انقلاب در نقشهبرداری ایران: کاوش در اعماق سامانه شمیم و فناوریهای مکانیابی دقیق
چکیده
در دنیای امروز، دقت مکانی و اطلاعات ژئوماتیک نقش حیاتی در تصمیمگیریها، از برنامهریزیهای کلان ملی گرفته تا مدیریت جزئیترین امور ثبتی، ایفا میکنند. اشتباه در تعیین موقعیت میتواند به هزینههای جبرانناپذیر منجر شود، بنابراین نیاز به سامانههایی با دقت بالا و قابل اعتماد بیش از پیش احساس میشود. این فصل به بررسی جامع سامانه شمیم، “شبکه موقعیتیابی یکپارچه مالکیتها”، میپردازد که توسط سازمان ثبت اسناد و املاک کشور در ایران راهاندازی شده است. ما در این فصل، ضمن معرفی مفاهیم پایه سیستمهای ناوبری جهانی ماهوارهای (GNSS) و سیستم مختصات جهانی UTM، به جزئیات معماری، عملکرد، مزایا، چالشها و کاربردهای گسترده سامانه شمیم در حوزههای نقشهبرداری کاداستر، پروژههای عمرانی، مدیریت بحران و کشاورزی دقیق خواهیم پرداخت. هدف اصلی این سامانه، تکمیل طرح کاداستر کشور و ارتقاء دقت تعیین موقعیت اراضی تا سطح سانتیمتر است، که منجر به کاهش اختلافات ملکی و افزایش شفافیت در ثبت اسناد میشود. این فصل با ارائه یک راهنمای کاربردی برای استفاده از سامانه شمیم، به خوانندگان کمک میکند تا درک عمیقتری از این فناوری ملی و تأثیر آن بر آینده نقشهبرداری در ایران به دست آورند.
مقدمه: چرا دقت در مکانیابی اهمیت دارد؟
در دوران معاصر، با پیشرفت روزافزون فناوری اطلاعات و ارتباطات، نقشه و دادههای مکانی به جزئی جداییناپذیر از زندگی روزمره و فعالیتهای حرفهای تبدیل شدهاند. از هدایت خودروها در مسیرهای درونشهری و بینشهری گرفته تا برنامهریزیهای پیچیده مهندسی و مدیریت منابع طبیعی، همه نیازمند اطلاعات مکانی دقیق و قابل اعتماد هستند. در حوزه املاک و اراضی، دقت در تعیین موقعیت مرزها و مساحتها از اهمیت ویژهای برخوردار است، چرا که کوچکترین خطا میتواند منجر به بروز اختلافات حقوقی و دعاوی پیچیده شود.
برای دستیابی به این سطح از دقت، سامانههای ماهوارهای ناوبری جهانی (GNSS) به عنوان ابزاری قدرتمند و کارآمد ظهور کردهاند. این سامانهها، که GPS (سیستم موقعیتیاب جهانی) شناختهشدهترین آنهاست، امکان تعیین موقعیت هر نقطه روی کره زمین را با استفاده از سیگنالهای ماهوارهای فراهم میکنند. با این حال، استفاده مستقل از گیرندههای GNSS، به دلیل وجود خطاهای متعدد ناشی از شرایط جوی، ساعت ماهوارهها، و هندسه آرایش ماهوارهها، ممکن است دقت لازم را برای کاربردهای حساس ثبتی و مهندسی فراهم نکند.
اینجاست که نیاز به یک زیرساخت ملی برای تصحیح این خطاها و ارائه اطلاعات موقعیتی یکپارچه و با دقت بالا مطرح میشود. در ایران، پاسخ به این نیاز با راهاندازی و توسعه سامانه ملی “شمیم” (شبکه موقعیتیابی یکپارچه مالکیتها) توسط سازمان ثبت اسناد و املاک کشور داده شده است. سامانه شمیم با بهرهگیری از فناوریهای نوین مانند RTK (Real-Time Kinematic) و شبکهای از ایستگاههای مرجع دائمی (CORS)، امکان دسترسی به موقعیتیابی دقیق در حد سانتیمتر را به صورت آنی (لحظهای) فراهم میآورد. این فصل به کاوشی عمیق در این سامانه و تفاوتهای آن با سیستمهای مختصات جهانی مانند UTM میپردازد و نقش حیاتی آن را در تحقق کاداستر جامع کشور و توسعه پایدار تبیین میکند.
مفاهیم بنیادی در نقشهبرداری ماهوارهای: GNSS و UTM
برای درک کامل سامانه شمیم و کاربردهای آن، ابتدا باید با مفاهیم پایهای در زمینه نقشهبرداری ماهوارهای و سیستمهای مختصات آشنا شویم.
سیستمهای ناوبری جهانی ماهوارهای (GNSS)
GNSS یک اصطلاح کلی برای سیستمهای ماهوارهای است که برای تعیین موقعیت، ناوبری و زمانبندی در هر نقطه از زمین یا نزدیک آن استفاده میشوند. معروفترین سیستم GNSS، سیستم موقعیتیاب جهانی (GPS) متعلق به ایالات متحده است. علاوه بر GPS، سیستمهای دیگری مانند GLONASS (روسیه)، BeiDou (چین) و Galileo (اروپا) نیز وجود دارند. گیرندههای مدرن نقشهبرداری معمولاً “مولتی فرکانس” هستند، به این معنی که میتوانند سیگنالها را از چندین سامانه GNSS دریافت کنند، که این امر به افزایش دقت و قابلیت اطمینان موقعیتیابی کمک میکند.
هدف اصلی از برگزاری دورههای آموزشی مرتبط با GNSS، آشنایی با روشهای نقشهبرداری با استفاده از گیرندههای GPS و GNSS به صورت تئوری و عملی است. این دورهها برای افرادی که علاقه دارند در زمینه تعیین موقعیت ماهوارهای دانش کسب کنند، یا تجربه کاری کمی با گیرندههای GPS و GNSS دارند، بسیار مناسب و مفید است. شرکتکنندگان در این دورهها با نحوه تعیین موقعیت توسط ماهوارههای ناوبری جهانی آشنا میشوند و روشهای تعیین موقعیت دقیق آنی را فرا میگیرند. همچنین، مفاهیم پایهای نقشهبرداری که برای کار با گیرندههای GPS و GNSS ضروری است، آموزش داده میشود.
روشهای تعیین موقعیت با مشاهدات کد و مشاهدات فاز از جمله مباحث مهم در این دورهها هستند. برداشت با مشاهدات کد سریعتر است اما دقت متغیری بین چند متر تا چند ده متر دارد که برای ناوبری مناسب است، نه نقشهبرداری دقیق. در مقابل، روش فاز دقت بسیار بالاتری (چند میلیمتر تا چند سانتیمتر) ارائه میدهد، اما پیچیدگیهای بیشتری دارد. یکی از شروط مهم برای دستیابی به دقت بالا در روش فاز، استفاده از روش تفاضلی یا دیفرانسیلی است، که نیاز به یک گیرنده ثابت (ایستگاه پایه یا Base) و یک گیرنده متحرک (روور یا Rover) دارد.
سیستم مختصات UTM (Universal Transverse Mercator) UTM
یک سیستم مختصات جهانی است که برای نمایش نقاط روی سطح زمین به کار میرود. این سیستم زمین را به ۶۰ ناحیه عرضی تقسیم میکند که هر کدام دارای مقیاس مرجع منحصر به فردی هستند. استفاده از سیستم UTM زمانی راحت است که نقشههای مختلفی برای نمایش مناطق جغرافیایی گوناگون استفاده شود. این سیستم به طور عمده در نقشهبرداری و مکانیابی به کار میرود و میتواند مکانی مشخص روی نقشه را به صورت دقیق و مؤثر نشان دهد. مختصات UTM شامل دو بخش X (شش رقمی) و Y (هفت رقمی) است و برای هر گوشه از ملک در نقشه درج میشود. سیستم مختصات WGS84 و سیستم تصویر UTM از جمله مفاهیم پایهای در نقشهبرداری با GPS و GNSS هستند.
برای ایجاد یک پروژه در نرمافزار نقشهبرداری (مانند Hi-Survey Road)، ابتدا باید تنظیمات پروژه و اطلاعات سیستم مختصات را تعریف کرد. در قسمت تنظیمات سیستم، کاربر میتواند قاره (برای ایران “غرب آسیا” یا “Western Asia”) و کشور (ایران) را انتخاب کرده و سپس زون محلی مربوط به ناحیه فعالیت خود را تعیین کند. زونهای ایران شامل ۳۸، ۳۹، ۴۰، و ۴۱ هستند. این تنظیمات اولیه برای اطمینان از صحت مختصات برداشت شده ضروری است.
سامانه شمیم: یک زیرساخت ملی برای نقشهبرداری دقیق
سامانه شمیم، مخفف “شبکه موقعیتیابی یکپارچه مالکیتها” (شبکه مدیریت یکپارچه مالکیت) است که در سال ۱۳۹۵ توسط سازمان ثبت اسناد و املاک کشور طراحی و راهاندازی شد. این سامانه یک دستاورد مهم در فناوری موقعیتیابی دقیق در ایران به شمار میرود و نقش کلیدی در امور ثبتی و مهندسی کشور ایفا میکند.
اهداف و فلسفه شکلگیری سامانه شمیم
هدف اصلی سامانه شمیم، تکمیل طرح کاداستر کشور و تعیین دقیق مرزهای املاک و اراضی است. کاداستر شامل نقشهبرداریهای ثبتی با ارزش حقوقی است که ابعاد حقوقی و موقعیتی املاک را مشخص میکند. پیش از شمیم، نقشهبرداری در ایران با چالشهای متعددی از جمله نبود زیرساختهای مناسب برای تعیین موقعیت دقیق و وابستگی به سامانههای خارجی روبرو بود. حتی با ورود فناوری GNSS، خطاهای جوی و هندسی مانع از دستیابی به دقت مورد نیاز برای کارهای ثبتی و مهندسی میشد. شمیم با ایجاد یک شبکه ملی از ایستگاههای دائمی GNSS (CORS) و ارائه تصحیحات لحظهای، این مشکلات را برطرف کرده و بستری مطمئن برای نقشهبرداری دقیق فراهم آورده است.
از دیگر اهداف شمیم میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش دقت در تعیین حدود اراضی و املاک: با این کار از تضییع حقوق مالکیت افراد و منازعات ملکی جلوگیری میشود.
- یکپارچهسازی نقشههای کاداستر: این سامانه نقشههای املاک و اراضی را در یک شبکه مختصاتی یکپارچه و منظم قرار میدهد.
- تسریع و افزایش دقت در فرآیند صدور سند مالکیت تکبرگی: برای اخذ سند تکبرگی، ثبت مختصات ملک در سامانه شمیم اجباری است.
- فراهم کردن اطلاعات دقیق مرتبط با زمینشناسی: این اطلاعات برای مطالعات مربوط به حوادث طبیعی مانند جابهجایی گسل، زلزله، سیل، و همچنین ساخت سدها و سازههای بزرگ مورد استفاده قرار میگیرد.
- پشتیبانی از مطالعات تحقیقاتی: در حوزههای زمینشناسی، زلزله، و محیطزیست کاربرد دارد.
- کاهش ریسک زمینخواری و جعل اسناد: با ثبت دقیق و کنترلشده مختصات، امکان سوءاستفاده به حداقل میرسد.
معماری و اجزای سامانه شمیم
سامانه شمیم بر پایه یک معماری سهلایه بنا شده است. این اجزا به صورت زنجیرهای به هم متصل هستند و هر کدام نقشی حیاتی در دقت و پایداری سامانه دارند:
- لایه ایستگاههای دائمی GNSS (CORS): این ایستگاهها، که در سراسر کشور (۱۴۴ ایستگاه در سال ۱۳۹۵ و در حال افزایش) بر روی ساختمان واحدهای ثبتی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور مستقر شدهاند، قلب تپنده سامانه شمیم هستند. هر ایستگاه شامل یک گیرنده GNSS چندفرکانسه با آنتن دقیق است که دادههای ماهوارهای خام را به صورت ۲۴ ساعته جمعآوری و به سرور مرکزی ارسال میکند. موقعیت این ایستگاهها با دقت میلیمتری تعیین شده و به صورت دورهای کنترل و کالیبره میشوند. فاصله بین ایستگاههای مرجع در یک شبکه ایدهآل حدود ۷۰ کیلومتر در نظر گرفته میشود تا دقت مطلوب (۱ سانتیمتر به اضافه ۱ میلیمتر به ازای هر کیلومتر فاصله) حاصل شود.
- لایه مرکز کنترل و پردازش: دادههای خام از ایستگاهها به این مرکز منتقل میشوند. در اینجا، الگوریتمهای پیشرفته تصحیح خطا اجرا شده و تصحیحات لازم برای هر موقعیت جغرافیایی محاسبه میگردد. این مرکز به صورت شبانهروزی فعال است و وظیفه مدیریت امنیت، صحت و پایداری دادهها را بر عهده دارد. همچنین، مرکز ارائه سرویس و پشتیبانی وظیفه مدیریت و پردازش دادههای دریافتی از ایستگاههای مرجع و ارسال تصحیحات به کاربران را بر عهده دارد.
- لایه کاربران نهایی: شامل گیرندههای GNSS کاربران (نقشهبرداران، مهندسان، شرکتهای مشاور و…) است که از طریق اینترنت یا شبکههای اختصاصی، تصحیحات را دریافت و در عملیات میدانی استفاده میکنند. تنها نقشهبرداران مجاز و کارشناسان رسمی میتوانند از امکانات شمیم برای کارهای کاداستر و ثبتی استفاده کنند.
دقت و روشهای انتقال تصحیحات در سامانه شمیم
سامانه شمیم با بهرهگیری از فناوری RTK امکان دستیابی به موقعیتیابی با دقت سانتیمتری را فراهم میکند. دقت موقعیتیابی به فاصله گیرنده از نزدیکترین ایستگاه مرجع، کیفیت گیرنده GNSS، شرایط محیطی (موانع)، پایداری اتصال اینترنت و تنظیمات نرمافزاری بستگی دارد. در شرایط ایدهآل (آسمان باز)، دقت میتواند به ۱ سانتیمتر به اضافه ۱ میلیمتر به ازای هر کیلومتر فاصله از ایستگاه مرجع برسد. در عمل، با رعایت نکات لازم، دقت مختصات نهایی معمولاً بین ۲ تا ۵ سانتیمتر است و در موارد خاص حتی به زیر ۲ سانتیمتر نیز میرسد. دقت فعلی سامانه شمیم برابر با ۱۰ میلیمتر (۱ سانتیمتر) ثابت و ۱ppm (یک میلیمتر به ازای هر کیلومتر) متغیر در نظر گرفته شده است.
چهار مدل یا روش اصلی برای انتقال تصحیحات در سامانه شمیم برای بهبود دقت موقعیتیابی استفاده میشود:
- iMAX (Individualized Master Auxiliary Corrections): تصحیحات به صورت اختصاصی برای هر کاربر بر اساس اطلاعات چندین ایستگاه مرجع محاسبه و مستقیماً به گیرنده ارسال میشوند. این روش دقت بالاتری دارد و برای نقشهبرداریهای دقیق و کاداستر مناسب است.
- VRS (Virtual Reference Station): یک ایستگاه مرجع مجازی بر اساس موقعیت کاربر ایجاد میشود و تصحیحات آن به گونهای تولید میشوند که گویی کاربر در مرکز این ایستگاه مجازی قرار دارد. این روش برای نقاطی با فاصله زیاد از ایستگاههای مرجع و در محیطهای شهری مناسب است.
- FKP: این روش نیز برای انتقال تصحیحات استفاده میشود.
- Nearest Base (نزدیکترین ایستگاه مرجع): کاربر تصحیحات را از نزدیکترین ایستگاه مرجع دریافت میکند. این روش سادهترین است و دقت کمتری در فاصلههای طولانی از ایستگاه مرجع دارد.
سامانه شمیم پلاس
نیز به موازات شمیم فعالیت میکند تا دسترسی به تصحیحات لحظهای (NRTK) را بهبود بخشد و تعداد کاربران همزمان را افزایش دهد. شمیم پلاس ظرفیت سرویسدهی همزمان به ۱۳۰۰ کاربر یا بیشتر را دارد، در حالی که شمیم معمولی به حدود ۳۵۰ کاربر محدود است. این امر دسترسی به تصحیحات را در سراسر کشور، به ویژه در مناطقی که فاصله گیرندهها از ایستگاههای مرجع زیاد است، بهبود میبخشد.
تفاوت نقشه UTM با نقشه شمیم: یک مقایسه کلیدی
یکی از سوالات رایج متقاضیان و نقشهبرداران، تفاوت بین نقشه UTM و نقشه شمیم است، به ویژه که هر دو برای ثبت سند ملک کاربرد دارند. با وجود شباهتها، تفاوتهای مهمی بین این دو وجود دارد:
-
سیستم مختصات و ماهیت:
- UTM (Universal Transverse Mercator): یک سیستم مختصات جهانی است که بر اساس آن، مختصات منحصر به فردی برای یک موقعیت مشخص روی کره زمین با استفاده از ماهوارههای GNSS تعیین میشود.
- شمیم: یک سامانه ملی است که توسط سازمان ثبت اسناد و املاک کشور راهاندازی شده و برای تعیین و تثبیت موقعیت املاک و اراضی در یک شبکه یکپارچه مختصاتی در ایران به کار میرود. نقشههای شمیم در حقیقت همان نقشههای UTM هستند که مختصات آنها با گیرنده “روور شمیم” برداشت شده و در سامانه شمیم ثبت گردیدهاند.
-
انتخاب نقشهبردار:
- UTM: در تهیه نقشه UTM، مالک زمین حق انتخاب مهندس نقشهبردار را دارد و میتواند یکی از نقشهبرداران سازمان نظام مهندسی را به دلخواه خود تعیین کند.
- شمیم: در تهیه نقشه با شمیم، شخص مالک زمین هیچ حقی در انتخاب مهندس نقشهبردار ندارد. کارشناس نقشهبرداری به صورت اتوماتیک و سیستمی توسط سامانه شمیم انتخاب میشود و اطلاعات آن به مالک پیامک میگردد. نقشهای که توسط شخصی غیر از فرد تعیینشده توسط اداره ثبت تهیه شود، ارزش قانونی ندارد. این موضوع برای کارشناسان برونسازمانی ثبت که برای واحدهای ثبتی فعالیت میکنند (کاربران SSBR) صادق است.
-
روش کار و استانداردها:
- UTM: روش کار در برداشتهای UTM میتواند بنا به صلاحدید نقشهبردار و شرایط محیطی تغییر کند. همچنین امکان تغییر دقتهای برداشت اطلاعات بنا به شرایط و صلاحدید نقشهبردار وجود دارد.
- شمیم: روش کار در شمیم طبق یک دستورالعمل مشخص است و سامانه به طور خودکار اجازه ورود قطعاتی که به درستی برداشت نشدهاند را نمیدهد. در صورت عدم کیفیت اطلاعات ارسالی، مختصات برداشت نمیگردد. این رویکرد یکی از نقاط قوت سیستم شمیم است که تضمین میکند نقشههای آن کاملاً صحیح و بدون مشکل باشند.
-
زیرساخت و ارتباطات:
- UTM: عملکرد کاملاً مستقل است و اطلاعات از طریق ماهوارهها دریافت میگردد.
- شمیم: شمیم یک شبکه ملی نقشهبرداری به نام “شبکه ملی یکپارچه ملک” تشکیل داده که نقشهها و اطلاعات را با دقت بالا تهیه و دستهبندی میکند. امکان اتصال دستگاههای GPS با سیمکارت به سامانه شمیم به صورت آنی، امکان تصحیحات و ثبت اطلاعات را به صورت آنلاین فراهم نموده است. مختصات به صورت میلیمتری با استفاده از RTK در مدت زمان کوتاه به دست میآید.
-
اعتبار حقوقی و کاربرد اصلی:
- UTM: نقشههای UTM با اعتبار بالا هستند و تمامی اطلاعات مربوط به یک ملک را در خود جای میدهند.
- شمیم: مختصات برداشت شده با سامانه شمیم (یا هدی) در پروژههای ثبتی و حقوقی کشور قابل استناد هستند و به عنوان سند رسمی پذیرفته میشوند. شمیم به طور خاص برای تعیین کاداستر (نقشهبرداریهای ثبتی دارای ارزش حقوقی) و تعیین موقعیت املاک کاربرد دارد.
-
دیتابانک و مدیریت بحران:
- شمیم: وجود دیتابانک در سامانه شمیم در شرایط بحرانی (مانند سیل و زلزله) برای مدیریت بحران و خطر از بین رفتن نسخ ثبتی بسیار حائز اهمیت است. مختصات کلیه املاک در هر استان ثبت میشود و در صورت از بین رفتن حدود املاک، کاملاً قابل استناد و پیادهسازی است.
به طور خلاصه، در حالی که UTM یک سیستم جهانی است، شمیم یک سامانه ملی با هدف یکپارچهسازی و دقت بالای اطلاعات املاک در ایران است، که شامل زیرساختهای سختافزاری و نرمافزاری خاص، مدیریت کاربران و دستورالعملهای اجرایی است. این سامانه بسیاری از مشکلات و تعرضات ملکی را حل کرده و یک بانک اطلاعاتی بسیار قوی در ادارات ثبت استانها در حال شکلگیری است.
نحوه کار با سامانه شمیم: از ثبتنام تا برداشت دادهها
استفاده از سامانه شمیم برای نقشهبرداران و کارشناسان ثبتی فرآیندی مشخص دارد که شامل مراحل ثبتنام، اتصال دستگاه و برداشت اطلاعات است.
ثبتنام و ایجاد حساب کاربری در سامانه شمیم برای استفاده از سامانه شمیم، ابتدا باید در آن ثبتنام کرده و حساب کاربری ایجاد نمود. مراحل ثبتنام به شرح زیر است:
- ورود به وبسایت: ابتدا به آدرس رسمی سامانه شمیم (shamim.ssaa.ir) مراجعه کرده و روی گزینه “ورود به سامانه” کلیک کنید.
- ایجاد حساب کاربری: در صفحه ورود، گزینه “ایجاد حساب کاربری” (Create Account) را انتخاب نمایید.
- تکمیل اطلاعات کاربری: فرم ایجاد حساب را با دقت تکمیل کنید. تمامی اطلاعات باید با حروف انگلیسی وارد شوند.
- نام کاربری (User name):
- برای کاربران شخصی که صرفاً جهت انجام پروژههای شخصی و استفاده از خدمات رایگان شمیم نیاز دارند، شماره ملی (بدون خط تیره و ۱۰ عدد پیوسته، با صفر در ابتدای کد ملی در صورت وجود) به عنوان نام کاربری وارد میشود.
- برای کاربران برونسازمانی که در یک استان ثبتی فعالیت نقشهبرداری انجام میدهند (حساب SSBR)، عبارت “SSBR” با حروف بزرگ، سپس شماره ملی (بدون خط تیره و ۱۰ عدد پیوسته، با صفر در ابتدای کد ملی در صورت وجود) وارد میشود. تعریف کاربران SSBR به صورت استانی است.
- برای همکاران سازمان ثبت اسناد و املاک کشور (حساب SSAA)، عبارت “SSAA” با حروف بزرگ، سپس شماره ملی (بدون خط تیره و ۱۰ عدد پیوسته، با صفر در ابتدای کد ملی در صورت وجود) وارد میشود.
- رمز عبور: یک رمز عبور انتخاب کنید.
- نام و نام خانوادگی، ایمیل، شماره تماس: این اطلاعات را وارد نمایید. آدرس پست الکترونیکی معتبر ضروری است، زیرا برای تأیید اولیه اطلاعات و بازیابی رمز عبور استفاده میشود.
- تصویر کاربر (Users picture): تصویر کارت ملی با کیفیت حداقل ۳۰۰ DPI، ابعاد ۶۰۰ در ۴۰۰ پیکسل و فرمت JPEG بارگذاری شود. عدم بارگذاری کارت ملی منجر به عدم فعالسازی حساب کاربری میشود.
- اطلاعات سازمان (Company):
- اگر کارمند سازمان ثبت هستید، کد سهرقمی مشخصه واحد ثبتی (CMS) را با حروف بزرگ درج کرده و سپس سه حرف اول برند دستگاه (مانند LEI برای لایکا، ARA برای آرادتک) و در ادامه شماره سریال کامل دستگاه را وارد کنید.
- اگر کارمند سازمان ثبت نیستید، کد سهرقمی استانی که در آن فعالیت خواهید کرد (از جدول شماره ۲) را اعلام کرده و در ادامه علامت “_” و سپس عبارت مربوط به نوع فعالیت (NEZAM برای اعضای نظام مهندسی، COM برای شرکتهای پیمانکار، GOV برای معرفیشدگان از سازمانهای دولتی، PRI برای سایر موارد) را درج کنید. نام استان انتخابی باید با فیلد Company مطابقت داشته باشد. در صورت مغایرت، محدوده کاری ممکن است اشتباه تعیین شود.
- مدل و شماره سریال دستگاه GPS/GNSS: این اطلاعات را در بخش اطلاعات تکمیلی وارد کنید.
- شماره پروانه نظام مهندسی: اگر عضو نظام مهندسی هستید، شماره پروانه خود را وارد کنید.
- شماره و تاریخ نامه معرفی: اگر از طرف شرکت یا ارگان دولتی معرفی شدهاید، شماره نامه و تاریخ نامه را وارد کنید.
- کد رمز (User_Code): برای کاربرانی که با برنامه Trans_poly کار میکنند، یک کد حداکثر ۱۰ حرفی (حروف یا اعداد انگلیسی) به عنوان کد رمز اختصاصی وارد شود.
- نام کاربری (User name):
- تأیید و فعالسازی: پس از تکمیل فرم و تأیید اعتبارسنجی، روی “Sign Up” یا “ثبتنام” کلیک کنید. یک ایمیل حاوی لینک فعالسازی دریافت خواهید کرد. با کلیک بر روی لینک، حساب شما فعال میشود. فعالسازی نهایی حساب کاربری توسط کارشناسان اداره ثبت پس از بررسی صحت اطلاعات انجام میشود. این پروسه معمولاً ۲ تا ۳ روز کاری زمان میبرد، هرچند ممکن است سریعتر نیز انجام شود.
- ورود به سامانه: پس از فعالسازی، با نام کاربری (شماره ملی) و رمز عبور خود وارد سامانه شوید.
- برای اتصال به سامانه و دریافت تصحیحات موقعیتیابی، از آدرس IP و پورت مشخص استفاده کنید: IP سامانه شمیم:
178.252.173.15
و پورت2101
. برای شمیم پلاس: IP178.252.173.175
یا178.252.173.75
و پورت2101
. - در بخش “NTRIP” گیرنده خود، نام کاربری و رمز عبور خود را وارد کرده و از خدمات سامانه شمیم استفاده نمایید.
- هر نام کاربری صرفاً در یک دستگاه به صورت همزمان قادر به دریافت تصحیحات از سامانه شمیم است.
- برای اتصال به سامانه و دریافت تصحیحات موقعیتیابی، از آدرس IP و پورت مشخص استفاده کنید: IP سامانه شمیم:
انواع کاربران سامانه شمیم
سامانه شمیم سه گروه از اشخاص را مجاز به استفاده از امکانات خود میداند:
- کارمندان سازمان ثبت اسناد و املاک کشور: با ارائه معرفینامه از طرف سازمان استان محل فعالیت.
- افراد برونسازمانی ثبت (SSBR): مشروط به ارسال اسامی آنها از طریق سازمان اداره ثبت اسناد و املاک استان به اداره کل کاداستر سازمان. این کاربران اجازه فعالیت در حوزه کاداستر را دارند و اطلاعات آنها در سرور مرکزی شمیم ذخیره و قابل اعتبارسنجی است.
- عموم افراد در حیطه نقشهبرداری: این گروه از کاربران عادی سامانه شمیم هستند و صرفاً میتوانند از خدمات تعیین موقعیت آنی (نقشهبرداری شمیم) برای امور نقشهبرداری خود بهرهمند شوند. آنها اجازه فعالیت در حوزه کاداستر را ندارند.
برداشت اطلاعات با گیرندههای GNSS (GPS) در سامانه شمیم
هدف از برگزاری دورههای آموزشی مرتبط، آشنایی با روشهای برداشت نقشههای GPS و GNSS به صورت تئوری و عملی است.
مراحل و روشهای برداشت:
- اتصال گیرنده به کنترلر: قبل از هر عملیات برداشت، گیرنده (Receiver) باید به کنترلر متصل شود. این اتصال معمولاً از طریق بلوتوث انجام میشود. پس از اتصال، اطلاعات مربوط به گیرنده روی کنترلر قابل مشاهده است.
- فعالسازی اینترنت: برای دریافت تصحیحات از سامانه شمیم، باید دیتای سیمکارت فعال باشد. گیرندههای GNSS میتوانند تصحیحات را از طریق سیمکارت داخلی یا اینترنت کنترلر دریافت کنند. سامانههای مرجع اینترنتی مانند شمیم، سمت، هدی، ZHD و آراد برای این منظور استفاده میشوند.
- تنظیمات Base (ایستگاه پایه): در روش RTK UHF، یک دستگاه به عنوان ایستگاه مرجع (Base) روی نقطهای ثابت قرار میگیرد و دستگاه روور (Rover) اطلاعات را از آن دریافت میکند. باید نام ایستگاه Base را مشخص کرده و مختصات آن (BLH برای طول، عرض، ارتفاع جغرافیایی یا NEZ برای UTM) را به صورت دستی یا از لیست نقاط موجود در کنترلر وارد نمایید.
- تنظیمات تصحیحات:
Diff Mode
: روی حالتRTK
تنظیم شود.Correction Type
: آخرین نسخهRTCM
(مانندRTCM 3.2
) انتخاب شود.Elevation Mask
: این زاویه نسبت به سطح افق است. در مناطق شهری به دلیل ساختمانهای بلند و خطا در اتصال با ماهوارهها روی ۱۲ درجه قرار میگیرد، اما در مناطق باز مانند دشت و بیابان روی ۵ درجه تنظیم میشود.PPK Mode
: اگر فعال شود، بیس علاوه بر ارسال تصحیحات رادیویی یا GSM، به صورت استاتیک نیز برداشت میکند.
- برداشت نقاط: پس از تنظیم سنسور، میتوان اقدام به برداشت عارضه مورد نظر کرد. حالتهای مختلفی برای برداشت وجود دارد:
- برداشت نقاط به صورت تکی (برداشت در یک ثانیه): با کلیک بر روی گزینه مربوطه در نمایشگر یا کیبورد، نقاط در یک ثانیه برداشت و ذخیره میشوند. میتوان اطلاعات بیشتری مانند نام نقطه، ارتفاع ژالن و کد برای هر نقطه در نظر گرفت.
- برداشت نقاط با میانگینگیری: از یک نقطه میتوان چندین مختصات برداشت کرد و در نهایت از میانگین آنها یک نقطه به عنوان نقطه اصلی ذخیره میشود. این روش برای نقاط حساستر و دقیقتر توصیه میشود. میتوان تعداد قرائتهای مورد نیاز برای میانگینگیری را تنظیم کرد.
- برداشت نقاط به صورت خودکار: نقاط بر اساس تنظیمات مشخص شده (زمان، فاصله یا شیب) به صورت خودکار ثبت میشوند.
Time
: با تنظیم زمان، سنسور به صورت خودکار در فواصل زمانی مشخص نقطه برداشت میکند.Dist
: بر اساس فاصله تعیین شده توسط کاربر، نقطه به صورت خودکار ذخیره میشود.Slant
: بر اساس اختلاف ارتفاع تعیین شده، برداشت اتوماتیک انجام میشود.Bubble is Centered
: زمانی که دستگاه تراز باشد، نقطه به صورت خودکار ذخیره میشود.
- برداشت نقاط غیر قابل دسترس به روش Intersection: برای نقاطی که دسترسی به آنها دشوار است.
- زاویه تیلت (شیب): پس از کالیبره کردن تراز دیجیتالی سنسور، قابلیت تیلت فعال میشود و تا ۳۰ درجه شیب را پشتیبانی میکند. دو نوع تیلت وجود دارد: Normal Slope و Corner Slope. در Normal Slope، کافی است ژالن را نهایتاً تا ۳۰ درجه کج کرد و کلید ذخیره را فشرد. در Corner Slope، ژالن ابتدا تا ۳۰ درجه کج میشود، سپس در همان حالت بین ۳۰ تا ۱۲۰ درجه چرخانده شده و ثابت نگه داشته میشود تا نقطه ذخیره شود. دقت Normal Slope دارای ۵-۲ سانتیمتر خطا است، اما Corner Slope دقیقتر است و خطای آن به ۱-۲ سانتیمتر میرسد. زاویه تیلت باید کمتر از ۳۰ درجه باشد، در غیر این صورت تصحیحات انجام نمیشود.
- پیادهسازی نقاط (Stakeout): با استفاده از قابلیت پیادهسازی نقاط، میتوان نقاط جدیدی را بر روی نقشه برداشت شده مشخص و سپس آنها را با توجه به مختصاتشان بر روی زمین پیادهسازی کرد. این عملیات شامل وارد کردن مستقیم مختصات، انتخاب نقاط از لیست موجود، یا جستجوی نقاط است.
- خروجی گرفتن از نقاط: میتوان از نقاط برداشت شده خروجی گرفت (مثلاً با فرمت CSV یا DXF). در هنگام خروجی گرفتن، میتوان وضعیت Fix، زمان برداشت، و تراز بودن سنسور را نیز در اطلاعات خروجی نمایش داد.
چالشها و راهکارهای استفاده از سامانه شمیم
با وجود مزایای فراوان، کاربران سامانه شمیم ممکن است با برخی چالشها روبرو شوند. شناخت این مشکلات و راهکارهای آنها برای نقشهبرداران حرفهای ضروری است.
چالشهای رایج:
- قطع و وصل شدن اینترنت: این شایعترین مشکل است که به دلیل ضعف آنتندهی یا اختلال در شبکه اینترنت رخ میدهد. راه حل آن استفاده از سیمکارتهای چند اپراتوری، تست پوشش اینترنت قبل از شروع پروژه، و در صورت نیاز استفاده از VPN در برخی مناطق است.
- عدم دریافت تصحیح یا تأخیر در دریافت: این مشکل میتواند به دلیل وارد کردن اشتباه IP یا پورت سرور، نام کاربری و رمز عبور نادرست، یا اختلال در سرور سامانه باشد. راه حل آن بررسی صحت IP و پورت (که باید از سایت رسمی شمیم دریافت شود)، اطمینان از صحت نام کاربری و رمز عبور، و تماس با پشتیبانی سامانه است.
- دقت پایین برداشت (Float شدن گیرنده): این وضعیت به دلیل فاصله زیاد از ایستگاه مرجع، وجود موانع محیطی (مانند ساختمانهای بلند، درختان، دکلهای مخابراتی یا موانع فلزی) یا کیفیت پایین گیرنده GNSS رخ میدهد. راه حل آن انتخاب نزدیکترین ایستگاه مرجع، جابهجایی آنتن به محل باز و دور از موانع، و بهروزرسانی Firmware گیرنده است.
- ناسازگاری نرمافزار گیرنده با سامانه شمیم: این مشکل معمولاً ناشی از قدیمی بودن نرمافزار برداشت یا عدم پشتیبانی آن است. راه حل آن بهروزرسانی نرمافزار به آخرین نسخه و تماس با پشتیبانی برند گیرنده برای دریافت Patch یا راهنمایی است.
- تأخیر در تأیید برداشتها توسط سامانه: این مشکل به دلیل ترافیک کاری یا نقص در مدارک ارسالی رخ میدهد. راه حل آن پیگیری از طریق پشتیبانی سامانه و تکمیل دقیق مدارک و اطلاعات پروژه است.
- عدم اطمینان کامل به دقت مختصات ارتفاعی: دقت ارتفاعی حاصل از نقشهبرداری شمیم ممکن است قابل اطمینان نباشد و توصیه میشود برای پروژههای نیازمند دقت میلیمتری و ارتفاعی، از ترکیب توتال استیشن و گیرنده شمیم استفاده شود.
نکات کاربردی برای نقشهبرداران:
- همیشه قبل از شروع پروژه، تجهیزات و نرمافزار را تست کنید.
- در مناطق با پوشش اینترنت ضعیف، سیمکارت چند اپراتوری تهیه کنید.
- کد رهگیری هر برداشت را ذخیره کنید، زیرا این کد سند اعتبار شماست.
- در برداشتهای مهم، حداقل دو بار مختصات را تست و مقایسه کنید.
- اگر با خطا یا اختلال فنی مواجه شدید، سریعاً با پشتیبانی تماس بگیرید و گزارش دقیق ارائه دهید.
- در پروژههای حقوقی، مستندسازی و ذخیره تمام برداشتها را فراموش نکنید.
- برای افزایش دقت نقشهبرداری، به خصوص در امور ثبتی، پیشنهاد میشود از ترکیب دوربین توتال استیشن و گیرنده شمیم به صورت همزمان استفاده شود. در این روش، مساحی ملک با دوربین توتال استیشن انجام میشود و موقعیت نقشه در سیستم مختصات شمیم با گیرنده شمیم تثبیت میگردد.
کاربردها و تأثیرات سامانه شمیم بر مهندسی کشور
سامانه شمیم فراتر از یک ابزار صرفاً ثبتی، تأثیرات گستردهای بر حوزههای مختلف مهندسی در ایران گذاشته است. این سامانه تقریباً تمام نیازهای جامعه نقشهبرداری ایران را پوشش میدهد.
کاربردهای اصلی:
- نقشهبرداری ثبتی و کاداستر: این مهمترین کاربرد شمیم است. برای ثبت اسناد، تفکیک، و تحدید حدود املاک، و نیز در کاداستر شهری و روستایی جهت تعیین دقیق مرزها و مالکیتها استفاده میشود. با استفاده از شمیم، اختلافات مرزی به حداقل رسیده و فرآیند ثبت اسناد سریعتر و شفافتر انجام میشود.
- پروژههای عمرانی و راهسازی: شمیم با ارائه خدمات تعیین موقعیت دقیق، نقش مهمی در پیادهسازی نقشههای اجرایی، کنترل هندسی سازهها حین اجرا، برداشت وضع موجود برای طراحی، محاسبه دقیق احجام خاکبرداری و خاکریزی، و مانیتورینگ جابهجاییهای سازهها ایفا میکند.
- کشاورزی دقیق و مدیریت منابع طبیعی: در کشاورزی دقیق، شمیم میتواند برای هدایت دقیق ماشینآلات کشاورزی، نمونهبرداری دقیق از خاک، کاربرد متغیر نهادههای کشاورزی، پایش تغییرات کاربری اراضی، و مدیریت آبیاری دقیق مورد استفاده قرار گیرد.
- مدیریت بحران و پدافند غیرعامل: در زمان وقوع بحرانهایی مانند سیل و زلزله، دسترسی به اطلاعات مکانی دقیق حیاتی است. شمیم میتواند در تعیین دقیق موقعیت مناطق آسیبدیده، هدایت تیمهای امداد و نجات، ارزیابی جابهجایی زمین پس از زلزله، و برنامهریزی برای اسکان موقت آسیبدیدگان نقش مهمی داشته باشد.
- سایر کاربردها: شامل حملونقل هوشمند، گردشگری و نقشههای شهری، مطالعات زمینشناسی، مطالعات هواشناسی و صنعت نفت و گاز است.
هزینهها و تعرفههای سامانه شمیم
در حال حاضر، ثبتنام و استفاده از خدمات اصلی سامانه شمیم برای نقشهبرداران مجاز رایگان است. همچنین هزینه برداشت هر نقطه نیز فعلاً رایگان است. پشتیبانی و آموزش از طریق سامانه و دفاتر ثبت اسناد نیز رایگان ارائه میشود. با این حال، هزینه اصلی پروژههای نقشهبرداری مربوط به تجهیزات (گیرنده GNSS مولتیفرکانس، کنترلر، نرمافزار برداشت، باتری یدکی و پاوربانک) و نیروی انسانی است.
به نظر میرسد در آینده آبونمانی برای استفاده از این خدمات برای نقشهبرداران تصویب گردد، که این موضوع در اهداف و برنامههای توسعه سامانه وجود دارد.
آینده سامانه شمیم و تکنولوژیهای مشابه
سامانه شمیم همواره در حال توسعه است و برنامههایی برای آینده آن پیشبینی شده است:
- پوشش ۱۰۰٪ کشور: سازمان ثبت اسناد و املاک کشور قصد دارد پوشش سراسری سامانه را تا دو سال آینده تکمیل کند.
- ارتباط یکپارچه: برقراری ارتباط یکپارچه با سامانه هدی (متعلق به سازمان نقشهبرداری کشور) و سایر سامانههای ملی.
- ماژولهای هوشمند: افزودن ماژولهای هوشمند کنترل کیفیت و بررسی خودکار خطاها.
- امکان برداشت با اپلیکیشن موبایل: برای دستگاههای سازگار.
- خدمات پسپردازش (PPK): ارائه خدمات پسپردازش برای پروژههای خاص و مناطق فاقد اینترنت.
- توسعه API: برای اتصال نرمافزارهای تخصصی نقشهبرداری.
با تثبیت و توسعه سامانه شمیم، نقش نقشهبرداران حرفهای در پروژههای ثبتی، عمرانی و حقوقی پررنگتر و تخصصیتر خواهد شد. آشنایی کامل با سامانه و توانایی رفع مشکلات، به زودی یک مهارت حیاتی برای هر نقشهبردار خواهد بود.
نتیجهگیری
سامانه شمیم (شبکه موقعیتیابی یکپارچه مالکیت) یک نقطه عطف مهم در نقشهبرداری و ثبت اسناد ایران است. این سامانه با هدف اصلی تکمیل طرح کاداستر کشور و ایجاد یک دیتوم یکپارچه و پیوسته برای اندازهگیریها، توسط سازمان ثبت اسناد و املاک کشور راهاندازی شده است. شمیم با بهرهگیری از فناوریهای نوین GNSS و روشهای تصحیح RTK، دقت موقعیتیابی را به سطح سانتیمتر ارتقا داده و امکان تهیه نقشههای کاداستر با دقت و سرعت بالا را فراهم آورده است.
تفاوتهای اساسی شمیم با سیستم UTM، به ویژه در ماهیت ملی در برابر جهانی، فرآیند انتخاب نقشهبردار، و اعمال استانداردهای سختگیرانه برای ورود اطلاعات، نشاندهنده هدفمندی این سامانه برای رفع چالشهای خاص ثبتی و حقوقی در ایران است. قابلیتهایی مانند ثبت آنلاین مختصات، عدم اجازه ورود اطلاعات نادرست، و ایجاد یک دیتابانک مرکزی، منجر به کاهش چشمگیر اختلافات ملکی و افزایش شفافیت و اعتبار اسناد شده است.
گرچه چالشهایی مانند وابستگی به اینترنت و نیاز به تجهیزات سازگار وجود دارد، اما با توجه به مزایای بیشمار و توسعه مداوم این سامانه، شمیم به عنوان ابزاری حیاتی برای تمامی ذینفعان حوزه املاک و اراضی در ایران شناخته میشود. نقشهبرداران حرفهای با تسلط بر این سامانه و استفاده از تجهیزات مناسب، میتوانند خدمات دقیق، سریع و با اعتبار حقوقی بالا ارائه دهند و به توسعه پایدار کشور در این حوزه کمک شایانی کنند. آینده شمیم با برنامههایی برای پوشش سراسری، یکپارچگی با سایر سامانهها، و توسعه ماژولهای هوشمند، نویدبخش تحولات بیشتری در صنعت نقشهبرداری ایران است.
نکات کلیدی
- سامانه شمیم یک شبکه موقعیتیابی یکپارچه ملی در ایران است که توسط سازمان ثبت اسناد و املاک کشور راهاندازی شده است.
- هدف اصلی شمیم تکمیل طرح کاداستر کشور، تعیین دقیق مرزهای املاک، و جلوگیری از اختلافات حقوقی است.
- شمیم از فناوریهای نوین GNSS و تصحیحات RTK بهره میبرد و دقت موقعیتیابی آن در حد سانتیمتر است.
- نقشه شمیم در واقع همان نقشه UTM است که مختصات آن با گیرنده روور شمیم برداشت شده و در سامانه شمیم ثبت میگردد.
- تفاوت اصلی UTM با شمیم در ماهیت جهانی در مقابل ملی، فرآیند انتخاب نقشهبردار (آزاد در UTM، سیستمی در شمیم برای کاداستر)، و اعتبار حقوقی و استانداردهای سختگیرانه شمیم است.
- ثبتنام در سامانه شمیم نیازمند تکمیل دقیق اطلاعات، بارگذاری کارت ملی، و تأیید توسط کارشناسان سازمان ثبت است.
- شمیم از چهار روش اصلی انتقال تصحیحات شامل iMAX, VRS, FKP و Nearest Base استفاده میکند.
- سامانه شمیم پلاس برای افزایش ظرفیت کاربران همزمان و بهبود خدمات در مناطق دورتر از ایستگاههای مرجع طراحی شده است.
- کاربردهای شمیم بسیار گسترده است و شامل نقشهبرداری کاداستر، پروژههای عمرانی، کشاورزی دقیق، مدیریت بحران و پدافند غیرعامل میشود.
- در حال حاضر، استفاده از سامانه شمیم برای نقشهبرداران مجاز رایگان است، اما ممکن است در آینده تعرفهگذاری شود.
- برای دستیابی به دقت بالای نقشهبرداری شمیم، عواملی مانند فاصله از ایستگاه مرجع، کیفیت گیرنده، شرایط محیطی، و پایداری اینترنت حائز اهمیت هستند.
- برای امور ثبتی حساس و نیاز به دقت بالا، استفاده همزمان از دوربین توتال استیشن و گیرنده شمیم توصیه میشود.
سوالات تفکر برانگیز
- چگونه توسعه و گسترش سامانه شمیم میتواند به کاهش بیشتر اختلافات ملکی و افزایش سرعت صدور سند در مناطق روستایی و کمتر توسعهیافته کشور کمک کند؟
- با توجه به وابستگی سامانه شمیم به اینترنت، چه راهکارهای نوآورانهای میتوان برای تضمین دسترسی به تصحیحات در مناطق فاقد پوشش اینترنت پایدار پیشنهاد داد؟ آیا فناوریهای ارتباطی جایگزین میتوانند در این زمینه مؤثر باشند؟
- آیا میتوان مدل تعرفهگذاری مناسبی برای استفاده از خدمات سامانه شمیم در آینده پیشنهاد داد که هم پایداری سامانه را تضمین کند و هم بار مالی ناعادلانهای بر دوش نقشهبرداران و متقاضیان تحمیل نکند؟
- تأثیر آتی هوش مصنوعی و یادگیری ماشین بر سامانههای مکانیابی دقیق مانند شمیم چه خواهد بود؟ آیا میتوان انتظار داشت که این فناوریها دقت و کارایی سامانه را فراتر از سطح فعلی ارتقا دهند؟
- با توجه به نقش کلیدی سامانه شمیم در مدیریت بحران و پدافند غیرعامل، چه زیرساختها و برنامهریزیهای بیشتری برای استفاده بهینه از قابلیتهای آن در سناریوهای مختلف بلایای طبیعی لازم است؟
- چگونه میتوان آموزش و آگاهی نقشهبرداران و سایر ذینفعان را در خصوص استفاده صحیح و بهینه از سامانه شمیم افزایش داد تا خطاهای ناشی از کاربری نادرست به حداقل برسد؟
بدون دیدگاه