سنجش از دور و سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی
- نویسنده : رستم بی روستاموف
- مترجمین : سعید جوی زاده | لیلا محمود وند | علیرضا احمدیان
- گوینده :
- موضوع : سنجش از دور و سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی
- سال انتشار :
- قیمت : 80,000 تومان
توضیحات کتاب
سیستم اطلاعات جغرافیایی و بلایای طبیعی
منظور از مدیریت بلایا، مجموعهای از فعالیت‌های قبل، حین و بعد از بلایا است که برای حفظ و کنترل بلایا طراحی شده است. در عین حال، ارائه چارچوبی برای کمک به افراد در معرض خطر و اجتناب از ارتباط و به حداقل رساندن تأثیر بلایا است. سازمان‌های مدیریت بلایا، نهادهای دولتی در سطوح مرکزی، ایالتی و محلی که وظیفه‌ی کاهش آسیب پذیری جامعه و ایجاد قابلیت‌هایی برای مدیریت و بهبود سریع شرایط اضطراری را بر عهده دارند. شکی نیست که مدیریت بلایا پیچیده‌تر شده است. به نظر می‌رسد شرایط اضطراری در مقیاس وسیع، بیشتر شده و تهدیدهای جدیدی نیز در این مورد وجود دارد که نیاز به برنامه‌ریزی، پیشگیری و کاهش پیامدهای شرایط اضطراری و همچنین فعالیت بیشتر برای به حداقل رساندن آثار بلایای طبیعی دارد.
هدف این فصل نشان دادن این است که چگونه فناوری سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، گردش کار را به طور مؤثر ی بهبود می‌بخشد.
مراحل مدیریت بلایا و معماری مؤثر برای پیاده‌سازی روی زمین به شرح زیر است:
پشتیبانی GIS برای ارزیابی بلایا
فعالیت‌های مدیریت بلایا در چهار مرحله گروه‌بندی می‌شوند که از نظر زمانی و عملکردی با انواع فوریت‌ها و بلایا مانند کاهش، آمادگی، واکنش و بازیابی مرتبط هستند (شکل ۱).
شکل ۱. چرخه عمر عملیات فاجعه.
کاهش بلایای طبیعی
تلاش‌هایی که در هنگام وقوع بلایا برای جلوگیری از خطرات و کاهش اثرات بلایا صورت می‌گیرد؛ مرحله کاهش با سایر مراحل متفاوت است زیرا بر اقدامات طولانی مدت جهت کاهش یا حذف خطر تمرکز دارد. کاهش موفقیت آمیز نتیجه‌ی مستقیم برنامه‌ریزی و تجزیه و تحلیل جامع است. برنامه‌ریزی مدیریت بلایا فرایند تجزیه و تحلیل خطرات، و ارزش‌های یک جامعه برای تعیین آسیب پذیری آن در برابر بلایای طبیعی، تکنولوژیکی و توریستی است. تجزیه و تحلیل جامع خطرات زمینه را برای توسعه، کاهش، آمادگی، پاسخ و بازیابی فراهم می‌کند.
برنامه‌ریزی مدیریت بلایا مستلزم بدست آوردن، ادغام و تجزیه و تحلیل حجم وسیعی از اطلاعات و داده‌ها در قالب‌های مختلف برای ایجاد یک برنامه جامع مدیریت اضطراری مبتنی بر ریسک است.
فناوری GIS قابلیت نقشه برداری و تجزیه و تحلیل انواع خطرات و تجسم تاثیرات احتمالی آنها را فراهم می‌کند. اگر خطرات با زیرساخت‌های حیاتی، تراکم جمعیت و سایر ارزش‌های جامعه ادغام شوند، میتوان آسیب‌پذیری‌ها را مشاهده، مدل‌سازی و بهتر درک کرد. بر اساس تأثیر احتمالی هرگونه خطر خاص بر ارزش‌های بحرانی، میتوان اولویت‌های کاهش را تعیین کرد. برنامه‌های احتمالی واکنشی نیز می‌توانند بر اساس ارزش‌های مهم در معرض خطر توسعه داده شوند [4-6]. ارزیابی ریسک و خطرات پایه و اساس برنامه‌ی مدیریت اضطراری را فراهم می‌کند. GIS فرآیند تجزیه و تحلیل برنامه‌ریزی را به شرح زیر بهینه می‌کند:
. شناسایی و ترسیم نقشه‌های طبیعی و تکنولوژیکی:
- خطرات طبیعی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- گسل‌های زلزله؛
- قرار گرفتن در معرض موج طوفان؛
- پوشش گیاهی قابل اشتعال؛
- مناطق مستعد حوادث شدید جوی؛
- رانش زمین؛
- سیل.
- خطرات تکنولوژیکی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مکان‌های مواد خطرناک؛
- راهروهای حمل و نقل که مواد خطرناک به طور معمول در آنها قرار دارد؛
- حمل و نقل (راه آهن، بزرگراه و غیره)؛
- نیروگاه‌های هسته‌ای؛
- تأسیسات فرآوری و ذخیره سازی نفت؛
- شناسایی و ترسیم ارزش‌های بحرانی در معرض خطر؛
- تراکم جمعیت؛
- زیرساخت‌های مهم شامل امکانات دولتی، بیمارستانها، خدمات شهری و مجامع عمومی؛
- نگرانی‌های منابع طبیعی شامل منابع طبیعی کمیاب و زیستگاه‌های گیاهی و جانوری است.
شناسایی ارزش‌های در معرض خطر که در مناطق تحت تأثیر خطرات طبیعی و یا تکنولوژیکی قرار دارند. GIS برای مدل‌سازی رویدادهای بالقوه استفاده می‌شود:
- ستون‌ها
- انفجار
- سیلاب
- زلزله
- و…
GIS همچنین برای نمایش مناطق پیش بینی شده از آسیب شدید، متوسط و سبک که ممکن است در اثر این رویداد ایجاد شده باشند، استفاده می‌شود. همچنین می‌تواند تلفات را پیش بینی کند. اولویت‌های کاهش و برنامه‌های اضطراری و برنامه واکنش با استفاده از GIS نمایان می‌شود.
توسعه سایت – استراتژی‌های خاص برای کاهش خطر در نظر می‌گیرد:
- کاهش تلفات؛
- کاهش، شامل فعالیت‌هایی است که از بروز شرایط اضطراری جلوگیری می‌کند؛
- کاهش احتمال اورژانس؛
- کاهش اثرات مخرب شرایط اضطراری اجتناب ناپذیر.
فعالیت‌های کاهش دهنده قبل و بعد از شرایط اضطراری انجام می‌شود. سایر اقدامات کاهش دهنده شامل: اجرای قوانین ساختمان و آتش نشانی، تعیین مسیرهای خاص برای حمل مواد خطرناک، نیاز به بستن خانه‌های متحرک و مقررات حمل و نقل برای موارد خطرناک است. همچنین استراتژی‌های کاهش را جایگزین، ارزیابی و مدل‌سازی می‌کند. تعیین بهترین استراتژی برای محافظت از دارایی‌های مهم در برابر خسارت یا تلفات فاجعه بار و کاهش تلفات را انجام می‌دهد [۷ – ۱۲].
کاهش، شامل اقدامات جامعی است که برای جلوگیری از شرایط اضطراری، کاهش تلفات و ارائه یک رویکرد پیشگیرانه به برنامه مدیریت اضطراری کلی داده شده است. ارزیابی خطرات و ریسک‌ها در فرایند برنامه‌ریزی، چارچوبی را برای تصمیماتی که در مرحله آمادگی گرفته می‌شود، فراهم می‌کند.
آمادگی در برابر بلایای طبیعی
مدیران اورژانس برای مقابله با حوادث برنامه‌ریزی می‌کنند. اولویت‌های توسعه‌ی برنامه‌ریزی در فرایند تجزیه و تحلیل مشخص می‌شود. اقدامات معمول آمادگی شامل برخی از موارد زیر هستند:
- برنامه‌های اضطراری تأسیسات بحرانی؛
- برنامه‌های ارتباطی با اصطلاحات قابل درک؛
- توسعه و تمرین هماهنگی چند سازمانی و فرماندهی حوادث؛
- نگهداری و آموزش مناسب خدمات اضطراری؛
- توسعه و اعمال روش‌های هشدار اضطراری جمعیت همراه با سرپناه‌های اضطراری و طرح‌های تخلیه و ذخیره، موجودی و نگهداری لوازم و تجهیزات؛
- توسعه امکانات، کارکنان، تجهیزات و ابزار لازم برای برنامه‌ریزی، نظارت و تسهیل تصمیم‌گیری مدیریت اضطراری و به اشتراک‌گذاری اطلاعات.
فناوری GIS برای آمادگی به شرح زیر استفاده می‌شود:
- خالی کردن مکان مناسب برای پناهگاه با در نظر گرفتن اینکه کجا و چگونه ممکن است یک وضعیت اضطراری رخ دهد.
- انتخاب و مدل سازی مسیرهای تخلیه:
- ملاحظات مربوط به زمان روز؛
- بررسی وسعت جاده و جهت سفر و غیره…
- شناسایی و نقشه برداری از امکانات تاکتیکی و استراتژیک کلیدی:
- بیمارستانها؛
- امکانات ایمنی عمومی؛
- تأمین کنندگان برای پاسخگویی (غذا، آب، تجهیزات، لوازم ساختمان و غیره).
- آموزش و تمرینات برای آزمایش آمادگی:
- شناسایی محل وقوع, نقشه‌ی محل حادثه و تاثیرات آن؛
- الگوبرداری از حادثه (توده، گسترش و غیره)؛
- جمع‌آوری ارزیابی خسارت، شناسایی تلفات اولویت‌بندی برای تخصیص منابع ایمنی عمومی؛
- توسعه و توزیع برنامه‌های عملیاتی حادثه؛
- ارائه یک قابلیت کلیدی برای سیستم اطلاعات فرمان و کنترل که آگاهی از موقعیت و پشتیبانی مدیریت حوادث را آسان می‌سازد.
برای دستیابی به آمادگی همه جانبه، باید مقدار زیادی اطلاعات جمع‌آوری و مدیریت شوند. هنگام وقوع بلایا وجود اطلاعات مناسب در محل، برای پشتیبانی از تصمیم گیری‌های اضطراری ضروری است.
GIS یک سیستم مدیریت داده قدرتمند برای پشتیبانی از گردش کار آمادگی است.
پلتفرم GIS برای مدیریت داده‌ها
مدیریت توسعه‌ی داده‌ها، اجرا و نظارت بر طرح‌ها، خط مشی‌ها، برنامه‌ها و شیوه‌هایی است که ارزش دارایی‌ها و اطلاعات را کنترل، محافظت، ارائه و افزایش می‌دهند. در زمینه عملیات اضطراری، مدیریت جمع‌آوری داده‌ها، پردازش و توزیع اطلاعات به کاربران در سراسر سیستم‌ها در زمان و مکان مورد نیاز صورت می‌گیرد که قابلیت ذخیره، مدیریت، به روزرسانی و دسترسی به تمام داده‌های واحد را از طریق مهندسین سیستم‌های کامپیوتری برای مأموریت و انتظارات مدیریت اضطراری، طراحی و تسهیل می‌کند.
GIS بستری را برای مدیریت داده‌های جغرافیایی و اسناد مختلف (طرح ها، عکس‌ها و غیره) فراهم می‌کند که برای مأموریت و مدیریت اضطراری لازم است.
GIS قابلیت دسترسی به اطلاعات را بر اساس موقعیت جغرافیایی که به آن مربوط است، فراهم می‌کند.
GIS به کاربران این امکان را می‌دهد که انواع مختلف اطلاعات را از صفحه نمایش نقشه دریافت کنند؛ که می‌تواند شامل: برنامه‌های واکنش اضطراری، برنامه‌های کاهش و لیست تماس‌ها باشد.
مدیریت منابع برای حمایت از مأموریت اضطراری ضروری است. منابع، شاملِ منابع ایمنی عمومی و همچنین منابع غیرنظامی (و مکان آنها) است؛ مانند کامیون‌های کمپرسی، اتوبوس، دوزر، تامین کنندگان سخت افزار و منابع آب و غذا. این نوع موارد از طریق GIS موجود و قابل دسترسی هستند. همچنین میتوان برای پاسخ به موقع از منابع مناسب (نزدیکی به یک موقعیت اضطراری) با آن تماس گرفت.
یکی از پیچیده‌ترین چالش‌های مدیریت حوادث، مدیریت موقعیت، وضعیت و قابلیت‌های همه منابع مورد نیاز برای برآوردن شرایط موجود است. مدیریت منابع به داده‌های جاری و دقیق نیاز دارد. GIS توانایی تجسم انواع منابع و در دسترس بودن و مکان فعلی آنها را برای مدیریت مؤثر حوادث، فراهم می‌کند.
GIS علاوه بر مدیریت دارایی‌های داده موجود، می‌تواند به داده‌های پویای مربوطه (فیدهای دوربین، آب و هوا، ترافیک، وضعیت بیمارستان، موقعیت مکانی اتومبیل (AVL)، حوادث، حس‌گرها و غیره) دسترسی داشته و آنها را نمایش دهد تا آگاهی از موقعیت برای پشتیبانی و تصمیم‌گیری ارائه شود. بدون مدیریت جامع داده‌ها، دستیابی و حفظ آگاهی دقیق از موقعیت دشوار است [13].
II.I. GIS برای تجسم آگاهی از موقعیت
- آگاهی از موقعیت این است که آنچه در اطراف شما اتفاق می‌افتد از آن آگاهی داشته باشید تا درک کنید که چگونه اطلاعات، رویدادها و اقدامات بر اهداف شما در حال حاضر و در آینده‌ی نزدیک تأثیر می‌گذارند. این امر به ویژه در مواردی که جریان اطلاعات زیاد است و تصمیمات ضعیف ممکن است منجر به عواقب جدی شود، بسیار مهم است. در زمینه مرکز عملیات فاجعه‌ی اضطراری (EOC)، دستیابی به آگاهی از موقعیت به موقع، جهتِ حفظ درک رویدادها، حوادث و تحولات، امری ضروری است؛ همچنین برای پیش بینی، پاسخگویی و مدیریت اضطراریِ واقعی یا احتمالی، لازم و ضروری است. GIS آگاهی از موقعیت را از طریق نمایش نقشه GIS مربوط به منطقه‌ی مورد نظر، آسان می‌کند.
داده‌های GIS مانند:
- زیرساخت‌های حیاتی؛
- تصویرسازی؛
- خطرات؛
- و…
- داده‌های رویداد پویا مانند:
- سنسورها، به عنوان دوربین؛
- ترافیک؛
- حوادث؛
- و…
نمایندگی وضعیت فعلی در سراسر حوزه قضایی، منطقه یا کشور مهم است. آگاهی جامع از موقعیت، این قابلیت را برای پرسنل مدیریت اضطراری فراهم می‌کند که بتوانند تصمیمات بهتری بگیرند. همچنین می‌تواند به سرعت برای افرادی که نیاز به تصمیم گیری و اقدام دارند نشان داده، به اشتراک گذاشته و درک شود [۱۴-۱۸]. هنگامی که برنامه‌های واکنش، برنامه‌های احتمالی و سایر اسناد به مکان(های) تهیه شده پیوند داده شود، تصویر عملکرد مشترک را میتوان افزایش داد. دسترسی سریع به اطلاعات برنامه‌ریزی از طریق تصویر عملیاتی مشترک باعث می‌شود تا فرآیند برنامه‌ریزی عملیاتی شود.
در ادامه نمونه‌هایی از نحوه ارائه GIS آگاهی دقیق از موقعیت، (از طریق یک تصویر عملیاتی مشترک) آمده است:
- حفظ و نمایش وضعیت حوادث اضطراری و غیر اضطراری؛
- تعیین و نگاشت مکانها / محیط‌های حادثه؛
- تجزیه و تحلیل انتخاب سایت برای:
- مناطق گرم؛
- پست فرماندهی حوادث (ICP)؛
- مکان ها؛
- مکان‌های تخلیه اضافی؛
- مناطق صحنه‌سازی؛
- پشتیبانی لجستیکی و ذخیره انبارها؛
- افت نقاط؛
- تقسیم مرزهای شاخه؛
- فرودگاه‌ها؛
- امکانات پزشکی موقت.
- حفظ و نمایش وضعیت منابع ایمنی عمومی هم در محل و هم در حوزه‌های قضایی مجاور؛
- مدل‌سازی و نمایش، حوادث آب و هوایی، آتش‌سوزی‌ها، سیل‌ها و غیره.
- تجزیه و تحلیل پیامدها و ضررها؛
- تعیین تقاطع‌هایی که باید بسته شوند (بر اساس محیط حادثه یا ستون) و مسیرهای مواصلاتی که از بسته شدن جلوگیری می‌کند؛
- نمایش ارزیابی آسیب از دستگاه‌های تلفن همراه؛
- نمایش و چاپ نقشه‌های برنامه رویداد سیستم فرماندهی حادثه (ICS):
- نقشه عملیات؛
- نقشه‌های تدارکات؛
- نقشه‌های تاکتیکی؛
- نقشه‌های استقرار هوا؛
- نقشه‌های حمل و نقل؛
- نقشه‌های پیش بینی حوادث.
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.