توضیحاتی در مورد سنجش از دور در زمین شناسی و معدن

امروزه استفاده از داده‌های متنوع سنجش از دور در اكتشافات منابع اقتصادی كانسارها در پی‌جویی‌های مدرن معمول شده است. این مسئله به این داده‌ها در اكتشاف ذخایر معدنی ارزش خاصی می‌دهد. همان‌طور که گفته شد داده‌های سنجش از دور به خاطر وسعت زیاد منطقه تحت پوشش و پوشش‌های چند طیفی و چند زمانی می‌توانند در شناسایی ایالت‌ها، كمربندها و مكان‌های كانه‌زایی مورد استفاده قرار گیرند. سنجش از دور و GIS روش‌های نوینی هستند كه امروزه بصورت یك ابزار ارزشمند برای تشخیص ذخایر معدنی یا جدا كردن مناطق مستعد كانه زایی از سایر مناطق به كار می‌روند.
شناخت نواحى دگرسانى یکى از عوامل تشخیص مناطق کانه‌دار مى‌باشد. اگر در تشخیص این مناطق، نوع دگرسانى نیز مشخص شود، مى‌تواند در تعیین الگویى مناسب جهت کانه‌زایى منطقه، مفید باشد. با استفاده از روش‌هاى مختلف پردازش و بکارگیرى توابع ریاضى و روش‌هاى آمارى، نواحى دگرسان‌شده مشخص مى‌شوند. با توجه به اینکه جایگاه کانسارهاى پورفیرى بزرگ دنیا و ذخایر طلاى اپى ترمال، جزایر قوسى و زون‌هاى فرورانش بوده و تمرکز آن‌ها بیشتر در نواحى دگرسان‌شده وسیع و محل گسل‌هاى بزرگ حاشیه دهانه‌هاى آتش‌فشانى یا همراه با تراورتن‌هاى حوالى چشمه‌هاى آب گرم مى‌باشد، لذا بررسى‌هاى دورسنجى مى‌تواند بهترین وسیله در شناخت این نوع کانسارها باشد. سنگ‌های میزبان کانسارهایی که منشا گرمایی دارند همیشه در نتیجه عملکرد سیالات گرمایی متحمل تغییرات کانی‌شناسی و شیمیایی می‌شوند. در اكتشاف كانسارها یكی از اهداف اصلی شناسایی همین سنگ‌های دگرسان شده است چرا که نهایتا ممكن است منجر به كشف توده‌های معدنی شوند. نقشه‌برداری زون‌های دگرسانی توسط سنجنده‌هایی که انعکاس و جذب طیفی کانی‌های شاخص دگرسانی را در محدوده‌های مختلف طیف الکترومغناطیسی ثبت می‌کنند امکان‌پذیر است. با توجه به اینكه بسیاری از خصوصیات طیفی سنگ‌ها و كانی‌ها در محدوده مادون قرمز نزدیک و محدوده حرارتی طیف الكترومغناطیس قابل تشخیص هستند، از سنجنده‌هایی مانند ASTER كه دارای هر دو محدوده طیفی مورد نظر می‌باشند، می‌توان به منظور شناسایی دگرسانی‌های مرتبط به منطقه‌های کانه‌زایی استفاده كرد.
تهیه نقشه خطواره‌ها و نقشه شکستگى‌ها و تفسیر زمین‌ساخت ناحیه بر اساس شکستگى‌ها به ویژه گسل‌ها راهنمای مناسبی برای بررسی ویژگی‌های ذخایر معدنى مى‌باشند. با توجه به طول گسل‌ها و همچنین محل تلاقى گسل‌هاى اصلى با گسل‌هاى دیگر، مى‌توان محل مناسبى را براى نفوذ ماگما و سپس کانه‌زایى معرفی کرد؛ پس همگى مى‌توانند کلیدهاى مناسبى جهت شناخت و اکتشاف ذخایر معدنى باشند.
همچنین تشخیص گسترش سنگ‌هاى ماگمایى با نوع ساخت و زمان آن مى‌تواند راهنماى خوبى براى تشخیص وجود یا عدم وجود ذخایر معدنى باشد. شناسایی توده‌های بازیک بازالتى و آلتراسیون‌هاى سیلیکاتى اطراف این سنگ‌های ماگمایی نیز از طریق سنجش از دور امکان‌پذیر است.
با تلفیق نتایج به دست آمده از بررسى‌هاى دورسنجى مناطق مورد مطالعه (نوع واحدهاى سنگى، ‌ساختار تکتونیکى، ساختمان‌هاى ماگمایى و دگرسانى‌ها)،‌ مناطقى به عنوان نواحى امیدبخش معرفى مى‌شوند که نسبت به سایر مناطق داراى احتمال بیشترى براى کانى‌زایى هستند.
همانگونه که اشاره شد، بسیاری از كانسارها با سازندها و یا واحدهای سنگ‌شناسی خاصی ارتباط دارند. شناسایی این واحدهای سنگ‌شناسی و چینه‌شناسی توسط داده‌های سنجش از دور می‌تواند به اکتشافات کانسارهای موجود در آن‌ها کمک کند. همچنین تصاویر ماهواره‌‌ای، زمین‌شناسان را قادر می‌سازد تا ارتباط بین کانسارها و ساختارهای خطی ناحیه‌ای را شناسایی کنند. در یک ایالت کانه‌زایی تعدد شکستگی‌ها و خطواره‌ها می‌تواند راهنمای اکتشاف کانسار باشد، زیرا شکستگی‌ها، مجرایی برای عبور سیالات کانه‌زا هستند. شكستگی‌های محلی نیز در تصاویر ماهواره‌ای و با استفاده از روش‌های مختلف پردازش تصویر مثل استفاده از فیلترهایی كه عوارض خطی را واضح می‌سازند قابل تشخیص هستند. البته با وجود اینكه عوارض ساختاری نقش مهمی در تشكیل مناطق معدنی دارند همه این ساختارها لزوماً در ارتباط با كانسارسازی نخواهند بود. به همین جهت ارتباط آنها با دگرسانی‌های گرمابی در منطقه، قدم بعدی در جهت اكتشاف می‌باشد. در بسیاری از مناطقی که کانسارسازی انجام شده است، مناطق دگرسان‌شده در ارتباط با کانسار دیده می‌شوند که گاهی وسعت منطقه دگرسان‌شده تا چند برابر خود توده معدنی می‌باشند و به همین جهت از این مناطق به عنوان راهنما جهت اکتشاف کانسار استفاده می‌شود . گاهی در منطقه کانه‌زایی فقط آنومالی‌های ژئوشیمی، بدون تغییری در ظاهر سنگ و خاک منطقه دیده می‌شوند، در اینجا برای اکتشاف کانسارها مطالعات ژئوشیمی خاک و آبراهه‌ای مناسب است. کاربرد سنجش از دور در اینجا ضعیف است، فقط در صورتی که عناصر خاصی در نتیجه کانه‌زایی در منطقه غنی شده باشند و تغییراتی در پوشش گیاهی خصوصاً در اندازه و رنگ برگ‌ها ایجاد کنند این آنومالی‌های ژئوبوتانی در سنجش از دور قابل شناسایی هستند. نوع دیگر دگرسانی ایجاد تغییرات کانی‌شناسی زیادی در منطقه و در سطح زمین است، این نوع دگرسانی، خصوصاً انواعی که در کانسارهای مس نوع پورفیری دیده می‌شوند به راحتی در تصاویر ماهواره‌ای و با روش‌های مختلف پردازش تصویر قابل شناسایی هستند.