شناسایی مکان‌های بالقوه برای برداشت آب گام مهمی در جهت به حداکثر رساندن دسترسی به آب و بهره‌وری زمین در مناطق خشک و نیمه‌خشک است. این تحقیق با هدف انتخاب مکان‌های بهینه برای برداشت آب در حوضه ازرق اردن با استفاده از تکنیک‌های GIS انجام شد. حوضه ازرق با سیلاب های ناگهانی که مقادیر زیادی رواناب را در بر می گیرد، مشخص می شود. معیارهای انتخاب در این تحقیق بر اساس شش پارامتر شناسایی شده بر اساس مرور ادبیات گسترده بود. سپس از پنج متخصص خواسته شد تا اهمیت هر معیار را ارزیابی کنند. نسبت همسانی بین نظرات خبرگان با استفاده از روش مقایسه زوجی ارزیابی شد و وزن نهایی برای هر معیار محاسبه شد. سپس نقشه تناسب برداشت آب با استفاده از روش ترکیب خطی وزنی (WLC) تولید شد. مکان‌هایی که برای برداشت آب در محدوده مورد مطالعه مناسب نبودند، با استفاده از روش بولی شناسایی و حذف شدند و نقشه نهایی تناسب برداشت آب تهیه شد. در نهایت، یافته‌های این تحقیق می‌تواند برای کمک به برنامه‌ریزی کارآمد مدیریت منابع آب برای تضمین توسعه پایدار آب در اردن و سایر مناطقی که از کمبود آب رنج می‌برند، استفاده شود.

کلید واژه ها

AHP ، GIS ، برداشت آب ، حوضه ازرق ، اردن

1. مقدمه

آب یکی از مهم ترین منابع در اردن است و تقاضای روزافزون مصرف کنندگان کشاورزی و خانگی را به خود جلب می کند. اردن یکی از چهار کشور فقیر جهان از نظر منابع آب است. اردنی ها حدود 150 متر مکعب در هر نفر در سال استفاده می کنند، در مقایسه با میانگین جهانی در حدود 1000 متر مکعب در هر نفر در سال. با توجه به وزارت محیط زیست اردن [ 2015 ]، کمبود آب در اردن به عنوان مهمترین محدودیت برای رشد و توسعه اردن شناخته شده است [ 1 ].

تکنیک‌های برداشت آب را می‌توان برای جذب و استفاده مؤثر از روان آب باران برای حفظ توسعه پایدار آب در اردن استفاده کرد.

GIS نقش کلیدی در حفظ داده ها و تجزیه و تحلیل مکان های بهینه ایفا می کند. GIS ابزاری است که زمان و هزینه انتخاب سایت را کاهش می دهد و بانک داده های دیجیتالی را برای برنامه نظارت آتی سایت های انتخاب شده فراهم می کند.

تجزیه و تحلیل تصمیم چند معیاره (MCDA) در محیط GIS برای ترکیب لایه‌های داده‌های مکانی که معیارها را نشان می‌دهند و برای مشخص کردن نحوه ترکیب لایه‌ها استفاده می‌شود. فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) یک روش MCDA است که در GIS پیاده‌سازی می‌شود، که وزن‌ها را برای معیارهای انتخاب شده تعریف می‌کند.

استفاده از GIS برای شناسایی مکان های بهینه برای طرح های برداشت آب در بسیاری از مطالعات مورد توجه قرار گرفته است [ 2 ] – [ 8 ].

2. روش تحقیق

روش مورد استفاده برای انتخاب مکان ها برای مکان یابی مناطق مناسب برداشت آب در مناطق منتخب حوضه ازرق اردن در شکل 1 نشان داده شده است .

2.1. منطقه مطالعه

حوضه ازرق در بخش های شمالی و مرکزی اردن واقع شده است ( شکل 2 )، با مساحت تخمینی بیش از 11052 کیلومتر مربع . منطقه مورد مطالعه دارای تابستان های گرم، خشک و زمستان های سرد توصیف شده است. بارندگی به صورت طوفان های ناهموار با شدت زیاد و مدت کوتاه است. تبخیر در این منطقه مورد مطالعه بسیار زیاد است.

2.2. روشهای معیار انتخاب

تکنیک MCDA برای مدیریت منابع آب مهم است که شامل انتخاب معیارها و گزینه های تصمیم گیری می شود [ 9 ]. چندین روش MCDA در محیط GIS پیاده سازی شده است.

شکل 1 . فلوچارت روش شناسی مورد استفاده در این تحقیق.

شکل 2 . منطقه مورد مطالعه (حوضه ازرق).

ترکیب خطی وزنی (WLC) یک تکنیک اصلی است که برای انتخاب مکان در محیط GIS استفاده می شود. استفاده از روش WLC برای انتخاب مکان های بالقوه برای برداشت آب در سال های گذشته به طور گسترده ای مورد استفاده قرار گرفته است. بسیاری از مطالعات از روش WLC در محیط GIS برای انتخاب مکان‌های بالقوه برای برداشت آب مانند [ 2 ] [ 4 ] [ 7 ] [ 10 ] -[ 13 ] استفاده می‌کنند.

تکنیک بولی، بر اساس متغیرها یا درست است یا نادرست. استفاده از روش بولی برای شناسایی مکان های بهینه برای پروژه های برداشت آب در بسیاری از مطالعات [ 2 ] [ 3 ] [ 14 ] [ 15 ] مورد توجه قرار گرفته است.

AHP روشی از MCDA است که در GIS پیاده سازی شده است که وزن معیارها را تعریف می کند. AHP در ابتدا توسط ساعتی (1980) توسعه یافت. مطالعات متعددی برای تعیین مناطق مناسب برای تغذیه آب زیرزمینی با استفاده از AHP [ 16 ] – [ 22 ] انجام شده است.

رویکرد AHP می تواند به عنوان مجموعه ای از ابزارها برای استخراج وزن معیارها استفاده شود. AHP توانایی مقابله با قضاوت های متناقض را دارد [ 23 ] [ 24 ] .

ماتریس‌های مقایسه زوجی PCM شامل مقایسه همه جفت‌های ممکن معیارها به منظور تعیین اینکه کدام یک از همه معیارها دارای اولویت بالاتری هستند، می‌شود. روش AHP بر اساس ساخت یک سری PCM است که تمام معیارها را با یکدیگر مقایسه می کند. Saaty [ 1980 ] مقیاسی از 1 تا 9 ( جدول 1 ) را برای عناصر PCM پیشنهاد می کند، که در آن مقدار 1 نشان می دهد که معیارها به یک اندازه مهم هستند و مقدار 9 نشان می دهد که معیار مورد بررسی در مقایسه با سایر معیارها بسیار مهم است. . PCM شامل یک بررسی سازگاری است که در آن خطاهای قضاوت شناسایی شده و نسبت سازگاری محاسبه می شود.

سه مرحله اصلی برای تصمیم گیری بر اساس PCM در عملیات روش AHP [ 24 ] [ 25 ] عبارتند از:

• تعیین معیارهای مهم در مسئله (محل برداشت آب).

• ارزیابی اهمیت نسبی هر یک از معیارها برای یکدیگر. این معمولاً توسط متخصصان با استفاده از مقیاس 1 تا 9 انجام می شود. مرحله شامل سه عملیات اصلی است [ 24 ] [ 25 ]:

• ارزیابی سازگاری از طریق مقایسه های زوجی برای تخصیص نسبت سازگاری (CR). این مرحله شامل عملیات زیر است [ 24 ] [ 25 ] .

1) محاسبه بردار اولویت برای یک معیار.

2) محاسبه λ max (مقدار ویژه اصلی).

3) محاسبه شاخص سازگاری (CI).

4) تعیین مقدار مناسب نسبت قوام تصادفی (RI) توسط جدول 2 .

5) محاسبه CR.

3. معیارهای انتخاب پذیرفته شده

مطالعات زیادی در مورد انتخاب محل برداشت آب با استفاده از GIS وجود دارد. این مطالعات در این تحقیق برای تعیین معیارهای انتخاب محل برداشت آب همراه با نظرات کارشناسان داخلی مورد استفاده قرار گرفت. بر اساس این ادبیات [ 2 ] -[ 8 ] [ 12 ] [ 13 ] [ 26 ] -[ 30 ] در این تحقیق از شش معیار فیزیکی استفاده شد که شامل بارندگی، شیب، تراکم زهکشی، تراکم خط‌واره، زمین شناسی و محتوای رسی خاک

همچنین در این تحقیق از هفت عامل اجتماعی-اقتصادی به همراه شش معیار برای انتخاب مکان‌های بهینه برای برداشت آب در منطقه مورد مطالعه استفاده شده است. این عوامل اجتماعی-اقتصادی در چندین تحقیق [ 2 ] -[ 7 ] [ 28 ] پذیرفته شده‌اند. این عوامل عبارتند از: فاصله تا مناطق شهری، زمین های کشاورزی، جاده ها، چاه ها، گسل ها، وادی ها و مرزهای بین المللی. این عوامل نشان دهنده عمده فعالیت های اجتماعی-اقتصادی در منطقه مورد مطالعه است. این هفت عامل برای نواحی مستثنی شده (مناسب نیستند) مقدار صفر و برای موارد شامل شده (مناسب) یک مقدار داده شد. اهمیت این عوامل عبارت است از:

انتخاب کارشناسان محلی

پس از تعیین معیارهای انتخاب مکان برای برداشت آب، مصاحبه ساختاریافته با کارشناسان داخلی انجام شد. مصاحبه ها در نوامبر 2015 انجام شد. پرسشنامه در جدول 3 نشان داده شده استبرای شناسایی اهمیت نسبی همه معیارهای انتخاب شده استفاده شد. این پرسشنامه بر اساس مقیاس 1 تا 9 برای کارشناسان برای ارزیابی اهمیت نسبی هر یک از معیارها تهیه شد. این مصاحبه با 5 نفر از کارشناسان دانشگاه آل البیت اردن که مرتبط با مسائل برداشت آب هستند، انجام شد. پیشینه کارشناسان حوزه های زمین شناسی، هیدروژئولوژی، مهندسی عمران (منابع آب)، آب های زیرزمینی و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) را پوشش می داد. کارشناسان بر اساس شناخت آنها از منطقه مورد مطالعه و مسئله آب در اردن به طور کلی و منطقه مورد مطالعه به طور خاص انتخاب شدند. بسیاری از کارشناسان قبلا تحقیقات خود را منتشر کرده بودند [ 2 ] [ 3 ] [ 27 ] [ 31 ] -[33 ] . مصاحبه ها چهره به چهره انجام شد.

بر اساس بررسی ادبیات موضوع، معیارها انتخاب و توسط کارشناسان داخلی بررسی شدند تا اهمیت نسبی هر معیار مشخص شود. در این پژوهش، با استفاده از پرسشنامه تحلیلی، نظرات کارشناسان در مورد اهمیت نسبی معیارهای انتخاب شده برای برداشت آب با مقیاس 1 تا 9 بررسی شد. برای بررسی نسبت سازگاری (CR) از پرسشنامه تحلیلی استفاده شد. و اوزان معیارهای انتخابی را مشخص کنید. این شامل مصاحبه با کارشناسان آب و جمع آوری داده های خاص در مورد معیارها بود.

4. جمع آوری داده ها

مکان های انتخابی برای برداشت آب نیازمند در دسترس بودن داده های مناسب است. اینها هم ثانویه هستند و هم اطلاعات اولیه. داده های اولیه مصاحبه با کارشناسان است. داده های ثانویه از سازمان های ملی مختلف که در اردن کار می کنند جمع آوری شده است. این داده ها نقشه های دیجیتال و سایر داده ها برای جنبه های مختلف فیزیکی و اجتماعی-اقتصادی منطقه مورد مطالعه می باشد. جدول 4 لایه های اصلی GIS مورد استفاده در این تحقیق را نشان می دهد.

5. تجزیه و تحلیل داده های پژوهش

5.1. تجزیه و تحلیل AHP

نسبت سازگاری (CR) با استفاده از روش مقایسه زوجی (PWC) برای ارزیابی سازگاری بین نظرات کارشناسان به دست آمده محاسبه می شود. PWC برای بررسی سازگاری وزن معیارهای انتخاب ارائه شده توسط کارشناسان استفاده شد. در این مطالعه از پیاده سازی سنتی AHP استفاده شده است [ 24 ] [ 34 ] -[ 37 ].

CR برای همه نظرات کارشناسان به دست آمده محاسبه شد تا بررسی شود که آیا کمتر یا مساوی 0.1 است، بنابراین مناسب بودن هر ماتریس مقایسه زوجی برای تجزیه و تحلیل AHP بررسی می شود.

نتایج پرسشنامه انجام شده در جدول 5 خلاصه شده است. نظرات خبرگان بر اساس مقیاس 1 تا 9 انتخاب شد و سپس از روش مقایسه زوجی (PCM) در فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) برای بررسی CR و شناسایی وزن‌های نهایی برای هر معیار استفاده شد. نتایج PWCM (وزن، λ max ، CI، RI و CR) در جدول 6 خلاصه شده است.

CR کمتر از 0.1 برای معیارهای مقایسه زوجی ارزیابی کارشناسان از معیارهای انتخاب سایت بود که نشان دهنده نسبت سازگاری نظرات کارشناسان است. از آنجایی که CR محاسبه‌شده برای همه وزن‌دهی‌های خبرگان کمتر یا برابر با 0.1 است، این نشان می‌دهد که نظرات کارشناسان به‌دست‌آمده سازگار بوده و برای اجرای تحلیل AHP مناسب هستند.

5.2. معیارهای انتخاب سایت (وزن و رتبه بندی)

برای شناسایی مکان‌های بالقوه برای برداشت آب، انتخاب مکان به رتبه و وزن هر لایه موضوعی بستگی دارد. همانطور که در این تحقیق بیان شد، برای تعیین وزن هر معیار انتخاب مکان برای برداشت آب از نظرات کارشناسان مصاحبه شده و برای ارزیابی همسانی نظرات کارشناسان با استفاده از نسبت سازگاری (CR) از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شد. ) که باید کمتر یا مساوی 0.1 باشد.

رتبه بندی شش معیار فیزیکی بر اساس مرور ادبیات انتخاب شد. با استفاده از تکنیک WLC، نرخ به هر معیار در مقیاس 1 تا 4 اختصاص داده شد. جدول 7 (وزن و رتبه بندی) معیارهای انتخاب برای پروژه های برداشت آب در منطقه مورد مطالعه را خلاصه می کند.

همانطور که در این تحقیق مورد بحث قرار گرفت، هفت پیاده سازی نماینده عوامل اجتماعی-اقتصادی ( جدول 8 ) در نظر گرفته شد (مرز بین المللی، وادی ها، جاده ها، مناطق شهری، گسل ها، چاه ها و مزارع). این لایه ها پس از تبدیل شدن به فرمت شطرنجی در ArcGIS با هم ضرب شدند. سپس بافرها بر روی فاکتورهایی که قبلا ذکر شد اعمال شدند. سپس مقادیر 0 و 1 به نقشه جدید حاوی تمام مناطق بافر اضافه شد. سپس این نقشه به فرمت شطرنجی تبدیل شد.

5.3. تجزیه و تحلیل معیارهای فیزیکی

شش معیار فیزیکی در این تحقیق برای انتخاب مکان های مناسب برای تغذیه برداشت آب مورد استفاده قرار گرفت که عبارتند از: بارندگی، شیب، میزان رس خاک، تراکم زهکشی، تراکم خطواره و زمین شناسی. وزن و رتبه بندی تمام لایه‌های موضوعی تولید شده در ArcGIS® ادغام شدند تا نقشه‌ای که مناطق مناسب برای برداشت آب منطقه مورد مطالعه را به تصویر می‌کشد، استخراج شود. وزن کل هر نقشه از لایه یکپارچه نهایی با استفاده از رابطه 5 محاسبه شد:

(1)

که در آن، “w” وزن هر معیار را نشان می دهد، و “r” نشان دهنده رتبه هر یک از معیارها است، یعنی: بارندگی (R)، شیب (SL)، تراکم خطی (LD)، محتویات خاک رس (SC)، تراکم زهکشی ( DD) و زمین شناسی (G). ‘Si’ شاخص برداشت آب است که یک عدد بدون بعد است که مکان های مناسب برای برداشت آب در منطقه را مشخص می کند.

5.4. انتخاب محل برداشت آب بر اساس تجزیه و تحلیل WLC

بر اساس معادله (1)، شش لایه موضوعی با استفاده از روش WLC اضافه شد و در پنج کلاس برداشت بالقوه آب در منطقه مورد مطالعه، شامل تناسب بسیار کم، تناسب کم، تناسب متوسط، تناسب بالا و تناسب بسیار بالا طبقه‌بندی شد. برداشت آب این لایه‌های موضوعی برای ایجاد نقشه تناسب برداشت آب از منطقه مورد مطالعه ادغام شدند، همانطور که در شکل 5 نشان داده شده است.

5.5. معیارهای اجتماعی-اقتصادی

هفت معیار (عامل) اجتماعی-اقتصادی نیز در نتیجه نشان داده شده در بالا ادغام شدند. تمامی نقشه ها (عوامل) از تکنیک های داده های مکانی زیر استفاده شد:

§ بافر کردن

§ اتحاد. اتصال

§ به روز رسانی جداول ویژگی

§ طبقه بندی مجدد شطرنجی

§ محاسبه شطرنجی (ضرب).

مناطق حائل اعمال شده برای هر معیار اجتماعی-اقتصادی بر اساس فاصله بافر مناسب فهرست شده در جدول 7 است. اتحادیه در ArcGIS برای ادغام فضایی مناطق حائل هر معیار اجتماعی-اقتصادی با منطقه مورد مطالعه برای ترکیب مناطق فراتر از فواصل منطقه انتخاب شده استفاده شد ( شکل 6 ).

تکنیک‌های بولی برای عوامل اجتماعی-اقتصادی که نمی‌توانند به عنوان مکان‌هایی برای برداشت آب مورد استفاده قرار گیرند، استفاده شد. پوشش این عوامل در شکل 7 (r) نشان داده شده است. در این شکل تمام مناطقی که برای برداشت مناسب نیستند نشان داده شده است.

5.6. نقشه برداری مناسبت برداشت آب

سپس از روش WLC برای ادغام نقشه‌های تناسب تولید شده از معیار فیزیکی فردی در یک نقشه مناسب برای برداشت آب در منطقه مورد مطالعه استفاده شد. علاوه بر این، از روش بولین برای حذف مکان‌هایی که برای برداشت آب مناسب نیستند و ایجاد نقشه نامناسبی استفاده شد. نقشه های حاصل ( شکل 8 ) از معیارهای فیزیکی، نشان داده شده در شکل 5 با معیارهای اجتماعی-اقتصادی، نشان داده شده در شکل 7 (r). منطقه مورد مطالعه بر اساس حداقل و حداکثر نقشه های معیار به پنج طبقه طبقه بندی شد که نتایج زیر برای تمام بخش های منطقه مورد مطالعه است:

§ عدم وجود مناطق مناسب که 7 درصد از منطقه مورد مطالعه را نشان می دهد.

§ تناسب بسیار کم که 8 درصد از منطقه مورد مطالعه را تشکیل می دهد

§ تناسب متوسط ​​که 32 درصد از منطقه مورد مطالعه را تشکیل می دهد.

§ مناطق با تناسب بالا که 26 درصد از منطقه مورد مطالعه را تشکیل می دهد.

§ مناطق مناسب بسیار بالا که 27 درصد از منطقه مورد مطالعه را تشکیل می دهد

بر اساس [ 27 ] [ 31 ] [ 33 ] [ 38 ] ، لازم است مراحل زیر برای اعتبار سنجی نتایج این تحقیق انجام شود:

1) بررسی مکان‌های مناسب برای تعیین اینکه آیا این مکان‌ها با کاربری‌های دیگر با ارزش‌های اجتماعی-اقتصادی بالا اشغال نمی‌شوند. این امر به جلوگیری از انتخاب چنین مکان هایی کمک می کند که محقق در هنگام انجام تجزیه و تحلیل انتخاب شناخته نشده است.

2) بررسی ژئوفیزیک برای مطالعه لایه های زیرسطحی در محدوده مورد مطالعه. این امر به تعیین پژمرده شدن این لایه‌ها برای ایجاد طرح‌های برداشت آب در بالای این لایه‌ها کمک می‌کند.

3) نمونه برداری از خاک از مکان های مختلف در داخل منطقه مورد مطالعه برای آزمایش محتویات رس. این به اعتبارسنجی مناسب بودن خاک در منطقه مورد مطالعه برای ایجاد برداشت آب کمک می کند.

(الف) (ب)(ج) (د)

شکل 3 . تناسب بارندگی (الف)، تناسب شیب (ب)، مناسب بودن محتویات رسی خاک (ج)، تناسب تراکم زهکشی (د).

(ه) (و)

شکل 4 . تناسب تراکم خطی (e)، تناسب زمین شناسی (f).

شکل 5 . نقشه مناسب برای برداشت آب منطقه مورد مطالعه بر اساس تجزیه و تحلیل WLC.

(ز) (ح)(ک) (ل)

شکل 6 . بافر جاده ها (g)، بافر مزارع (h)، بافر Wadis (k)، بافر گسل ها (l).

(m) (n)(o) (r)

شکل 7 . بافر چاه (m)، بافر شهری (n)، بافر مرزی (o)، نقشه سایت نامناسب (r).

شکل 8 . نقشه تناسب نهایی برای برداشت آب منطقه مورد مطالعه.

4)حوضه آبخیز سایت های انتخاب شده را برای تعیین میزان رواناب قابل استفاده در این سایت ها محاسبه کنید.

در این تحقیق به دلیل محدودیت بودجه پژوهشی این مراحل انجام نشد.

6. بحث و نتیجه گیری

در این مطالعه، از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) برای تهیه نقشه تناسب برداشت آب از منطقه مورد مطالعه واقع در اردن استفاده شد.

شش معیار انتخاب مکان موثر بر برداشت آب در منطقه مورد مطالعه بر اساس بررسی ادبیات و بحث با کارشناسان محلی مربوطه (5 کارشناس) تعریف شد. این معیارها شامل بارندگی، شیب، میزان رس خاک، تراکم زهکشی، تراکم خطی و زمین شناسی بود. علاوه بر این، هفت عامل اجتماعی-اقتصادی که با فعالیت‌های انسانی موجود در تعارض بوده و در نتیجه بر برداشت آب تأثیر می‌گذارند، بر اساس توصیه‌های کارشناسان و بررسی ادبیات موضوع شناسایی شدند. این عوامل عبارت بودند از مرز بین المللی، وادی ها، جاده ها، مناطق شهری، گسل ها، چاه ها و مزارع.

در این مطالعه مشخص شد که نظرات کارشناسان با بررسی نسبت سازگاری (CR) برای خبرگان یکسان است.

برای شناسایی مکان‌های بالقوه برای برداشت آب در منطقه مورد مطالعه از تکنیک ترکیب خطی وزنی (WLC) استفاده شد. این روش بر اساس جمع آوری کلیه معیارها پس از ضرب وزن در رتبه بندی، سپس تعیین وزن و یکسان سازی رتبه برای هر معیار است. منطقه مورد مطالعه از نظر تناسب برای برداشت آب به پنج طبقه طبقه بندی شد: تناسب بسیار کم برای برداشت آب، تناسب کم برای برداشت آب، نسبتا مناسب برای برداشت آب، تناسب بالا برای برداشت آب و تناسب بسیار بالا برای برداشت آب. . سپس از روش بولی برای حذف این مکان‌ها که برای برداشت آب در منطقه مورد مطالعه از جمله مرز بین‌المللی، وادی‌ها، جاده‌ها، مناطق شهری، گسل‌ها، چاه‌ها و مزارع مناسب نیستند، استفاده شد. عملیات Boolean منجر به طبقه‌بندی منطقه مورد مطالعه به دو کلاس مناسب و نامناسب برای برداشت آب شد که در آن مکان‌های مشخص شده که برای برداشت آب مناسب نیستند حذف می‌شوند. برای شناسایی مکان‌های بهینه برای برداشت آب در منطقه مورد مطالعه، نتایج تجزیه و تحلیل WLC و نتایج تکنیک Boolean برای ایجاد یک نقشه نهایی مناسب بودن برداشت آب از منطقه مورد مطالعه ادغام شدند. منطقه مورد مطالعه از نظر برداشت آب به عدم تناسب، تناسب کم، تناسب متوسط، تناسب زیاد و تناسب بسیار بالا طبقه بندی شد. برای شناسایی مکان‌های بهینه برای برداشت آب در منطقه مورد مطالعه، نتایج تجزیه و تحلیل WLC و نتایج تکنیک Boolean برای ایجاد یک نقشه نهایی مناسب بودن برداشت آب از منطقه مورد مطالعه ادغام شدند. منطقه مورد مطالعه از نظر برداشت آب به عدم تناسب، تناسب کم، تناسب متوسط، تناسب زیاد و تناسب بسیار بالا طبقه بندی شد. برای شناسایی مکان‌های بهینه برای برداشت آب در منطقه مورد مطالعه، نتایج تجزیه و تحلیل WLC و نتایج تکنیک Boolean برای ایجاد یک نقشه نهایی مناسب بودن برداشت آب از منطقه مورد مطالعه ادغام شدند. منطقه مورد مطالعه از نظر برداشت آب به عدم تناسب، تناسب کم، تناسب متوسط، تناسب زیاد و تناسب بسیار بالا طبقه بندی شد.

در صورت استفاده از مکان های انتخابی برای برداشت آب، این تحقیق به افزایش منابع آبی موجود در کشور کمک می کند. این به توسعه پایدار اجتماعی-اقتصادی اردن کمک خواهد کرد. توصیه می‌شود برای بررسی مکان‌های انتخاب‌شده برای آزمایش مناسب بودن خاک و لایه‌های زیرسطحی برای اهداف برداشت آب، یک کار میدانی انجام شود.

منابع

[ 1 ] وزارت محیط زیست اردن (2006) خود ارزیابی ظرفیت ملی برای مدیریت جهانی محیط زیست (NCSA). https://www.thegef.org/gef/sites/thegef.org/files/documents/document/544.pdf
[ 2 ] Al-Adamat, R., Diabat, A. and Shatnawi, G. (2010) ترکیب GIS با تصمیم گیری چند معیاره برای استقرار استخرهای برداشت آب در شمال اردن. مجله محیط های خشک، 74، 1471-1477. https://dx.doi.org/10.1016/j.jaridenv.2010.07.001
[ 3 ] Al-Adamat, R. (2008) GIS به عنوان یک سیستم پشتیبانی تصمیم برای استقرار حوضچه های برداشت آب در آبخوان بازالت/شمال اردن. مجله سیاست و مدیریت ارزیابی زیست محیطی، 10، 189-206.
https://dx.doi.org/10.1142/S1464333208003020
[ 4 ] Baban, SM and Wan-Yusof, K. (2003) مدل سازی مکان های بهینه برای مکان یابی مخازن در محیط های گرمسیری. مدیریت منابع آب، 17، 1-17. https://dx.doi.org/10.1023/A:1023066705226
[ 5 ] El-Awar, F., Makke, M., Zurayk, R. and Mohtar, R. (2000) A Hydro-Spatial Hierarchical Method for Siting Water Harvesting Reservoers in Dry Areas. مهندسی کاربردی در کشاورزی، 16، 395-404.
https://dx.doi.org/10.13031/2013.5223
[ 6 ] Gupta، K.، Deelstra، J. و Sharma، K. (1997) برآورد پتانسیل برداشت آب برای یک منطقه نیمه خشک با استفاده از GIS و سنجش از دور. در: Baumgartner, FM, Schultz, AG and Johnson, IA, Eds., Remote Sensing and Geographic Information Systems for Design and Operation of Water Resources Systems (مجموعه مقالات سمپوزیوم رباط S3, آوریل 1997). انتشارات IAHS شماره 242، 53-62.
[ 7 ] Shatnawi, G. (2006) تعیین بهترین مکان ها برای پروژه های برداشت آب (سدها و حفیرها) در شمال شرقی بادیه با استفاده از برنامه های GIS. کارشناسی ارشد منتشر نشده پایان نامه، دانشگاه آل البیت، اردن.
[ 8 ] Srivastava, R. (1996) روش شناسی برای بهینه سازی طراحی سیستم یکپارچه آبیاری مخزن. مجله برنامه ریزی و مدیریت منابع آب، 122، 394-402. https://dx.doi.org/10.1061/(ASCE)0733-9496(1996)122:6(394)
[ 9 ] Ayalew، L. و Yamagishi، H. (2005) کاربرد رگرسیون لجستیک مبتنی بر GIS برای نقشه‌برداری حساسیت زمین لغزش در کوه‌های Kakuda-Yahiko، ژاپن مرکزی. ژئومورفولوژی، 65، 15-31.
https://dx.doi.org/10.1016/j.geomorph.2004.06.010
[ 10 ] Hajkowicz, S. and Higgins, A. (2008) مقایسه تکنیک های تحلیل معیارهای چندگانه برای مدیریت منابع آب. مجله اروپایی تحقیقات عملیاتی، 184، 255-265.
https://dx.doi.org/10.1016/j.ejor.2006.10.045
[ 11 ] Vorhauer, CF and Hamlett, JM (1996) GIS: ابزاری برای مکان یابی استخرهای مزرعه. مجله حفاظت از خاک و آب، 51، 434-438.
[ 12 ] Malczewski، J. (2004) تجزیه و تحلیل مناسب کاربری زمین مبتنی بر GIS: مروری انتقادی. پیشرفت در برنامه ریزی، 62، 3-65.
[ 13 ] پرایس، م. (1996) معرفی آب های زیرزمینی. روتلج، بوستون، لندن. https://dx.doi.org/10.1007/978-1-4615-1811-2
[ 14 ] Yalcin، A. (2008) نقشه برداری حساسیت زمین لغزش مبتنی بر GIS با استفاده از فرآیند سلسله مراتبی تحلیلی و آمار دو متغیره در اردسن (ترکیه): مقایسه نتایج و تأییدها. کاتنا، 72، 1-12. https://dx.doi.org/10.1016/j.catena.2007.01.003
[ 15 ] Madrucci، V.، Taioli، F. and de Araújo، CC (2008) نقشه مطلوبیت آب زیرزمینی با استفاده از تجزیه و تحلیل داده های چند معیاره GIS در زمین کریستالی، ایالت سائوپائولو، برزیل. مجله هیدرولوژی، 357، 153-173. https://dx.doi.org/10.1016/j.jhydrol.2008.03.026
[ 16 ] Longdill, PC, Healy, TR and Black, KP (2008) یک رویکرد GIS یکپارچه برای انتخاب مکان مدیریت آبزی پروری پایدار. مدیریت اقیانوس و ساحل، 51، 612-624.
https://dx.doi.org/10.1016/j.ocecoaman.2008.06.010
[ 17 ] Anane, M., Kallali, H., Jellali, S. and Ouessar, M. (2008) رتبه بندی مکان های مناسب برای تصفیه آبخوان خاک در جزیره جربا (تونس) با استفاده از سنجش از دور، GIS و تجزیه و تحلیل تصمیم گیری چند معیاره AHP. مجله بین المللی آب، 4، 121-135. https://dx.doi.org/10.1504/IJW.2008.018151
[ 18 ] Han, Z. (2003) حفاظت از منابع آب زیرزمینی و بازیابی آبخوان در چین. زمین شناسی محیطی، 44، 106-111.
[ 19 ] کریشنامورتی، جی و سرینیواس، جی (1995) نقش عوامل زمین شناسی و ژئومورفولوژیکی در اکتشاف آب زیرزمینی: مطالعه ای با استفاده از داده های IRS LISS. مجله بین المللی سنجش از دور، 16، 2595-2618. https://dx.doi.org/10.1080/01431169508954579
[ 20 ] Krishnamurthy, J., Venkatesa Kumar, N., Jayaraman, V. and Manivel, M. (1996) رویکردی برای تعیین مناطق بالقوه آب زیرزمینی از طریق سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی. مجله بین المللی سنجش از دور، 17، 1867-1884.
https://dx.doi.org/10.1080/01431169608948744
[ 21 ] رحمان، MA، Rusteberg، B.، Gogu، R.، Lobo Ferreira، J. و Sauter، M. (2012) ابزار پشتیبانی تصمیم گیری چند معیاره فضایی جدید برای انتخاب مکان برای اجرای تغذیه مدیریت شده آبخوان. مجله مدیریت محیط زیست، 99، 61-75. https://dx.doi.org/10.1016/j.jenvman.2012.01.003
[ 22 ] Rolland, A. and Rangarajan, R. (2013) تخمین رواناب و تعیین محل شارژ بالقوه با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی. Geocarto International, 28, 159-170.
https://dx.doi.org/10.1080/10106049.2012.665499
[ 23 ] صراف، ا. مجله بین المللی سنجش از دور، 19، 1825-1841. https://dx.doi.org/10.1080/014311698215018
[ 24 ] Saaty، TL (1980) فرآیند تحلیل سلسله مراتبی: برنامه ریزی، تنظیم اولویت، تخصیص منابع. مک گراو هیل، نیویورک
[ 25 ] Malczewski، J. (1999) GIS و تجزیه و تحلیل تصمیم گیری چند معیاره. جان وایلی و پسران، نیویورک.
[ 26 ] Eastman, J. (1997) Idrisi for Windows, User’s Guide, Version 2.0: Clark Labs for Cartographic Technology and Geographic Analysis. دانشگاه کلارک، ورچستر
[ 27 ] Saaty، TL (1977) یک روش مقیاس‌بندی برای اولویت‌ها در ساختارهای سلسله مراتبی. مجله روانشناسی ریاضی، 15، 234-281. https://dx.doi.org/10.1016/0022-2496(77)90033-5
[ 28 ] علایاش، س، الادمات، ر، الاموش، ح، المشان، ع، راوجفیه، ز، شدیفت، ع، الحراشه، ع و الفرجات، م. 2012) برآورد رواناب برای مکان‌های پیشنهادی برداشت آب در بادیه اردن شمالی. مجله منابع و حفاظت آب، 4، 127-132.
https://dx.doi.org/10.4236/jwarp.2012.43015
[ 29 ] یانگ، وای دی (2003) کاربرد GIS و سنجش از دور برای ارزیابی حوضچه های آبخیز برای توسعه آبزی پروری در تایلند نگوین، ویتنام. https://www.gisdevelopment.net
[ 30 ] Critchley, W., Siegert, K. and Chapman, C. (1991) برداشت آب، راهنمای دستی برای طراحی و ساخت طرح‌های برداشت آب برای تولید گیاهی. فائو، رم
www.fao.org/docrep/u3160e/u3160e07.htm
[ 31 ] Al-Adamat, R. (2012) استفاده از GIS و Google Earth برای انتخاب مکان اولیه تغذیه آب زیرزمینی در منطقه واحه ازرق – اردن. مجله منابع و حفاظت آب، 4، 395-399. https://dx.doi.org/10.4236/jwarp.2012.46045
[ 32 ] Al-Adamat, R., Rawajfih, Z., Easter, M., Paustian, K., Coleman, K., Milne, E., Falloon, P., Powlson, D. and Batjes, N. (2007) پیش بینی شده ذخایر کربن آلی خاک و تغییرات در اردن بین سال های 2000 و 2030 با استفاده از سیستم مدل سازی GEFSOC. کشاورزی، اکوسیستم و محیط زیست، 122، 35-45. https://dx.doi.org/10.1016/j.agee.2007.01.006
[ 33 ] Al-Amoush, H., Al-Adamat, R., Alayyash, S. and Al-Meshan, O. (2012) بررسی مقدماتی ژئوفیزیکی برای مکانهای برداشت آب پیشنهادی در بادیه اردن شمالی. مجله پژوهشی علوم محیطی و زمینی، 4، 560-569.
[ 34 ] Saaty, TL (1990) چگونه تصمیم بگیریم: فرآیند تحلیل سلسله مراتبی. مجله اروپایی تحقیقات عملیاتی، 48، 9-26. https://dx.doi.org/10.1016/0377-2217(90)90057-I
[ 35 ] الحربی، KM (2001) کاربرد AHP در مدیریت پروژه. مجله بین المللی مدیریت پروژه، 19، 19-27. https://dx.doi.org/10.1016/S0263-7863(99)00038-1
[ 36 ] Mendoza, G., Macoun, P., Prabhu, R., Sukadri, D., Purnomo, H. and Hartanto, H. (1999) رهنمودهایی برای بکارگیری تحلیل چند معیاره در ارزیابی معیارها و شاخص ها. جعبه ابزار معیارها و شاخص ها سری شماره 9، مرکز تحقیقات بین المللی جنگلداری (CIFOR)، بوگور، 1-85.
[ 37 ] Ozturk, D. and Batuk, F. (2011) پیاده سازی تجزیه و تحلیل تصمیم گیری چند معیاره مبتنی بر GIS با VB در ArcGIS. مجله بین المللی فناوری اطلاعات و تصمیم گیری، 10، 1023-1042.
https://dx.doi.org/10.1142/S0219622011004695
[ 38 ] Al-Shabeeb, ARR (2015) روش های فرآیند سلسله مراتبی تحلیلی اصلاح شده برای انتخاب مکان هایی برای تغذیه آب های زیرزمینی در اردن. پایان نامه دکتری منتشر نشده، دانشگاه لستر، لستر، 204 ص.

بدون دیدگاه

دیدگاهتان را بنویسید