. همچنین زمینه‌ای برای شناساندن و معرفی قابلیت‌ها و پتانسیل‌های متعدد و در عین حال، تشخیص خلأ‌های مطالعاتی مناطق مختلف جغرافیایی ایجاد خواهد شد.
جی‌آی‌اس یک سیستم اطلاعاتی است که پردازش آن بر روی اطلاعات مکان مرجع یا اطلاعات جغرافیایی است و به کسب اطلاعات در رابطه با پدیده‌هایی می‌پردازد که به‌نحوی با موقعیت مکانی در ارتباط‌اند. به‌کارگیری این ابزار با امکان استفاده در شبکه‌های اطلاع‌رسانی جهانی، یکی از زمینه‌های مناسب و مساعد در جهت معرفی توان‌ها و استعدادهای کشور در سطح جهانی است.گسترش روزافزون شبکه کاربران این سیستم‌ها از جمله نکات اساسی است که می تواند به قابلیت‌ها و توانایی‌های این سیستم بیفزاید.
در حال حاضر از این سیستم‌ها بسته به نیازهای هر منطقه یا کشور در بخش‌های مختلف (مانند مطالعات زیست‌محیطی، برنامه‌ریزی شهری و شهرداری، خدمات ایمنی شهری، مدیریت حمل و نقل و ترافیک شهری، تهیه نقشه‌های پایه، مدیریت کاربری اراضی، خدمات بانکی، خدمات پستی، مطالعات جمعیتی و مدیریت تأسیسات شهری مثل برق، آب،گاز، و..) استفاده می‌شود و با گذشت زمان و توسعه سیستم‌ها، کاربرد جی‌آی‌اس به کلیه بخش‌های مرتبط با زمین گسترش یافته است.
تاریخچه ایجاد جی‌آی‌اس
اولین نمونه از یک جی‌آی‌اس ملّی، جی‌آی‌اس کانادا است که از اواخر1960 به این طرف به صورت پیوسته مورد استفاده قرار گرفته است. در دهه‌های 1970 و1980 میلادی پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای در فناوری جی‌آی‌اس به وجود آمد، به طوری که عبارت «سیستم اطلاعات جغرافیایی» در مورد مجموعه ابزارهایی برای تحلیل و نمایش نقشه‌ها و ادغام فنون و شیوه‌های آماری و نقشهای و کاربرد فراگیرتر آن، بویژه برای تحلیل تأثیرات وخط مشی‌های دولتی به کارگرفته شد.
در حالی‌که سابقه فناوری جی‌آی‌اس درکشورهای غربی ازجمله کانادا وآمریکا به بیش از40 سال می‌رسد، فناوری جی‌آی‌اس در اغلب کشورهای جهان سوم بسیار جوان است.
در ایران، اولین مرکزی که به طور رسمی استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی را در کشور آغاز کرد سازمان نقشه‌برداری کشور بود که در سال 1369 براساس مصوبه مجلس شورای اسلامی، عهده‌دار طرح به کارگیری این سیستم شد.
فعالیت‌های اجرایی پروژه ایجاد سیستم اطلاعات جغرافیایی در وزارت صنایع و معادن، از فروردین 1371 آغاز گردید و هم‌اکنون از این سیستم به طور گسترده در ارتباط با فعالیت‌های آن استفاده می‌گردد.
از دیگر مؤسساتی که در زمینه این سیستم فعالیت می‌کنند می‌توان شهرداری تهران، وزارت مسکن و شهرسازی، وزارت جهاد کشاورزی، مؤسسه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، و سازمان جنگل‌ها و مراتع را نام برد. در دانشگاه‌های کشور تاکنون از این سیستم، چنان که باید، به عنوان یک فناوری با قابلیت بسیار بالا برای در اختیار قراردادن طراحی پروژه‌ها و کاربرد آن در رشته‌های مختلف استفاده نگردیده است.
عناصراصلی تشکیل دهنده سیستمهای اطلاعات جغرافیایی
جی‌آی‌اس بر روی هرمی با چهار طبقه زیربنایی ساخته شده است:
– سخت‌افزار: با توجه به مرحله‌ای که مطالعات در آن قرار دارد، کاربران می‌توانند از سخت‌افزارهای موجود در دسته‌بندی زیر استفاده نمایند:
٭ سخت‌افزارهای مرتبط با ورود اطلاعات (صفحه کلید، رقومی‌کننده، اسکنر، و …)،
٭ سخت افزارهای مرتبط با مدیریت اطلاعات (سخت‌افزارهای جانبی رایانه‌ها مانند ماوس، …)،
٭ سخت‌افزارهای مرتبط با خروج نتایج (چاپگرها، رسام‌ها، و …).
– نرم افزار: برای راه اندازی جی‌آی‌اس برنامه رایانه‌ای لازم است. از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به «آرک اینفو»، «آرک ویو»، «اسپانز»، «مپ اینفو» اشاره نمود که دارای توابع عملیاتی متعدد در جهت تجزیه و تحلیل مسائل و محاسبات آماری هستند و عمدتاً توسط شرکتهای بزرگ رایانه‌ای تولید می‌گردند.
هر یک از این نرم‌افزارها برای مطالعات خاصی برنامه‌ریزی شده و دارای محدودیت‌ها و محاسن خاص خود می‌باشند. در این پژوهش از دو نمونه از نرم‌افزارهای رایج این سیستم (یعنی«آرک اینفو» و «آرک ویو» استفاده شده است.
– اطلاعات: بدون اطلاعات نه هدفی وجود دارد و نه پیشنهادی. تمرکز توجه روی اطلاعات است. در واقع اکثر فعالیت‌ها برای اطلاعات انجام می‌شود، زیرا اطلاعات قلب جی‌آی‌اس را تشکیل می‌دهد. کیفیت اطلاعات یکی از مهم‌ترین موضوعات قابل توجه و اساسی می‌باشد. کیفیت اطلاعات در ارتباط مستقیم با دقت، صراحت، مبانی علمی، ترکیب اطلاعات، و تحلیل و مدلسازی است.
– سازمان و نیروی انسانی: مهم‌ترین بخش تشکیل‌دهنده جی‌آی‌اس می‌باشد، زیرا سازمان و نیروی انسانی است که عملیات جی‌آی‌اس را کنترل می‌کند. سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای بسیار قوی جی‌آی‌اس بدون پشتیباتی کادر متبحر، به کارآیی مناسب نخواهند رسید. برای اجرای موفق سیستم، سازماندهی نیروهای متخصص و کارآمد که در جهت اجرا، بهینه نمودن و نهایتاً راهبری سیستم‌ها نقشهای گوناگونی را ایفا می‌نمایند، الزامی است.
کاربردهای سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)
خدمات قابل ارائه در حوزه تحلیل اطلاعات مکانی
۱- تحلیل اطلاعات شعب بانک با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS)) برای پیدا کردن بهترین مکان برای تاسیس شعبه جدید
۲- تحلیل اطلاعات مشاغل با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS)) برای پیدا کردن بهترین مکان برای راه اندازی یک شغل جدید
۳- تحلیل اطلاعات مشاغل زنجیره ای با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS)) جهت توسعه شعب سیستمهای زنجیره ای یا فرانچایز مانند فروشگاهها – رستورانها – فست فود ها و …
۴- تحلیل اطلاعات مساجد حسینیه ها و تکایا با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS)) جهت توسعه و ارائه گزارشات آماری و تحلیلی
۵- تحلیل اطلاعات رسانه های محیطی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS)) جهت مکانیابی فرصتهای جدید برای ایجاد رسانه جدید و ارزش گذاری و مدیریت رسانه ها
۶- تحلیل اطلاعات تابلوهای ترافیکی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS)) جهت مکانیابی مکانهای نیازمند ایجاد تابلو جهت راهنمایی بهتر شهروندان
۷- تحلیل اطلاعات مجتمع های تجاری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS)) جهت مکانیابی فرصت های مناسب جهت سرمایه گذاری و ایجاد پاساژ با توجه به خصوصیات منطقه
۸- تحلیل اطلاعات کیوسک های روزنامه فروشی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS))
۹- تحلیل اطلاعات بازار های و میادین میوه و تره بار با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS)) جهت مکانیابی مکان مناسب با توجه به خصوصیات منطقه ای
۱۰- تحلیل اطلاعات نقاشی های دیواری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS)) جهت مدیریت اطلاعات
۱۱- تحلیل اطلاعات پایانه های مسافرتی جهت تاسیس مکان مناسب ایجاد پایانه با توجه به خصوصیات منطقه
۱۲- تحلیل اطلاعات املاک و مستغلات با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS)) جهت قیمت گذاری ملک بر اساس موقعیت مکانی
۱۳- تحلیل اطلاعات مشاغل با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS))
۱۴- تحلیل نقشه قیمت املاک
۱۵- تحلیل اطلاعات بیمه ها با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS)) جهت تاسیس شعبه جدید برای شرکتهای بیمه
۱۶- تحلیل اطلاعات BTS ها با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS)) جهت مکانیابی نقاط کور
۱۷- تحلیل اطلاعات جرائم با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS)) جهت مکانیابی مناطق جرم خیز جهت استفاده در سیستم های انتظامی
کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در بیمه
کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) در اقتصاد
کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) در اقیانوس شناسی
کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) در باستان شناسی
کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) در برنامه ریزی شهری و منطقه ای
کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) در جامعه شناسی و علوم اجتماعی
کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) در دریانوردی
کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) در محیط زیست و حیات وحش
کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) در کشاورزی
کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در مخاطرات اقلیمی و تغییرات اقلیم
کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در منابع طبیعی
بدون دیدگاه