امروزه GIS به یکی از مهم ترین ابزار پشتیبانی تصمیم گیری و مدیریت اطلاعات در همه ابعاد مدیریت بحران تبدیل شده است(شورای ملی تحقیقات،2007). در وهله اول از توانایی GIS در نمایش موقعیت بحران با کمک نقشه میتوان به عنوان نقش پشتیبانی در مدیریت اطلاعات نامید. البته نباید فراموش کرد که مدت زمان طولانی است نقشه ها در مدیریت بحران -مدتها قبل از توسعه GIS به کمک رایانه و داده های رقومی  (شکل 1-1) مورد استفاده قرار می گیرند.

مانند حیطه های دیگر از جمله مهندسی،برنامه ریزی شهری و حیطه نظامی، هدف عمده نقشه در مدیریت بحران شناخت بهتر بافت جغرافیایی بحران است.

در واقع بافت و محیط جغرافیایی بحران را می تواند به مثابه یک گزارشگر خبری در نظر گرفت که درباره ابعاد کیستی،کجایی،چرایی و چگونگی  موقعیت بحران سوالاتی را مطرح می کند.

نقشه ها قبل از هرچیزی می توانند اطلاعات مهمی درباره جنبه “کجایی(کجا)” بحران در اختیار ما قرار دهند:محل ساختمان های آسیب دیده کجاست؟مسیرهای مواصلاتی و جاده هایی که برای تخلیه افراد هنوز مسدود نشده اند کجا است؟مناطقی که بیشترین اسیب پذیری دربرابر تاثیرات سیل دارند کجا واقع شده اند؟  امکانات وتجهیزان را برای برنامهریزی در کجا باید مستقر کرد؟

از نظر بسیاری از کاربرانی که از  ابزار تهیه نقشه برای مدیریت بحران استفاده می کنند، مهمترین کارکرد نقشه ارایه اطلاعات فضایی است.در بخش های دیگر این کتاب ، ضمن ارایه مثال های زیادی از جنبه “کجایی(کجا)” در فرایند تهیه نقشه ، با نحوه ایجاد نقشه های پایه که مکان اتفاقات مختلف در یک موقعیت بحران را نشان می دهد آشنا خواهید شد.البته شایان ذکر است که نقشه ها را همچنین می توان برای تفسیر عمیق تر و استدلال بحران فراتر از مکان یابی حوادث مورد استفاده قرار داد.

برای مثال، از نقشه  می توان برای نشان دادن اینکه چه چیزی  و چه وقت در حال اتفاق افتادن است استفاده کرد.جنبه های “چیستی(چه چیزی)” و “زمانی( چه وقت)” نقشه برای نشان دادن فراینده در زمان بحران از اهمیت اساسی برخوردار است.چنانچه شکل ۱.۱ نشان می دهد،نقشه ردیابی تندباد را می توان برای نشان دادن طبقه و نوع آب و هوا در محل تندباد (تندباد،وافشار حاره ای،طوفان) و مسیر پیشرفت تندباد در گذر زمان استفاده کرد.این نوع کاربرد نمونه ای از کاربرد سنتی نقشه برای نشان دادن نوع اتفاق وزمان وقوع آن است که امروزه نیز بطور گسترده استفاده می شود.نکات مهم دیگری که درباره تاثیر نقشه درتعیین مکان وزمان حوادث  درخصوص اقدامات مدیریت بحران میتوان مورد توجه قرار داد عبارتند از:

گستره سیل چقدر است؟

چند نفر تحت تاثیر این بحران قرار گرفته اند؟

فرایندهای زیست محیطی واقع در منطقه که برای کاهش اثرات طوفان لازم است کدام است؟

در صورت ارسال کمک های امدادی از محل توزیع چه مدت طول می کشد تا این کمک ها وارد منطقه بحران شود؟

برای برنامه ریزی بحران چه منابعی در اختیار داریم؟

دو جنبه آخری که دربالادر خصوص کاربرد نقشه  ذکر شد بر تحلیل های عمیق تر نقشه دلالت دارد و نشان می دهد که چگونه از نقشه می توان برای تسهیل تصمیم گیری واستدلال در زمینه مدیریت بحران استفاده کرد.

منطقه چگونه نسبت به بحران آسیب پذیر شد؟

چرا تاثیرات بحران بر این منطقه نسبت به مناطق دیگر بیشتر است؟

برنامه وطرح بحران تا چه میزان می توان بصورت عملیاتی اجرا کرد؟

چرا در فرایند پاسخ به بحران مشکلاتی رخ داد؟

محیط فیزیکی را چگونه میتوان به بهترین نحو ممکن در برابر بلایای طبیعی محافظت کرد؟

چرا فرایند بهبود در یک منطقه نسبت به منطقه دیگر کندتر است؟

شناخت ابعاد “چگونگی” و””چرایی” بحران اغلب شامل یک فرایند تعامل بین نقشه خوان و خود نقشه است(MacEachren, 1995);). برای مثال، این تعامل برای شناخت و تفسیر علایم، رنگ ها و سایر جنبه های گرافیکی نقشه(فصل 2)  جهت افزایش دانش وقدرت استدلال و در نهایت تصمیم گیری ضروری است.GIS مدرن  با توجه به اینکه امکان تعامل پویا با نقشه و داده های آن را فراهم می کنند نقش کلیدی در این فرایند تعمل نقشه-کاربر نقشه ایفا می کنند.

 برای مثال، می توان جهت درک نحوه پیشرفت یک بحران ، به سرعت لایه های داده را با خاموش و روشن کردن و یا ثبت کردن  با هم مقایسه کرد.تعاملات پایه ای  مانند زوم کردن و panning امکان مشاهده سریع منطقه مورد نظر را فراهم می کند.همچنین قابلیت های جستار تعاملی به ما این امکان را میدهد تا به سرعت به اطلاعاتی که دسترسی به آنها مشکل است  دسترسی پیدا کنیم.برای درمیان گذاشتن داده با فرمت های مختلف با سایر تیم ههای مدیریت بحران می توان از تکنیک های تصویرسازی نقشه همراه با نمایش تصویری آنی  استفاده کرد که در بسیاری موارد به شناخت بیشتر موقعیت، تفسیر سریع تر و در نهایت تصمیم گیری بهتر و آگاهانه تر منجر می شود.