ایجاد نقشه شیب(Slope) در GIS
ایجاد نقشه شیب (Slope Map) یکی از کاربردهای مهم سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) است که در آن اطلاعات ارتفاعی مطالعه شده و نقشه‌ای از شیب سطح زمین ایجاد می‌شود. برای ایجاد نقشه شیب می‌توان از داده‌های ماهواره‌ای، لیزری، رادار و یا داده‌های فوق‌صوت استفاده کرد. در ادامه توضیحاتی درباره روش‌های ایجاد نقشه شیب در GIS آورده شده است:
1- روش دیفرانسیل: در این روش، ارتفاع دو نقطه روی سطح زمین به دست آمده و با استفاده از فواصل افقی و عمودی این دو نقطه، شیب سطح زمین محاسبه می‌شود. این روش برای مناطقی با تغییرات ارتفاعی شدید و ارتفاعات بالا مناسب است.
2- روش تصویرسازی: در این روش، از تصاویر دیجیتالی سطح زمین استفاده می‌شود. با استفاده از فیلترهای مختلف، شیب سطح زمین محاسبه می‌شود. این روش برای مناطقی با تغییرات ارتفاعی کم و شیب ملایم مناسب است.
3- روش برداری: در این روش، با استفاده از داده‌های لیزری، ارتفاع نقاط روی سطح زمین به دست می‌آید و با استفاده از آنها، شیب سطح زمین محاسبه می‌شود. این روش برای مناطقی با تغییرات ارتفاعی شدید و آبشارها مناسب است.
بسته به مورد استفاده، روش مناسب برای ایجاد نقشه شیب در GIS انتخاب می‌شود. در صورتی که داده‌های ماهواره‌ای در دسترس نباشد، روش‌های دیگری مانند تصویرسازی و برداری می‌توانند برای ایجاد نقشه شیب مورد استفاده قرار گیرند.
تابع شیب حداکثر مقدار تغییراتی که ارزش یک سلول نسبت به مقدار ارزش 8 سلول مجاور خود دارد را محاسبه می‌کند. برای مثال در یک کاربرد آبی شیب دار ترین زاویه حرکت به سمت پایین آب را از موقعیت یک سلول ارتفاعی به سمت یک سلول مجاور که دارای کمترین ارتفاع در بین 8 سلول مجاور می‌باشد را تعیین می‌کند. در لایه رستر خروجی شیب ایجاد شده هر سلول دارای ارزشی می‌باشد که معرف شیب بیشترین تغییرات ارزش آن سلول نسبت به کمترین ارزش سلول مجاور در موقعیت آن سلول می‌باشد. هر چه مقدار ارزش شیب یک سلول عدد کمتری باشد سطح اولیه رویه ما سطحی صاف تر و یکنواخت تر خواهد بود و هر چه مقدار ارزش شیب در یک سلول عدد بزرگ‌تری باشد سطح اولیه ما سطحی نا صاف تر و غیر یکنواخت تر و با تغییرات شیب های تند تر خواهد بود. لایه رستری خروجی که از پردازش و محاسبه شیب ایجاد می‌شود می‌تواند بر مبنای واحد های درصد شیب و یا درجه شیب ایجاد شود.
هنگامی که زاویه شیب برابر با 45 درجه است اندازه تغییرات در راستای قاعده برابر با تغییرات اندازه در راستای ارتفاع مثلث قائم الزاویه فرضی که تشکیل می‌گردد است .اگر بخواهیم مقدار شیب را به واحد درصد محاسبه کنیم شیب معادل زاویه 45 درجه برابر با 100 درصد خواهد شد.توجه کنید که همینطور که شیب به حالت عمودی نزدیک می‌شود درصد شیب نیز به سمت مقادیر بالاتر و تا حد بینهایت افزایش می‌یابد.
برای ایجاد نقشه شیب مراحل زیر را انجام دهید:
ابتدا بر روی ابزار slope در مسیر زیر دابل کلیک کنید. (تصویر 2-2)
Arc Toolbox >Spatial Analyst tools > Surface> Slope
تصویر 2-2
کادر محاوره‌ای به همین نام باز می‌شود. (تصویر 2-3)
تصویر 2-3
- لایه رستری DEM را در پنجره Input Raster وارد کنید.
- در قسمت Output Raster نام و مسیری برای ذخیره نقشه مشخص کنید.
- بر روی نوار کشویی Output measurement کلیک کرده و در لیست باز شونده آن مشخص کنید که نقشه شیب بر اساس درجه (DEGREE) و درصد (Percent) ایجاد شود.
- Factor Z را در شرایطی که واحد نقشه و واحد ارتفاع یکسان نباشند عدد مربوطه برای یکسان سازی واحد ها وارد می‌شود. مثلاً اگر واحد اندازه‌گیری X و Y به متر اما ارتفاع برحسب فوت (Feet) باشد اگر در این پنجره عدد ۳۰۴۵/۰ را وارد کنید، واحد فوت به متر تبدیل خواهد شد. (تصویر 2-4)
تصویر 2-4
برگرفته از کتاب آموزش جامع و عملی ArcGIS مقدماتی و پیشرفته/ همراه با داده های تمرینی و نرم افزار
مولفان سعید جوی زاده/ منیژه براهیمی / مسلم شمشیری/ میلاد قمرزاده
انتشارات آکادمیک
تلفن تماس سفارش کتاب: 09382252774
وبسایت آموزشی: www.gisland.org
لینک سفارش کتاب: https://ketabpage.ir/shop/