«آب و تغییرات اقلیم»؛ شعار روز جهانی آب 2020

«آب و تغییرات اقلیم»؛ شعار روز جهانی آب 2020–موسسه چشم انداز هزاره سوم ملل شیراز

(Water and Climate Change)

روز جهانی آب سال ۲۰۲۰، در مورد آب و تغییرات اقلیمی و ارتباط ناگسستنی بین آنها است.

سازگاری با تاثیر تغییرات اقلیم بر آب از سلامت و جان انسان ها حفاظت می کند. استفاده بهینه از آب باعث کاهش گازهای گلخانه ای می شود.

دسترسی به آب آشامیدنی سالم یکی از نیازهای اساسی جامعه بوده و به عنوان مهم ترین منبع حیاتی محسوب شده و اهمیت بسزایی در زندگی انسان دارد.

امروزه تامین آب آشامیدنی سالم مورد نیاز و ارائه خدمات آبرسانی به مردم، یک مشکل اساسی در اغلب شهرها و روستاها می باشد. محدودیت منابع آب، تغییر اقلیم، افزایش جمعیت و آلودگی منابع آب، تامین آب آشامیدنی را با چالش مواجه می نماید. تأمین و توزیع آب آشامیدنی سالم در جوامع شهری و روستایی یکی از راهکارهای اجرایی مهم در جهت حفظ سلامتی مردم و ارتقای سطح بهداشت عمومی است.

روز جهانی آب که از سال ۱۹۹۳ هر سال در ۲۲ مارس مصادف با دوم فروردین برگزار می شود، یک مراسم سالانه سازمان ملل است که بر اهمیت آب شیرین تمرکز دارد.

موضوع روز جهانی آب سال ۲۰۲۰، در مورد آب و تغییرات اقلیم و ارتباط ناگسستنی بین آنها می باشد. سازگاری با تاثیر تغییرات اقلیم بر آب از سلامت و جان انسان ها حفاظت می کند.

محور های کلیدی شعار سال ۲۰۲۰ عبارت است از :

• ما نمی توانیم منتظر بمانیم. سیاست گذاران در حوزه اقلیم باید آب را در قلب برنامه های عملیاتی قرار دهند.
• آب می تواند به مبارزه با تغییرات اقلیم کمک کند. راه حل های پایدار، مقرون به صرفه و قابل اجرا برای آب و فاضلاب وجود دارد.
• هرکس نقشی برای ایفا کردن دارد. در زندگی روزانه ما، گام های بسیار(شگفت آور) آسانی وجود دارد که می توانیم برای رفع تغییرات اقلیم انجام دهیم.
• 

پنج وظیفه شهروندی در جهت حفظ آب سالم

با  انجام پنج تغییر همه ما می توانیم نقش مهمی را در حفظ آب ایفا کنیم:

• دوش ۵ دقیقه ای بگیرید: در حال حاضر کمبود آب از هر ۱۰ نفر ۴ نفر را متاثر می کند. با توجه به ۸۰ درصد فاضلابی که هرگز تصفیه نخواهد شد، دوش های کوتاه مدت راه بسیار خوبی برای حفظ این منبع ارزشمند می باشد.
• از مواد غذایی گیاهی بیشتر استفاده نمایید: تغییر در رژیم غذایی، به ویژه مواد غذایی گیاهی می توانند انتشار گازهای گلخانه ای را تا ۸ گیگاتن در سال بر حسب دی اکسید کربن کاهش دهند.
• مواد غذایی قابل خوردن را دور نریزید: تقریبا یک سوم کل غذای تولید شده در جهان از بین رفته و به زباله تبدیل می شود. کاهش دورریز غذای شما باعث کاهش نیاز به کشاورزی می شود که یکی از بزرگترین مصرف کنندگان آب محسوب می شود.
• فناوری را خاموش کنید: در حال حاضر ۹۰ درصد از تولید برق به صورت آبی تولید می شود. با خاموش کردن دستگاه ها زمانی که از آنها استفاده نمی کنیم، نیاز به تولید انرژی هم کمتر می شود.
• خرید با دوام: برای تولید یک جفت شلوار جین معمولی، ۱۰۰۰۰ لیتر آب مصرف می شود، که این معادل با آبی است که یک فرد در مدت ۱۰ سال برای آشامیدن مصرف می کند. تولید کالاهای مورد نیاز از منابع معتبر و بادوام می تواند تاثیر زیادی در مصرف آب و سایر منابع ضروری داشته باشد.

 

روز جهانی آب سال ۲۰۱۹ – با شعار آب برای همه (Water for all)

روز جهانی آب، در تاریخ ۲۲ مارس هر سال، با هدف جلب توجه همگان به اهمیت آب برگزار می شود. قالب امسال یعنی ۲۰۱۹، “Leaving no one behind” است تا با دستور کار سند ۲۰۳۰ که توسط یونسکو برای توسعه پایدار تدوین شده است، سازگار شده و این توسعه پایدار به گونه ای باشد که همگان نفع ببرند.

هدف ششم برنامه توسعه پایدار، کریستال پاک : آب برای همه تا سال ۲۰۳۰ است. اما امروزه میلیاردها نفر وجود دارند که همچنان بدون آب سالم زندگی می کنند.

هدف از برگزاری روز جهانی امسال یعنی ۲۰۱۹ رفع بحران آب از طریق طرح موانع و دلایل بروز آن است و اینکه چرا با وجود اینکه قالب امسال Leaving no one behind است، بسیاری از افراد همچنان نادیده گرفته می شوند و از حق دسترسی به آب سالم بی بهره اند.

نام گذاری دوم فروردین به عنوان روز جهانی آب، بهانه ای برای بزرگداشت مهمترین سرچشمه حیات روی کره زمین است. منبعی حیاتی که قابل بازتولید نیست و همه جانداران روی کره زمین، میلیون ها سال است که آن را با یکدیگر به اشتراک گذاشته اند.

چرخه آبی که به طور طبیعی در کره زمین جریان دارد، آب را پالایش می کند و در بخش های مختلف کره زمین توزیع می کند. این روند میلیون ها سال به طور طبیعی دنبال شده اما پس از انقلاب صنعتی و انفجار جمعیت که منجر به آلودگی روزافزون منابع آب، هوا و خاک شده، چرخه آب به دلیل افزایش غلظت گازهای گلخانه ای در اتمسفر کره زمین شتاب گرفته است.

خشکسالی ها، سیلاب ها و امواج گرمایی و یخ بندان ها در بسیاری از مناطق کره زمین شدت گرفته و آلودگی فزاینده منابع آب و خاک فراتر از توان خودپالایی طبیعی کره زمین شده است. بیم آن می رود که این منبع حیاتی در بسیاری از نقاط کره زمین به دلیل آلودگی های مختلفی که به همراه خود حمل می کند به جای آنکه منشا حیات باشد، مرگ آفرین گردد.

سازمان ملل متحد، شعار روز جهانی آب در سال ۲۰۱۹ میلادی را، “آب برای همه” انتخاب نموده است که یادآور اهمیت عدالت اجتماعی در دسترسی به آب سالم و بهداشتی است.

کشور ایران از جمله کشورهایی است که سطح مناسبی از دسترسی ۹۹ درصد جمعیت شهری و ۷۵ درصد روستاییان به آب آشامیدنی را فراهم کرده است. در کنار این دستاورد مهم، جوامع انسانی متاثر از تنش های آبی در سالهای اخیر در ایران به شدت افزایش یافته به طوری که در تابستان ۱۳۹۷، بیش از ۴۰ درصد جمعیت کشور تحت تنش آبی بودند.

سبک زندگی ایرانیان اعم از شهرنشینان و روستائیان در دهه های اخیر به نحوی متحول شده که تناسب نیازهای آبی جمعیت رو به رشد ایران با منابع آب محدود آن به هم خورده است. چنانچه این تناسب در عادات غذایی و نحوه مصرف مستقیم آب در فعالیت های روزمره شهرنشینان برقرار نگردد و میزان آب مورد نیاز برای تامین معیشت روستائیان متناسب با توان سرزمین کاهش نیابد، مستقل از تلاش های دولت برای ایجاد عدالت در تامین آب سالم و بهداشتی، جمعیت متاثر از تنش های آبی در کشور افزایش خواهد یافت.

روند افسار گسیخته ی افت آبخوان ها، مصداق از بین رفتن عدالت بین نسلی در دسترسی به آب در بسیاری از مناطق در فلات مرکزی ایران است. شعار “آب برای همه” بر تامین عدالت در دسترسی به آب سالم و بهداشتی نه تنها برای نسل حاضر بلکه برای نسل های آینده تاکید دارد. ما امروز بیش از هر زمان دیگری نیاز داریم که نگرشی مشترک بین همه ایرانیان اعم از شهرنشین و روستایی، کشاورز و صنعت گر، در مورد ضرورت ایجاد عدالت آبی و حفاظت از این منبع حیاتی که از فرزاندمان به امانت گرفته ایم، ایجاد کنیم. به امید آنکه امانت داران خوبی باشیم.

یادداشت تحلیلی به مناسب روز جهانی آب – ۲۰۱۸

همه موجودات زنده کره زمین به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه این حقیقت را درک می کنند که استمرار حیاتشان در گروی آب است. آب کالایی باارزش و غیرقابل جایگزین در طبیعت است؛ شاید روزی کشاورزی بدون خاک امکان پذیر شود اما کشاورزی بدون آب غیرممکن به نظر می رسد! دوم فروردین (۲۲ مارس) به نام «روز جهانی آب» شهرت یافته است و هر ساله بخش آب سازمان ملل (UN WATER) شعاری را برای این روز مطرح می کند.

در سال ۲۰۱۸ شعار “طبیعت برای آب – Nature For Water” توسط این نهاد بین المللی مطرح شده است.

در حقیقت شعار «طبیعت برای آب» در جست و جوی راه حلی طبیعت محور برای مقابله با چالش هایی است که در طول قرن ۲۱ برای آب و محیط زیست به وجود آمده است. این سازمان جهانی در کنار این شعار پیشنهاد کرده است تا بیش از این برای حل بحران آب، به دنبال راه حل های صنعتی و مصنوعی نظیر بارورسازی ابرها، شیرین کردن و انتقال آب دریا و … نرویم.

اقداماتی که ورای ظاهر منطقی شان تخریب محیط زیست را به دنبال دارد. «روز جهانی آب» این نکته را به ما گوشزد می کند که برای حل بحران آب از طبیعت درس بگیریم. شاید برای شما هم این سؤال پیش آمده باشد که واقعاً منشأ این همه بحران و چالش مرتبط با آب چیست؟ پاسخ این سؤال اساسی و ظاهراً پیچیده، بسیار ساده است. وقتی که ما انسان ها رفاه و منافع مان را بر اکوسیستم و دیگر موجودات طبیعت ترجیح می دهیم درگیر چالش و بحران هایی پیچیده خواهیم شد.

در حقیقت بشریت از این نکته مهم غفلت کرده است که پیامد های این خسارات در آینده ای نه چندان دور به زندگی خودمان بازخواهد گشت. در سالیان اخیر تجربه روز های برفی به آرزویی دست نیافتنی تبدیل شده است و نفس کشیدن در هوای پاک موجب شگفتی در کلان شهرها می شود. این مسائل پیامدهای نامطلوب رفتار غلط تک تک ما انسان ها در تعامل با طبیعت است. اینکه این بی توجهی به طبیعت در آینده چه پیامدهایی را به همراه دارد در این مجال نمی گنجد.

اما اینکه برای متوقف ساختن این روند نامطلوب چه کاری باید انجام دهیم موضوع شعار «روز جهانی آب» است. «طبیعت برای آب» یعنی از طبیعت برای حل چالش های مرتبط با آب درس بگیریم و یاد بگیریم که چگونه خودمان را با طبیعت سازگار کنیم. یاد بگیریم که نمی توان از طبیعت انتظار داشت که او خودش را با خواسته های بشر امروزی سازگار کند و این ما انسان ها هستیم که باید خودمان را با طبیعت سازگار کنیم.

نمونه ای از این ناسازگاری بی توجهی به حقابه طبیعت است. همان طور که ما انسان ها از آب سهم داریم، اکوسیستم و محیط زیست نیز از این آب سهم دارد. اما متأسفانه در سالیان اخیر در احداث سدها و حفر چاه های عمیق توجهی به حقابه طبیعت نشده است و اکنون در هر گوشه از ایران میتوانیم دریاچه ها و تالاب های خشک را سراغ بگیریم. حقیقت این است که آب متعلق به کل طبیعت است و جوامع بشری تنها حق استفاده از قسمتی از آن را دارد.

اگر نگرش انسان به جهان پیرامونش بر پایه این اصل بود که ما هم جزئی از زمین هستیم و برنامه های زندگی و پیشرفت انسان، آسیبی به سامانه های طبیعی وارد نمی کرد. امروز دیگر چیزی به نام دغدغه پایداری حیات وجود نداشت. انسان مدرن امروز باید به این درک برسد که مالک طبیعت نیست و نباید هر طور که خواست با آن رفتار کند و هر طور که مایل بود در آن دخل و تصرف کند.

جوامع بشری جزئی کوچک از سیستم پیچیده طبیعت هستند و باید به اندازه ظرفیت محیط زیست از آن بهره برداری کنند. هم زمانی روز جهانی آب با نوروز باستانی ایران می تواند آغازی برای پیشه کردن اعتدال در تعامل با طبیعت باشد.

اطلاعیه سازمان ملل برای روز جهانی آب در سال ۲۰۱۷

روز جهانی آب، ۲۲ مارس، هر ساله به یک موضوع از چالش های آبی اختصاص دارد؛ در سال ۲۰۱۷ این موضوع به فاضلاب و کمپین “چرا آب را بیهوده تلف کنیم؟” اختصاص داده شده است. اینکه باید تولید پساب را کاهش داد و از آن برای استفاده مجدد بهره‌مند شد.

در اهداف مورد نظر توسعه پایدار، هدف شماره ۶۰۳ ، الزام می‌نماید تا سال ۲۰۳۰ : با کاهش آلودگی، حذف و کاهش رهاسازی مواد شیمیایی خطرناک، کاهش ۵۰ درصدی مقدار فاضلاب تصفیه نشده و افزایش پایدار استفاده مجدد از پساب در سطح جهان کیفیت آب را افزایش دهیم.

حرکت به سمت هدف شماره ۶۰۳ سبب دستیابی به اهداف دیگر توسعه پایدار چون سلامتی و رفاه، آب سالم
و بهداشتی، جوامع و شهرهای پایدار، حیات زیر آب، زندگی در سطح زمین و دیگر اهداف خواهد شد.

پساب و چرخه آب

آب باید در هر مرحله از چرخه آب با دقت مدیریت شود؛ از برداشت آب شیرین، تصفیه مقدماتی، توزیع، استفاده، جمع آوری و تصفیه نهایی تا استفاده از پساب تصفیه شده و بازگشت نهایی آن به طبیعت و آمادگی کامل برای برداشت و ورود مجدد به این چرخه.

با توجه به اینکه، رشد جمعیت به توسعه شهری و اقتصادی شتاب داده است، پساب تولید شده و بار آلودگی ناشی از آن در سطح جهان رو به افزایش است؛ این در حالی است که مدیریت پساب جدا نادیده گرفته می‌شود و پساب با اینکه منبعی مقرون به صرفه و پایدار برای تأمین آب و انرژی و مواد مغذی است، بی ارزش انگاشته میشود. بنابراین نیاز است دیدگاه ما نسبت به پساب تغییر نماید و به آن به عنوان یک منبع و نه ماده‌ای دور ریختنی نگاه شود.

فرایندها و تأسیسات بسیاری وجود دارد که امکان استفاده از پساب را برای تأمین تقاضای رو به رشد آب در شهرها، حمایت از کشاورزی پایدار، افزایش انرژی تولیدی و توسعه ی صنعتی فراهم می‌نماید.

پساب و شهرها

تا سال ۲۰۳۰، انتظار میرود تقاضا برای آب تا ۵۰ درصد افزایش یابد؛ سهم بیشتر این تقاضا برای شهرها خواهد بود؛ بنابراین نیاز است رویکردهای جدیدی برای جمع‌آوری آب تلف شده و مدیریت آن اتخاذ شود. در حقیقت، استفاده مجدد از پساب میتواند راهکاری برای حل چالش های دیگر چون تولید غذا و توسعه ی صنعتی باشد.

به خصوص در مناطق کم درآمد شهرها در کشورهای در حال توسعه، قسمت عمده ی پساب ها مستقیماً به نزدیکترین کانال فاضلاب و یا مجرای محلی فاضلاب تخلیه میشود؛ برخی اوقات این تخلیه بدون هیچ تصفیه و یا با تصفیه بسیار ناچیز می‌باشد.

علاوه بر پساب های خانگی، پساب بیمارستانی در شهرها و پساب های صنعتی مثل معادن در مقیاس کوچک، تعمیرگاه های ماشین، اغلب مقدار زیادی نخاله های شیمیایی و ضایعات پزشکی را به سیستم های فاضلاب تخلیه می‌نمایند.

همچنین در شهرها، در جایی که فاضلاب جمع آوری و تصفیه میشود، برحسب اینکه از چه نوع سیستم تصفیه ای استفاده می‌نمایند، بازده تصفیه متفاوت می‌باشد. سیستم های تصفیه قدیمی قابلیت حذف برخی از آلاینده ها که اثرات مخرب بسیاری بر روی انسان و طبیعت برجای میگذارند را ندارند.

 

پساب و صنعت

فشارهای اجتماعی و محیط زیستی در سال های اخیر سبب شده حرکت ویژه ای در راستای کاهش پساب صنعتی و خطرهای ناشی از آن پیش از رهاسازی صورت گیرد. امروزه استفاده مجدد و تصفیه پایدار فاضلاب از لحاظ مادی و اقتصادی مزایایی دارد. فاضلاب میتواند به صورت کسب و کار مستقل یا به صورت سیستمی تعاونی در کنار دیگر کسب و کارها مورد استفاده قرار گیرد.

 

پساب در کشاورزی

در سال های اخیر، استفاده از سموم و آفت کشهای شیمیایی برای اینکه به طور نسبی با بیشترین بازده پاسخگوی تأمین نیازها باشیم افزایش یافته است. امروزه کشاورزی، چه در مقیاس صنعتی یا مزرعه ای کوچک یک منبع بالقوه برای آلودگی محیط زیست به شمار می‌آید.

آلودگی آب های زیرزمینی و سطحی به دلیل استفاده از پساب های تصفیه نشده و یا تصفیه شده به اندازه ناکافی برای آبیاری به چالشی بزرگ در بسیاری از جوامع در حال توسعه تبدیل شده است.

کشاورزان به صورت فزاینده ای به دنبال منابع آبی نامتعارف عمدتاً پساب ها به علت برخورداری از مواد مغذی بالا و همچنین نبود آب متعارف هستند. اگر این روش به درستی و مطمئن اجرا شود، پساب ها، منبع غنی آب و مواد مغذی خواهند بود و امنیت آب، غذا و افزایش رفاه را به همراه خواهند داشت.

افزایش مدیریت پساب ها با کاهش ریسک قرار گرفتن در معرض پاتوژن ها سبب سلامت کارگران مخصوصاً کشاورزان خواهد شد. همچنین به صورت مستقیم یا غیرمستقیم مشاغلی در حوزه های وابسته به آب ایجاد می‌نماید.