آموزش کاربردی ArcGIS: راهنمای کامل گام به گام برای کاربران فارسیزبان
فهرست مطالب 📚
- ArcGIS چیست و چرا باید آن را یاد بگیریم؟
- تفاوت ArcGIS و ArcGIS Pro در چیست؟
- چگونه ArcGIS را روی سیستم خود نصب کنیم؟
- محیط کاربری ArcGIS چگونه است و اجزای اصلی آن کدامند؟
- چگونه با ArcMap کار کنیم؟
- چگونه با ArcCatalog کار کنیم؟
- چگونه با ArcToolbox کار کنیم؟
- چگونه دادههای مکانی را در ArcGIS وارد کنیم؟
- چگونه با لایهها در ArcMap کار کنیم؟
- چگونه در ArcGIS ویرایش ساده انجام دهیم؟
- چگونه از ابزارهای انتخاب و پرسوجو در ArcGIS استفاده کنیم؟
- چگونه در ArcGIS برچسبگذاری کنیم و نمودارهای موضوعی ایجاد کنیم؟
- چگونه از تحلیلهای فضایی پایه در ArcGIS استفاده کنیم؟
- چگونه در ArcGIS نقشههای حرفهای ایجاد کنیم؟
- چگونه میتوانیم دانش ArcGIS را به سطح حرفهای برسانیم؟
در دنیای امروز، اطلاعات جغرافیایی و تحلیلهای مکانی به یکی از ابزارهای ضروری برای تصمیمگیریهای دقیق در حوزههای مختلف تبدیل شدهاند. ArcGIS به عنوان یکی از قدرتمندترین نرمافزارهای سیستم اطلاعات جغرافیایی شرکت ESRI، استاندارد طلایی در صنعت GIS محسوب میشود. دکتر سعید جوی زاده، با سالها تجربه در آموزش GIS، در این راهنمای جامع، تمام مراحل یادگیری ArcGIS را به زبانی ساده و با مثالهای عملی آموزش میدهد.

ArcGIS چیست و چرا باید آن را یاد بگیریم؟
ArcGIS یک پلتفرم کامل سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) است که توسط شرکت ESRI توسعه داده شده است. دکتر جوی زاده معتقد است که دلایل اصلی برای یادگیری ArcGIS عبارتند از:
- 🌍 استاندارد صنعتی: ArcGIS به عنوان استاندارد طلایی در صنعت GIS شناخته میشود
- 🔧 ابزارهای کامل: شامل مجموعهای از نرمافزارها برای کار با دادههای مکانی
- 📊 تحلیلهای قدرتمند: امکان انجام تحلیلهای فضایی پیچیده
- 🎨 قابلیتهای نقشهبرداری: ایجاد نقشههای حرفهای و جذاب
- 🌐 یکپارچگی: اتصال به ArcGIS Online و سایر محصولات ESRI
- 📱 پشتیبانی گسترده: جامعه کاربری بزرگ و منابع آموزشی فراوان
به گفته دکتر سعید جوی زاده، ArcGIS به دلیل قابلیتهای گسترده و جایگاه برجستهاش در صنعت، برای طیف وسیعی از کاربران از دانشجویان و پژوهشگران گرفته تا متخصصان صنعت، مناسب است. این نرمافزار در حوزههایی مانند شهرسازی، محیط زیست، منابع طبیعی، کشاورزی و صنعت کاربرد فراوانی دارد.
تفاوت ArcGIS و ArcGIS Pro در چیست؟
بسیاری از کاربران با تفاوتهای بین ArcGIS و ArcGIS Pro آشنایی ندارند. دکتر جوی زاده تفاوتهای کلیدی را به شرح زیر توضیح میدهد:
🔄 تفاوتهای اصلی ArcGIS و ArcGIS Pro:
- معماری: ArcGIS شامل مجموعهای از نرمافزارهای جداگانه (ArcMap, ArcCatalog, ArcToolbox) است، در حالی که ArcGIS Pro یک نرمافزار یکپارچه و مدرن است.
- رابط کاربری: ArcGIS Pro دارای رابط کاربری مدرن و برگهای (Ribbon) است، در حالی که ArcMap از رابط کاربری سنتی استفاده میکند.
- پروژهها: ArcGIS Pro از مفهوم پروژه (Project) استفاده میکند که تمام عناصر مرتبط را در یک فایل واحد نگهداری میکند. ArcGIS از فایلهای MXD جداگانه برای هر نقشه استفاده میکند.
- عملکرد: ArcGIS Pro بهینهتر برای کار با دادههای بزرگ و تحلیلهای پیچیده است.
- قابلیتهای سهبعدی: ArcGIS Pro دارای قابلیتهای سهبعدی پیشرفتهتری است.
- آینده: ESRI در حال توسعه ArcGIS Pro به عنوان نسل جدید نرمافزارهای دسکتاپ است و آینده GIS در این نرمافزار خلاصه میشود.
نکته کلیدی دکتر جوی زاده: اگرچه ArcGIS هنوز به طور گسترده استفاده میشود، اما آینده این شرکت در توسعه ArcGIS Pro است. برای کاربرانی که میخواهند با آخرین فناوریهای GIS کار کنند، یادگیری ArcGIS Pro توصیه میشود. با این حال، تسلط بر ArcGIS همچنان برای بسیاری از سازمانها و پروژهها ضروری است.
به گفته دکتر سعید جوی زاده، هر دو نرمافزار مزایای خود را دارند و انتخاب بین آنها به نیازهای خاص هر کاربر بستگی دارد. در دوره آموزشی ایشان، تفاوتهای این دو نرمافزار و نحوه کار با هر دو به طور کامل آموزش داده میشود.
چگونه ArcGIS را روی سیستم خود نصب کنیم؟
نصب ArcGIS نیاز به توجه به برخی پیشنیازها دارد. دکتر جوی زاده مراحل نصب را به شرح زیر آموزش میدهد:
⚙️ پیشنیازهای سیستم:
- سیستمعامل: Windows 10/11 (64-bit)، Windows Server 2016/2019/2022
- پردازنده: 2+ GHz، حداقل 2 هستهای
- حافظه RAM: حداقل 8 GB، توصیه شده 16 GB یا بیشتر
- فضای دیسک: حداقل 4 GB فضای آزاد
- کارت گرافیک: DirectX 11 compatible، 512 MB VRAM یا بیشتر
- صفحهنمایش: رزولوشن 1024×768 یا بالاتر
🔧 مراحل نصب ArcGIS:
توصیه دکتر جوی زاده: حتماً نسخههای بهروز ArcGIS را نصب کنید، زیرا هر نسخه شامل بهبودها و قابلیتهای جدیدی است. همچنین، برای کار با دادههای حجیم و تحلیلهای پیچیده، سیستمهایی با RAM بیشتر و پردازندههای قویتر توصیه میشوند. دانشجویان میتوانند از طریق برنامه آموزشی ESRI به صورت رایگان از نرمافزار استفاده کنند.
به گفته دکتر سعید جوی زاده، نصب صحیح ArcGIS اولین قدم برای استفاده کارآمد از این نرمافزار است. در دوره آموزشی ایشان، تمام مراحل نصب و تنظیمات اولیه به صورت تصویری آموزش داده میشود.
محیط کاربری ArcGIS چگونه است و اجزای اصلی آن کدامند؟
محیط کاربری ArcGIS شامل چند نرمافزار مجزا است. دکتر جوی زاده اجزای اصلی هر کدام را معرفی میکند:
🖥️ اجزای اصلی محیط کاربری ArcMap:
- منوی اصلی (Main Menu): شامل گزینههایی مانند File, Edit, View, Selection, Geoprocessing و…
- نوار ابزار (Toolbars): شامل ابزارهای پرکاربرد مانند Tools, Standard, Effects و…
- پنجره جدول محتوا (Table of Contents): نمایش لایههای نقشه
- پنجره نقشه (Data View): نمایش محتوای نقشه
- پنجره لایهها (Catalog): دسترسی به دادهها و اتصال به پوشهها و پایگاههای داده
- نوار وضعیت (Status Bar): نمایش اطلاعات مختصات، مقیاس و سیستم مختصات
🗂️ اجزای اصلی محیط کاربری ArcCatalog:
- درختواره کاتالوگ (Catalog Tree): نمایش ساختار درختی از پوشهها و پایگاههای داده
- پنجره پیشنمایش (Preview): پیشنمایش دادههای انتخاب شده
- پنجره متادیتا (Metadata): نمایش اطلاعات متادیتای دادههای انتخاب شده
- نوار ابزار (Toolbars): شامل ابزارهای مدیریت دادهها
🔧 اجزای اصلی محیط کاربری ArcToolbox:
- درختواره ابزارها (Toolbox Tree): نمایش دستهبندی ابزارهای تحلیلی
- پنجره ابزار (Tool Window): تنظیم پارامترهای ابزارهای تحلیلی
- پنجره نتایج (Results): نمایش نتایج اجرای ابزارها

نکته کلیدی دکتر جوی زاده: یکی از ویژگیهای برجسته ArcGIS، قابلیت سفارشیسازی محیط کاربری است. شما میتوانید نوارهای ابزار دلخواه خود را ایجاد کنید، پنلها را جابجا کنید و محیط کاری را متناسب با نیازهای خود تنظیم کنید. این قابلیت به افزایش بهرهوری در کارهای تخصصی کمک میکند.
به گفته دکتر سعید جوی زاده، آشنایی با محیط کاربری ArcGIS اولین قدم برای استفاده کارآمد از این نرمافزار است. در دوره آموزشی ایشان، تمام اجزای محیط کاربری به صورت عملی و با مثالهای کاربردی معرفی میشوند.
چگونه با ArcMap کار کنیم؟
ArcMap یکی از اجزای اصلی ArcGIS است که برای کار با نقشهها استفاده میشود. دکتر جوی زاده روشهای کار با ArcMap را آموزش میدهد:
🗺️ ایجاد نقشه جدید در ArcMap:
📂 باز کردن و ذخیره نقشه:
- باز کردن نقشه: File → Open
- ذخیره نقشه: File → Save یا Save As
- ذخیره نسخه کپی: File → Save A Copy
🔧 تنظیمات نقشه:
- تنظیم سیستم مختصات: View → Data Frame Properties → Coordinate System
- تنظیم واحدها: View → Data Frame Properties → General
- تنظیم مقیاس: در نوار وضعیت یا از طریق View → Data Frame Properties → General
- تنظیم اندازه صفحه: File → Page Setup
🌐 افزودن دادهها به نقشه:
روش 1: استفاده از منوی File
- File → Add Data
- انتخاب منبع داده (File, Database, Service و…)
- انتخاب فایل یا لایه مورد نظر و کلیک روی Add
روش 2: استفاده از دکمه Add Data
- کلیک روی دکمه Add Data در نوار ابزار Standard
- انتخاب منبع داده
- انتخاب فایل یا لایه مورد نظر و کلیک روی Add
روش 3: کشیدن و رها کردن
- باز کردن ArcCatalog
- پیدا کردن داده مورد نظر
- کشیدن آن به پنجره ArcMap
توصیه دکتر جوی زاده: همیشه قبل از شروع کار با ArcMap، سیستم مختصات نقشه را تنظیم کنید. این کار از بروز مشکلات مربوط به همپوشانی نادرست لایهها جلوگیری میکند. همچنین، برای کارهای تخصصی، از قالبهای از پیش تعریف شده استفاده کنید تا در زمان صرفهجویی شود.
به گفته دکتر سعید جوی زاده، ArcMap یکی از قدرتمندترین ابزارهای ArcGIS برای کار با نقشهها است. در دوره آموزشی ایشان، تکنیکهای پیشرفته کار با ArcMap به طور کامل آموزش داده میشود.
📞 تماس: 09120438874
چگونه با ArcCatalog کار کنیم؟
ArcCatalog یکی از اجزای اصلی ArcGIS است که برای مدیریت دادههای مکانی استفاده میشود. دکتر جوی زاده روشهای کار با ArcCatalog را آموزش میدهد:
🗂️ اتصال به منابع داده در ArcCatalog:
اتصال به پوشهها:
- کلیک راست روی Folder Connections
- انتخاب Connect Folder
- انتخاب پوشه مورد نظر
اتصال به پایگاههای داده:
- کلیک راست روی Database Connections
- انتخاب Add Database Connection
- انتخاب نوع پایگاه داده (File Geodatabase, Personal Geodatabase, SDE Connection و…)
- تنظیم پارامترهای اتصال
اتصال به سرورهای GIS:
- کلیک راست روی GIS Servers
- انتخاب Add ArcGIS Server
- تنظیم URL سرور و اطلاعات احراز هویت
🔧 مدیریت دادهها در ArcCatalog:
- ایجاد پایگاه داده:
- کلیک راست روی پوشه مورد نظر
- New → File Geodatabase
- وارد کردن نام پایگاه داده
- ایجاد کلاس ویژگی (Feature Class):
- کلیک راست روی پایگاه داده
- New → Feature Class
- تنظیم نام، نوع هندسه، سیستم مختصات و فیلدها
- ایجاد رستر (Raster):
- کلیک راست روی پایگاه داده
- New → Raster Dataset
- تنظیم نام، نوع و پارامترهای رستر
- ایمپورت دادهها:
- کلیک راست روی پایگاه داده
- Import → Feature Class (برای دادههای برداری) یا Import → Raster Dataset (برای دادههای رستر)
- انتخاب فایل منبع و تنظیم پارامترهای ایمپورت
- اکسپورت دادهها:
- کلیک راست روی داده مورد نظر
- Export → To Shapefile (برای خروجی Shapefile) یا Export → Raster Dataset (برای خروجی رستر)
- تنظیم مسیر و نام فایل خروجی
📝 مدیریت متادیتا در ArcCatalog:
- مشاهده متادیتا:
- انتخاب داده مورد نظر
- کلیک روی تب Metadata
- ویرایش متادیتا:
- انتخاب داده مورد نظر
- کلیک روی Edit Metadata
- ویرایش اطلاعات متادیتا
- ایجاد/ویرایش سبکهای متادیتا:
- کلیک روی Metadata Styles
- ایجاد یا ویرایش سبکهای متادیتا

نکته کلیدی دکتر جوی زاده: ArcCatalog ابزاری قدرتمند برای مدیریت دادههای مکانی است. همیشه دادههای خود را در پایگاههای داده (Geodatabase) سازماندهی کنید. این کار باعث افزایش کارایی و یکپارچگی دادهها میشود. همچنین، حتماً برای دادههای خود متادیتای کامل ایجاد کنید. این کار به درک و اشتراکگذاری دادهها کمک میکند.
به گفته دکتر سعید جوی زاده، ArcGIS Catalog یکی از ابزارهای ضروری برای مدیریت دادههای مکانی است. در دوره آموزشی ایشان، تکنیکهای پیشرفته کار با ArcCatalog به طور کامل آموزش داده میشود.
چگونه با ArcToolbox کار کنیم؟
ArcToolbox یکی از اجزای اصلی ArcGIS است که برای انجام تحلیلهای فضایی استفاده میشود. دکتر جوی زاده روشهای کار با ArcToolbox را آموزش میدهد:
🔧 دستهبندی ابزارهای ArcToolbox:
- Analysis Tools: ابزارهای تحلیلی مانند Extract, Overlay, Proximity
- Data Management Tools: ابزارهای مدیریت دادهها
- Conversion Tools: ابزارهای تبدیل فرمتهای مختلف
- Cartography Tools: ابزارهای نقشهبرداری
- 3D Analyst Tools: ابزارهای تحلیل سهبعدی
- Spatial Analyst Tools: ابزارهای تحلیل فضایی
- Network Analyst Tools: ابزارهای تحلیل شبکه
🔍 اجرای ابزارهای ArcToolbox:
مرحله 1: باز کردن ArcToolbox
- از طریق ArcMap: ArcToolbox → ArcToolbox
- از طریق ArcCatalog: ArcToolbox → ArcToolbox
- به عنوان نرمافزار مستقل: از منوی Start
مرحله 2: پیدا کردن ابزار مورد نظر
- مرور دستهبندیها
- استفاده از جستجو (Search)
مرحله 4: تنظیم پارامترهای ابزار
- انتخاب لایههای ورودی
- تنظیم پارامترهای ابزار
- تعیین مسیر خروجی
📝 مثالهای کاربردی ArcToolbox:
- Buffer (Analysis Tools → Proximity → Buffer): ایجاد مناطق پیرامون اشکال با فاصله مشخص
- Clip (Analysis Tools → Extract → Clip): برش یک لایه بر اساس محدوده لایه دیگر
- Intersect (Analysis Tools → Overlay → Intersect): یافتن اشتراک دو لایه
- Dissolve (Data Management Tools → Generalization → Dissolve): ادغام ویژگیهای همسان
- Slope (Spatial Analyst Tools → Surface → Slope): محاسبه شیب از مدلهای ارتفاعی
نکته کلیدی دکتر جوی زاده: قبل از اجرای ابزارهای ArcToolbox، حتماً سیستم مختصات (CRS) تمام لایهها را یکسان کنید. همچنین، از صحت دادههای ورودی اطمینان حاصل کنید. بسیاری از خطاها در تحلیلهای فضایی به دلیل عدم یکسانی سیستم مختصات یا وجود خطا در دادههای ورودی است.
به گفته دکتر سعید جوی زاده، ArcToolbox یکی از قدرتمندترین ابزارهای ArcGIS برای انجام تحلیلهای فضایی است. در دوره آموزشی ایشان، تکنیکهای پیشرفته کار با ArcToolbox و کاربرد عملی آنها در پروژههای واقعی به طور کامل آموزش داده میشود.
چگونه دادههای مکانی را در ArcGIS وارد کنیم؟
وارد کردن دادههای مکانی یکی از اولین قدمها در کار با ArcGIS است. دکتر جوی زاده روشهای مختلف ورود دادهها را آموزش میدهد:
📂 روشهای ورود دادهها به ArcGIS:
- وارد کردن فایلهای برداری (Vector):
- Shapefile (.shp): رایجترین فرمت دادههای برداری
- Feature Class: کلاس ویژگی در Geodatabase
- Coverage: فرمت قدیمی دادههای برداری
- CAD: فایلهای DWG و DXF
- وارد کردن فایلهای رستر (Raster):
- GeoTIFF (.tif): رایجترین فرمت دادههای رستر
- IMG: فرمت تصاویر ERDAS IMAGINE
- JPEG/PNG: تصاویر معمولی با اطلاعات مکانی
- DEM: مدلهای ارتفاعی دیجیتال
- اتصال به پایگاههای داده:
- File Geodatabase: پایگاه داده فایل ESRI
- Personal Geodatabase: پایگاه داده شخصی ESRI
- ArcSDE Geodatabase: پایگاه داده سازمانی
- PostGIS/PostgreSQL: پایگاه داده مکانی متنباز
- استفاده از سرویسهای وب:
- WMS (Web Map Service): دریافت نقشههای پیشرندر شده
- WFS (Web Feature Service): دریافت دادههای برداری
- WCS (Web Coverage Service): دریافت دادههای رستر
- ArcIMS: سرویسهای قدیمی ESRI
🔧 مراحل وارد کردن دادهها:
روش 1: استفاده از منوی Add Data
- در ArcMap: File → Add Data
- در ArcCatalog: کشیدن داده به پنجره ArcMap
روش 2: استفاده از ArcToolbox
- Conversion Tools → To Geodatabase (برای تبدیل به Geodatabase)
- Conversion Tools → To Raster (برای تبدیل به رستر)
- Conversion Tools → To Shapefile (برای تبدیل به Shapefile)
روش 3: استفاده از Import/Export
- در ArcCatalog: کلیک راست روی Geodatabase → Import → Feature Class/Raster
- در ArcCatalog: کلیک راست روی داده → Export → To Shapefile/To Raster

نکته کلیدی دکتر جوی زاده: پس از وارد کردن دادهها، حتماً سیستم مختصات (CRS) را بررسی کنید. اگر دادهها سیستم مختصات متفاوتی داشته باشند، ممکن است در مکانهای نادرستی نمایش داده شوند. ArcGIS به طور خودکار در صورت امکان، سیستم مختصات را تبدیل میکند، اما همیشه بهتر است این موضوع را بررسی کنید.
به گفته دکتر سعید جوی زاده، وارد کردن صحیح دادهها و مدیریت سیستم مختصات، پایهای برای کار دقیق با دادههای مکانی است. در دوره آموزشی ایشان، نحوه کار با انواع دادهها و مدیریت سیستم مختصات به طور کامل آموزش داده میشود.
چگونه با لایهها در ArcMap کار کنیم؟
مدیریت لایهها یکی از مهارتهای اساسی در ArcMap است. دکتر جوی زاده نکات کلیدی کار با لایهها را آموزش میدهد:
🗂️ مدیریت لایهها در Table of Contents:
- تغییر ترتیب لایهها: با کشیدن و رها کردن (Drag & Drop)
- فعال/غیرفعال کردن لایهها: با کلیک روی چکباکس کنار هر لایه
- تغییر شفافیت لایهها: با استفاده از اسلایدر شفافیت
- تغییر سبک نمایش لایهها: با دوبار کلیک روی لایه
- گروهبندی لایهها: ایجاد گروه برای مدیریت بهتر لایههای مرتبط
- فیلتر کردن ویژگیها: نمایش بخشی از دادهها بر اساس شرایط خاص
🎨 تغییر سبک نمایش لایهها:
- برای لایههای برداری:
- تغییر رنگ، اندازه و شکل نمادها
- تغییر ضخامت، رنگ و سبک خطوط
- تغییر رنگ و الگوی پر کردن چندضلعیها
- استفاده از نمادهای مبتنی بر مقادیر (Categories, Quantities)
- برای لایههای رستر:
- تغییر کنتراست و روشنایی
- تغییر ترکیببندی رنگ (Stretch)
- استفاده از پالتهای رنگی مختلف
- شفافسازی لایه
🔧 ابزارهای پیشرفته کار با لایهها:
- Visibility Range: تعیین محدوده مقیاس نمایش لایه
- Layer Effects: افزودن جلوههای بصری مانند سایه، درخشندگی و…
- Reference Scale: تنظیم مقیاس مرجع برای نمایش صحیح نمادها
- Layer Files: ذخیره سبک نمایش لایه برای استفاده مجدد
- Hyperlinks: افزودن لینک به ویژگیها
نکته کلیدی دکتر جوی زاده: برای ایجاد نقشههای حرفهای، حتماً از قابلیتهای پیشرفته مانند Visibility Range و Layer Effects استفاده کنید. این کار باعث میشود نقشه شما در مقیاسهای مختلف به بهترین شکل نمایش داده شود و جلوههای بصری جذابی داشته باشد. همچنین، برای دادههای طبقهبندی شده، از سبکهای نمایش مناسب مانند Categories استفاده کنید.
به گفته دکتر سعید جوی زاده، مدیریت صحیح لایهها و استفاده از سبکهای نمایش مناسب، اولین قدم برای ایجاد نقشههای حرفهای در ArcGIS است. در دوره آموزشی ایشان، تکنیکهای پیشرفته کار با لایهها به طور کامل آموزش داده میشود.
چگونه در ArcGIS ویرایش ساده انجام دهیم؟
ویرایش دادههای مکانی یکی از قابلیتهای مهم ArcGIS است. دکتر جوی زاده مراحل ویرایش ساده را آموزش میدهد:
✏️ فعال کردن حالت ویرایش:
🔧 ابزارهای ویرایش:
- ایجاد ویژگی جدید (Sketch Tool):
- انتخاب ابزار Sketch در نوار Editor
- رسم شکل جدید با ابزارهای رسم
- وارد کردن اطلاعات ویژگی در پنجره Attributes
- انتخاب ویژگی (Select Features Tool):
- انتخاب ویژگیها با کلیک روی آنها
- انتخاب با ابزارهای انتخاب (Rectangle, Polygon, Lasso)
- انتخاب با پرسوجو (Select by Attributes)
- جابجایی ویژگی (Move Tool):
- انتخاب ویژگی
- کلیک روی ابزار Move
- جابجایی ویژگی به مکان جدید
- تغییر شکل (Vertex Tool):
- انتخاب ویژگی
- کلیک روی ابزار Vertex
- افزودن، حذف یا جابجایی رأسها
- تقسیم ویژگی (Split Tool):
- انتخاب ویژگی
- کلیک روی ابزار Split
- رسم خط تقسیم
- ادغام ویژگی (Merge Tool):
- انتخاب ویژگیهایی که میخواهید ادغام کنید
- کلیک روی ابزار Merge
- انتخاب ویژگی هدف
- حذف ویژگی (Delete Tool):
- انتخاب ویژگیهای مورد نظر
- کلید Delete
💾 ذخیره تغییرات:

توصیه دکتر جوی زاده: همیشه قبل از شروع ویرایشها، از دادههای خود یک نسخه پشتیبان تهیه کنید. این کار از از دست رفتن اطلاعات در صورت بروز خطا جلوگیری میکند. همچنین، پس از هر ویرایش مهم، تغییرات را ذخیره کنید. برای ویرایشهای پیچیده، از جلسات ویرایش (Edit Sessions) استفاده کنید.
به گفته دکتر سعید جوی زاده، ویرایش دادههای مکانی یکی از مهارتهای ضروری برای کاربران ArcGIS است. در دوره آموزشی ایشان، تکنیکهای پیشرفته ویرایش و ابزارهای حرفهای به طور کامل آموزش داده میشود.
چگونه از ابزارهای انتخاب و پرسوجو در ArcGIS استفاده کنیم؟
انتخاب و پرسوجو (Query) از ویژگیها، یکی از قابلیتهای کلیدی ArcGIS است. دکتر جوی زاده روشهای مختلف انتخاب و پرسوجو را آموزش میدهد:
🔍 ابزارهای انتخاب:
- انتخاب با کلیک (Select Features Tool): انتخاب ویژگیها با کلیک روی آنها
- انتخاب مستطیلی (Select Features by Rectangle): انتخاب ویژگیها با کشیدن مستطیل
- انتخاب چندضلعی (Select Features by Polygon): انتخاب ویژگیها با کشیدن چندضلعی
- انتشار آزاد (Select Features by Lasso): انتخاب ویژگیها با کشیدن شکل آزاد
- انتخاب با شعاع (Select Features by Circle): انتخاب ویژگیها در یک شعاع مشخص
- انتخاب با خط (Select Features by Line): انتخاب ویژگیها با کشیدن خط
- انتخاب با پرسوجو (Select by Attributes): انتخاب ویژگیها بر اساس عبارت پرسوجو
🔎 پرسوجو از ویژگیها (Select by Attributes):
💡 مثالهایی از عبارات پرسوجو:
- انتخاب تمام شهرهای با جمعیت بیشتر از ۱ میلیون نفر:
"population" > 1000000 - انتخاب تمام جادههای نوع “شریانی”:
"type" = 'arterial' - انتخاب تمام مناطق با نام “تهران” یا “اصفهان”:
"name" IN ('تهران', 'اصفهان') - انتخاب تمام مناطق با مساحت بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ کیلومتر مربع:
"area" >= 100 AND "area" <= 500
🔄 مدیریت انتخابها:
- افزودن به انتخاب (Add to current selection): اضافه کردن ویژگیهای جدید به انتخاب فعلی
- حذف از انتخاب (Remove from current selection): حذف ویژگیها از انتخاب فعلی
- انتخاب از انتخاب (Select from current selection): انتخاب از بین ویژگیهای انتخاب شده
- پاک کردن انتخاب (Clear Selection): پاک کردن تمام انتخابها
- معکوس کردن انتخاب (Switch Selection): انتخاب ویژگیهای انتخاب نشده
نکته کلیدی دکتر جوی زاده: برای نوشتن عبارات پرسوجو، حتماً از نام فیلدهای موجود در جدول ویژگیها استفاده کنید. میتوانید با کلیک روی فیلدها در پنجره Query Builder، آنها را به عبارت خود اضافه کنید. همچنین، از توابع موجود در بخش Functions برای پرسوجوهای پیچیدهتر استفاده کنید.
به گفته دکتر سعید جوی زاده، تسلط بر ابزارهای انتخاب و پرسوجو، برای تحلیلهای دقیق دادههای مکانی ضروری است. در دوره آموزشی ایشان، تکنیکهای پیشرفته انتخاب و پرسوجو به طور کامل آموزش داده میشود.
چگونه در ArcGIS برچسبگذاری کنیم و نمودارهای موضوعی ایجاد کنیم؟
برچسبگذاری (Labeling) و ایجاد نمودارهای موضوعی (Thematic Maps)، نقشهها را گویاتر و قابل فهمتر میکنند. دکتر جوی زاده روشهای برچسبگذاری و ایجاد نمودارهای موضوعی را آموزش میدهد:
🏷️ برچسبگذاری لایهها:
🎨 تنظیمات پیشرفته برچسبگذاری:
- موقعیتیابی برچسبها: تعیین موقعیت برچسب نسبت به شکل
- اولویتبندی برچسبها: تعیین اولویت نمایش برچسبها در صورت تداخل
- چرخش برچسبها: چرخاندن برچسبها بر اساس زاویه مشخص
- محدود کردن برچسبها: نمایش برچسبها فقط در مقیاسهای خاص
- استفاده از عبارات: ترکیب چند فیلد در یک برچسب
- برچسبگذاری شرطی: نمایش برچسبها بر اساس شرایط خاص
📊 ایجاد نمودارهای موضوعی:
- نمودار رنگی منحصر به فرد (Unique Values):
- مناسب برای دادههای طبقهبندی شده (نوع، کاربری و…)
- هر طبقه با رنگ متفاوتی نمایش داده میشود
- نمودار رنگی تدریجی (Graduated Colors):
- مناسب برای دادههای عددی (جمعیت، مساحت و…)
- مقادیر به چند کلاس تقسیم و هر کلاس با رنگ متفاوتی نمایش داده میشود
- نمودار نمادین تدریجی (Graduated Symbols):
- مناسب برای دادههای عددی
- مقادیر به چند کلاس تقسیم و هر کلاس با اندازه متفاوتی از نماد نمایش داده میشود
- نمودار چگالی نقطه (Dot Density):
- مناسب برای نمایش توزیع نقاط
- هر نقطه نماینده تعداد مشخصی از ویژگیها است
- نمودار نموداری (Charts):
- نمودار دایرهای (Pie Chart)
- نمودار میلهای (Bar Chart)
- نمودار ستونی (Stacked Bar Chart)

توصیه دکتر جوی زاده: برای ایجاد نقشههای حرفهای، حتماً از برچسبگذاری و نمودارهای موضوعی استفاده کنید. این کار باعث میشود اطلاعات به راحتی قابل فهم باشد و نقشه شما تأثیرگذاری بیشتری داشته باشد. همچنین، حتماً از پالتهای رنگی مناسب و قابل تشخیص استفاده کنید. برای دادههای عددی، از روشهای طبقهبندی مناسب مانند Natural Breaks یا Quantile استفاده کنید.
به گفته دکتر سعید جوی زاده، برچسبگذاری و ایجاد نمودارهای موضوعی، یکی از مهمترین مهارتها برای ایجاد نقشههای حرفهای در ArcGIS است. در دوره آموزشی ایشان، تکنیکهای پیشرفته برچسبگذاری و ایجاد نمودارهای موضوعی به طور کامل آموزش داده میشود.
چگونه از تحلیلهای فضایی پایه در ArcGIS استفاده کنیم؟
تحلیلهای فضایی، قلب تپنده سیستم اطلاعات جغرافیایی هستند. دکتر جوی زاده تحلیلهای فضایی پایه در ArcGIS را آموزش میدهد:
🔍 تحلیلهای فضایی پایه:
- تحلیل همپوشانی (Overlay):
- اشتراک (Intersect): یافتن اشتراک دو یا چند لایه
- اتحاد (Union): ترکیب دو یا چند لایه
- تفاضی (Difference): یافتن تفاوت دو لایه
- تقاطع (Symmetrical Difference): یافتن مناطقی که در یک لایه هستند اما در دیگری نیستند
- تحلیل مجاورت (Proximity):
- بافر (Buffer): ایجاد مناطق پیرامون اشکال با فاصله مشخص
- نزدیکترین (Near): یافتن نزدیکترین ویژگی به یک ویژگی دیگر
- مسیر کوتاهترین (Shortest Path): یافتن کوتاهترین مسیر بین دو نقطه
- تحلیل آماری فضایی:
- آمار توصیفی (Descriptive Statistics): محاسبه آمارهای پایه برای دادههای مکانی
- خودهمبستگی فضایی (Spatial Autocorrelation): بررسی الگوهای خوشهای یا پراکندگی دادهها
- نقاط داغ (Hot Spot Analysis): شناسایی مناطق با مقادیر غیرمعمول بالا یا پایین
- تحلیل شبکه (Network):
- مسیر یابی (Route): یافتن مسیر بین دو نقطه در یک شبکه
- منطقه خدمترسانی (Service Area): یافتن مناطقی که در فاصله مشخصی از یک نقطه در شبکه قرار دارند
- نزدیکترین امکانات (Closest Facility): یافتن نزدیکترین امکانات به یک نقطه
🔧 اجرای تحلیلهای فضایی در ArcGIS:
📝 مثال عملی: تحلیل همپوشانی
نکته کلیدی دکتر جوی زاده: قبل از اجرای تحلیلهای فضایی، حتماً سیستم مختصات (CRS) تمام لایهها را یکسان کنید. همچنین، از صحت دادههای ورودی اطمینان حاصل کنید. بسیاری از خطاها در تحلیلهای فضایی به دلیل عدم یکسانی سیستم مختصات یا وجود خطا در دادههای ورودی است. برای تحلیلهای پیچیده، از مدلسازی (ModelBuilder) استفاده کنید.
به گفته دکتر سعید جوی زاده، تحلیلهای فضایی پایه، اساس بسیاری از تحلیلهای پیچیدهتر هستند. در دوره آموزشی ایشان، تکنیکهای پیشرفته تحلیلهای فضایی و کاربرد عملی آنها در پروژههای واقعی به طور کامل آموزش داده میشود.
چگونه در ArcGIS نقشههای حرفهای ایجاد کنیم؟
ایجاد نقشههای حرفهای، یکی از اهداف اصلی کار با ArcGIS است. دکتر جوی زاده مراحل ایجاد نقشههای حرفهای را آموزش میدهد:
🗺️ اجزای یک نقشه حرفهای:
- عنوان (Title): عنوان واضح و گویای نقشه
- محتوای نقشه (Map Content): لایههای اصلی نقشه
- مقیاس (Scale): مقیاس نقشه
- جهتنما (North Arrow): نشانگر جهت شمال
- افسانه (Legend): توضیح نمادها و رنگهای استفاده شده در نقشه
- منبع دادهها (Data Source): منبع دادههای استفاده شده در نقشه
- کپیرایت (Copyright): اطلاعات کپیرایت
- مختصات (Coordinates): سیستم مختصات استفاده شده
🔧 ایجاد نقشه با Layout View:
🎨 نکات طراحی نقشه حرفهای:
- استفاده از پالتهای رنگی هماهنگ و قابل تشخیص
- انتخاب فونتهای خوانا و مناسب
- رعایت سلسله مراتب بصری (عناوین بزرگتر، زیرعناوین کوچکتر)
- ایجاد تعادل بین عناصر مختلف در صفحه
- استفاده حداکثری از فضای سفید برای ایجاد خوانایی
- رعایت اصول طراحی نقشه (سادگی، وضوح، تمرکز)
📑 قالبهای آماده (Templates):
- استفاده از قالبهای آماده ArcGIS
- ایجاد قالبهای سفارشی برای پروژههای مشابه
- اشتراکگذاری قالبها با دیگران

نکته کلیدی دکتر جوی زاده: برای ایجاد نقشههای حرفهای، حتماً از قالبهای آماده (Templates) استفاده کنید. این کار باعث صرفهجویی در زمان و ایجاد نقشههای یکدست میشود. همچنین، حتماً نقشه را در فرمتهای با کیفیت بالا مانند PDF یا PNG با رزولوشن مناسب (حداقل 300 DPI) خروجی بگیرید. برای چاپ نقشههای بزرگ، از فرمتهای مناسب چاپ مانند TIFF استفاده کنید.
به گفته دکتر سعید جوی زاده، ایجاد نقشههای حرفهای، یکی از مهمترین مهارتهای کاربران ArcGIS است. در دوره آموزشی ایشان، تکنیکهای پیشرفته طراحی نقشه و ایجاد قالبهای حرفهای به طور کامل آموزش داده میشود.
چگونه میتوانیم دانش ArcGIS را به سطح حرفهای برسانیم؟
برای تبدیل شدن به یک کاربر حرفهای ArcGIS، نیاز به یادگیری مستمر و تمرین داریم. دکتر جوی زاده راهکارهای زیر را پیشنهاد میکند:
📚 منابع یادگیری:
- مستندات رسمی ArcGIS
- انجمنهای کاربری ArcGIS
- کانالهای یوتیوب آموزشی
- وبلاگهای تخصصی GIS
- کتابهای الکترونیکی ArcGIS
🔧 تکنیکهای پیشرفته ArcGIS:
- برنامهنویسی پایتون در ArcGIS (ArcPy)
- ایجاد ابزارهای سفارشی (Custom Tools)
- کار با ArcGIS Enterprise و Portal
- یکپارچهسازی با ArcGIS Online
- کار با دادههای بزرگ (Big Data)
🌐 مشارکت در جامعه ArcGIS:
- گزارش خطاها (Bug Reporting)
- شناسایی و گزارش خطاها در سیستم ردیابی ESRI
- ارائه راهحل برای رفع خطاها
- مشارکت در کنفرانسهای ESRI
- ارائه تجربیات و پروژهها
- آموزش به دیگران
- اشتراکگذاری دانش و تجربیات
- نوشتن مقالات و آموزشها
- ارائه در کنفرانسها و کارگاهها
🎯 پروژههای عملی:
- کار بر روی پروژههای واقعی
- مشارکت در پروژههای متنباز
- ایجاد نمونهکارهای حرفهای
- حل چالشهای واقعی با ArcGIS
توصیه نهایی دکتر جوی زاده: برای تبدیل شدن به یک کاربر حرفهای ArcGIS، مهمترین عامل تمرین مستمر و کار بر روی پروژههای واقعی است. هر روز حداقل 30 دقیقه با ArcGIS کار کنید و سعی کنید چالشهای جدیدی را حل کنید. همچنین، حتماً در جامعه ArcGIS مشارکت کنید و دانش خود را با دیگران به اشتراک بگذارید.
به گفته دکتر سعید جوی زاده، تبدیل شدن به یک کاربر حرفهای ArcGIS، نیازمند صبر، تمرین و یادگیری مستمر است. در دوره آموزشی ایشان، تمام مباحث از مبتدی تا پیشرفته به صورت عملی و با پروژههای واقعی آموزش داده میشود.
آماده تبدیل شدن به یک متخصص ArcGIS هستید؟
در دوره جامع آموزش کاربردی ArcGIS دکتر سعید جوی زاده، تمام اصول و تکنیکهای لازم برای تسلط بر این نرمافزار را به صورت عملی و گامبهگام یاد بگیرید.
🔥 محدودیت ظرفیت! همین امروز جای خود را رزرو کنید.
در این راهنمای جامع، تمام جنبههای ArcGIS از مبتدی تا پیشرفته را به زبان ساده و با مثالهای عملی بررسی کردیم. دکتر سعید جوی زاده با سالها تجربه در آموزش GIS، نشان داد که چگونه میتوان با ArcGIS تحلیلهای حرفهای دادههای مکانی انجام داد و نقشههای حرفهای ایجاد کرد.
از نصب و تنظیمات اولیه گرفته تا کار با لایهها، تحلیلهای فضایی، ویرایش و ایجاد نقشههای حرفهای، تمام مباحث به صورت گامبهگام آموزش داده شدند. با یادگیری این مفاهیم، میتوانید به عنوان یک کاربر حرفهای ArcGIS در حوزههای مختلف مانند شهرسازی، محیط زیست، منابع طبیعی و صنعت فعالیت کنید.
برای یادگیری عمیقتر و عملی این مهارتها، شرکت در دورههای تخصصی مانند دوره آموزش ArcGIS دکتر جوی زاده توصیه میشود. این دورهها با ارائه مثالهای واقعی و پروژههای عملی، مسیر رسیدن به تسلط بر ArcGIS را هموار میکنند.

