این مطالعه به بررسی پویایی استفاده از زمین / پوشش در یک شهر به سرعت در حال شهرنشینی گومبه در شمال شرقی نیجریه می پردازد. هدف به کارگیری تکنیک‌های جغرافیایی در نقشه‌برداری و توصیف الگوی تغییرات کاربری زمین در کلانشهر بود که بین سالهای 1984 و 2015 رخ داد و پیامدهای آن بر توسعه اجتماعی-اقتصادی شهر ارزیابی شد. تصاویر ماهواره ای لندست منطقه با استفاده از الگوریتم حداکثر احتمال در شناسایی روند تاریخی تغییرات کاربری اراضی به دست آمده و طبقه بندی شده است. استفاده از شبکه خنثی ادراک چند لایه (MLP) در پیش‌بینی تغییرات کاربری اراضی در منطقه نشان می‌دهد که کلان شهر گومب بین سالهای 1991 تا 2003 شاهد رشد خارق‌العاده‌ای در اندازه (133%) بوده است. این رشد عمدتاً به دلیل تغییرات در وضعیت سیاسی شهر است که در عملکردهای اجتماعی-اقتصادی شهر منعکس شده است. یک روند 10 ساله در پیش بینی رشد (2015-2055) نشان دهنده عدم کاهش سرعت این الگوی رشد است. از پیامدهای این رشد می‌توان به تشدید رکود موجود، مشکلات زیرساختی و مسکن و غیره اشاره کرد. پیشنهاد می‌شود که رویکرد برنامه‌ریزی منطقه‌ای در چارچوب یک طرح جامع برای مقابله با نیازهای توسعه موجود و آینده شهر اتخاذ شود. پیامدهای یافته ها بیشتر مورد بحث قرار می گیرد. مشکلات زیرساختی و مسکن در میان سایر موارد. پیشنهاد می‌شود که رویکرد برنامه‌ریزی منطقه‌ای در چارچوب یک طرح جامع برای مقابله با نیازهای توسعه موجود و آینده شهر اتخاذ شود. پیامدهای یافته ها بیشتر مورد بحث قرار می گیرد. مشکلات زیرساختی و مسکن در میان سایر موارد. پیشنهاد می‌شود که رویکرد برنامه‌ریزی منطقه‌ای در چارچوب یک طرح جامع برای مقابله با نیازهای توسعه موجود و آینده شهر اتخاذ شود. پیامدهای یافته ها بیشتر مورد بحث قرار می گیرد.
کلید واژه ها
زمین فضایی ، پوشش زمین ، لندست ، ادراک چند لایه ، شهرسازی
1. مقدمه
در نیجریه، شهرنشینی پیش از نفوذ اروپا با ظهور شهرهایی مانند بنین، ابادان، کانو و چند شهر دیگر که به عنوان تجاری و پایتخت ایالت‌ها و پادشاهی‌های شهر عمل می‌کردند، آغاز شد. با این حال، سیاست‌های توسعه شهری استعماری و مستقل نیجریه که تحت تسلط عوامل سیاسی و اجتماعی-اقتصادی بود، انگیزه بیشتری برای شهرنشینی ایجاد کرد. شهرنشینی رشد یک منطقه شهری است که مستلزم گسترش توسعه است که مقادیر قابل توجهی از منابع طبیعی و مصنوعی را مصرف می کند. در دوران استعمار، مراکز اداری جدیدی بر اساس منافع اقتصادی ایجاد شد که به مراکز جاذبه تبدیل شد و به شهر تبدیل شد. منافع اقتصادی دولت استعماری الگوی شهرنشینی و توسعه شهری را در دوران استعمار توضیح می دهد. عامل اصلی شهرنشینی در دوران پس از استعمار پس از استقلال، ایجاد پایتخت های ایالتی در دولت های تازه ایجاد شده بود. جمعیت شهری نیجریه از کمتر از 7 درصد شهری در سال 1931 به 42 درصد در سال 1991 افزایش یافته است و پیش بینی می شود در سال 2025 به 61.6 درصد برسد.1 ] . بین سالهای 1952 و 1982، بسیاری از شهرک‌ها و شهرهای نیجریه بیش از 1000 درصد رشد جمعیت داشته‌اند [ 1 ]. این منجر به سطوح بی سابقه ای از گسترش شهری شده است به طوری که در سال 2014 برآورد شده است [ 2 ]] بیش از 6.5 درصد در سال. این تحولات به سرعت بر تغییرات کاربری/پوشش زمین شهری تأثیر گذاشته است. تغییر کاربری اراضی شهری از طریق گسترش منجر به افزایش سطوح غیرقابل نفوذ می شود که باعث سیل و روان آب می شود که آبراه ها را آلوده می کند. توسعه در نتیجه شهرنشینی نه تنها کیفیت و مقدار مناطق جنگلی، زمین‌های کشاورزی، جنگل‌ها و فضاهای باز را کاهش می‌دهد، بلکه اکوسیستم‌ها را به قطعات کوچک‌تری تقسیم می‌کند که عملکردهای اکولوژیکی را مختل می‌کند و زیستگاه‌ها را تکه‌تکه می‌کند. جدای از تأثیرات زیست محیطی، شهرنشینی پیامدهایی در بسیاری از مسائل اقتصادی و اجتماعی مربوط به زوال جوامع شهری و کیفیت زندگی در حومه شهر دارد [ 3 ] [ 4 ].
طبق [ 3 ]، شهرنشینی جدای از اثرات زیست محیطی، پیامدهایی بر مسائل اقتصادی و اجتماعی مربوط به جوامع شهری و کیفیت زندگی دارد. بسیاری از مناطق شهری نیجریه برای تغییرات ناشی از شهرنشینی سریع، به ویژه در تامین مسکن و زیرساخت، که منجر به گسترش غیرقابل کنترل شهری شد، آماده نبودند [ 5 ] [ 6 ]. بنابراین چالشی جدی برای همه ذینفعان در نظارت و تنظیم کاربری/پوشش زمین و توسعه‌های مرتبط [ 7 ] [ 8 ]. بنابراین، هدف این کار بررسی الگوی تغییر کاربری/پوشش زمین و پیامدهای اجتماعی-اقتصادی آن در منطقه شهری گومب بین سالهای 1984 و 2055 است.
2. منطقه مطالعه
کلان شهر گومبه مرکز ایالت گومبه است و در قسمت شمال شرقی نیجریه در عرض جغرافیایی 10 درجه شمالی و 20 درجه شمالی از خط استوا و طول جغرافیایی 11 درجه شمالی و 13 درجه شمالی از نصف النهار گرینویچ واقع شده است . 1 . بر اساس سرشماری ملی سال 2006، کلانشهر گومبه 195298 نفر جمعیت دارد (NPC, 2006) و در حال حاضر پیش بینی می شود که حدود 360000 نفر جمعیت داشته باشد. این کلان شهر در ساوانای سودان قرار دارد و دارای آب و هوای نیمه گرمسیری با فصول مرطوب و خشک متمایز با میانگین بارندگی سالانه حدود 933 میلی متر است و مشخصه آن است.
شکل 1 . نقشه منطقه مورد مطالعه (منبع: تولید نویسندگان).
در یک فصل خشک طولانی بین 6 تا 7 ماه. حداقل دمای آن حدود 18 درجه سانتیگراد در ماههای نوامبر / دسامبر و حداکثر دمای 37 درجه سانتیگراد در حدود مارس و آوریل است. رطوبت نسبی 97% در ماه اوت مشاهده می شود و در طول دوره خشک هارماتان بین دسامبر و ژانویه به کمتر از 10% کاهش می یابد [ 9 ]. مردم عمدتاً به تولیدات کشاورزی و تجارت کالاهای نیمه فرآوری شده و ساخته شده متکی هستند.
3. روش شناسی
مجموعه داده های مورد استفاده در این مطالعه عمدتاً از تصاویر Landsat بدست آمده در سال های 1984، 1991، 2003 و 2015 مشتق شده اند. این تصاویر از یکی از وب سایت های USGS تهیه شده اند. (https://glovis.usgs.gov/). تصاویر انتخاب شده آنهایی بودند که در طول فصل هماتان (نوامبر-ژانویه) به دست آمدند، این تا حدی برای کاهش خطاهای رادیومتریک به دلیل تغییرات فصلی بود. مشخصات تصاویر در جدول 1 نشان داده شده است. نرم افزار اطلاعات جغرافیایی مورد استفاده شامل: IDRISI نسخه 18 و ArcGIS، 10.0. در تصویر از Terrset IDRISI استفاده شده است
جدول 1 . ویژگی های تصاویر لندست
*(لندست TM فاقد باند پانکروماتیک است).
پردازش و تجزیه و تحلیل، در حالی که ArcGIS برای تجسم تصاویر پردازش شده استفاده شد.
منطقه مورد علاقه (AOI) از چهار (4) صحنه Landsat با استفاده از ابزار “Window” در IDRISI استخراج شد. ترکیب رنگ کاذب (RGB) از سه باند برای هر یک از تاریخ های انتخاب شده به منظور افزایش کیفیت تصویری برای تفسیر بصری آسان و شناسایی ویژگی های روی تصاویر ساخته شده است. تصاویر بیشتر در معرض تصحیح هندسی با استفاده از تکنیک “Resampling” قرار گرفتند. این به منظور ثبت مشترک تصاویر مطابق پیشنهاد انجام می شود [ 10 ] [ 11 ]. تصاویر با استفاده از الگوریتم حداکثر احتمال در پنج کلاس (مناطق ساخته شده، پوشش گیاهی، زمین های کشاورزی، سطوح برهنه و مناطق مرتفع / صخره های بیرونی) طبقه بندی شدند.
به منظور پیش بینی تغییرات آتی در رشد شهری کلانشهر گومبه، از مدل ساز تغییر زمین (LCM) در محیط IDRISI استفاده شد. LCM یک مدل ساز تغییر زمین است که در مقایسه زوجی داده های کیفی استفاده می شود. توسعه آن در نتیجه ترکیب مدل ها و مدل های فرعی مختلف به وجود آمد. از تصاویر طبقه بندی شده سال های 2003 و 2015 برای پیش بینی مورد نیاز نرم افزار استفاده شد. LCM از دو نوع روش برای مدل‌سازی پتانسیل‌های انتقال مناطق تغییر استفاده می‌کند. یعنی شبکه عصبی ادراک چند لایه (MLP) و رگرسیون لجستیک. با این حال، برای این مطالعه، شبکه عصبی MLP برای مدل‌سازی پتانسیل‌های انتقال تغییرات مورد استفاده قرار گرفت، زیرا به طور گسترده برای ارائه کیفیت خوب نتیجه بهبود یافته است. تحلیل زنجیره مارکوف توسط LCM برای مدل‌سازی رشد شهری آینده در کلانشهر گومبه برای دوره‌های 2025 استفاده شد.
4. نتایج و بحث
4.1. شهرنشینی در کلانشهر گومبه
نتایج طبقه بندی تصاویر نشان می دهد که کلان شهر گومبه رشد فضایی را تجربه کرده است. در سال 1984 وسعت فضایی کلانشهر 03/1104 هکتار برآورد شد. و بین سالهای 1984 و 1991 روند رشد 62 درصد افزایش در مناطق ساخته شده را نشان می دهد که به 1792.44 هکتار رسیده است. کلان شهر گومبه به ویژه پس از تعیین آن به عنوان پایتخت ایالت تازه تأسیس گومبه در سال 1996 گسترش بیشتری یافت ( جدول 2 را ببینید).). مناطق ساخته شده از نظر وسعت بیش از 133 درصد (2385.27 هکتار) بین سالهای 1991 تا 2003 رشد انفجاری داشتند. وضعیت جدید کلان شهر با ایجاد وزارتخانه‌های دولتی و ادارات و سازمان‌های فراوزارتی، افزودن عملکردهای تجاری و هجوم مشاغل جدید، که همگی تعداد زیادی از مردم را از سکونتگاه های همسایه جذب کرد. این امر منجر به افزایش بیشتر مناطق ساخته شده کلانشهر به میزان 62 درصد بین سال های 2003 و 2015 شد. اگرچه درصد افزایش از 133 درصد به 61 درصد کاهش یافته است، اما مناطق ساخته شده رشد 2582.02 هکتاری را تجربه کرده اند.
سایر کاربری ها نیز تحت تأثیر الگوی رشد قرار گرفتند. نتایج طبقه بندی نشان می دهد که پوشش گیاهی در منطقه نسبت به مناطق ساخته شده کاهش ثابتی را نشان داده است در حالی که کاربری های زمین باقی مانده (زمین های کشاورزی، سطوح برهنه و ارتفاعات/ رخنمون های سنگ) الگوهای نامنظم را نشان می دهند ( جدول 2 و جدول 3 را ببینید). شکل 2-5 نمایش تصویری الگوی تغییرات کاربری اراضی در منطقه مورد مطالعه را نشان می دهد.
جدول 2 . وسعت هوایی پوشش زمین (در هکتار).
شکل 2 . نقشه پوشش زمین 1984.
شکل 3 . نقشه پوشش زمین سال 91.
شکل 4 . نقشه پوشش زمین سال 2003.
جدول 3 . تجزیه و تحلیل تغییر پس از طبقه بندی
شکل 5 . نقشه پوشش زمین سال 2015.
کاهش پوشش گیاهی پیامدهای جدی بر سیستم اکولوژیکی دارد زیرا زیستگاه ها تکه تکه شده اند و در نتیجه بر تنوع زیستی منطقه تأثیر می گذارد. افزایش سطوح غیرقابل نفوذ در نتیجه شهرنشینی همچنین باعث افزایش میزان رواناب می شود که همچنین به سیلاب های مکرر و آلودگی آبراه ها کمک می کند. علاوه بر این، ماهیت موج دار کلان شهر گومبه، آن را برای فرسایش سریع خاک در غیاب پوشش گیاهی به سرعت در حال کاهش، ایده آل کرده است. این امر منجر به پیامدهای اجتماعی-اقتصادی از دست رفتن زمین های کشاورزی به دلیل تهدیدات ناشی از فرسایش خاک می شود و در نتیجه بقای جمعیت پر ازدحام وابسته به زمین های حاشیه ای شهری را به خطر می اندازد.
4.2. پیش بینی رشد شهری در کلانشهر گومبه
نتایج به‌دست‌آمده از طبقه‌بندی کاربری اراضی (2003 تا 2015) برای پیش‌بینی تغییر رشد شهری در کلانشهر گومبه استفاده شد. این پیش‌بینی نشان می‌دهد که کلانشهر گومبه در حال افزایش است، اما با سرعتی رو به کاهش ( جدول 4 و جدول 5 را ببینید.). این الگوی کاهش نرخ رشد اضافه کاری به عدم گنجاندن توسعه جاده در آینده نسبت داده می شود که مناطق ساخته شده غیرقابل دسترس شهر و محدودیت های منطقه ای اعمال شده توسط ارتفاعات در فرآیندهای مدل سازی را به هم مرتبط می کند. در مدل سازی تغییرات آتی از ارتفاع استاتیک و لایه های جاده استفاده شد. تحلیل پیش بینی نشان می دهد که وسعت مساحت مناطق ساخته شده به ترتیب در سال های 2025، 2035، 2045 و 2055 به ترتیب 10546.7، 13167.5، 14946.6 و 16138.3 هکتار خواهد بود. این نشان می دهد که این کلان شهر بین سال های 2015 تا 2025 با وسعت 3786.98 هکتار به میزان 56 درصد افزایش خواهد یافت. انتظار می رود مناطق ساخته شده بین سال های 2025 تا 2035 تقریباً 25 درصد (2620.80 هکتار) افزایش یابد. همچنین انتظار می رود که بین سال های 2035 و 2045 و 2045 و 2055 به ترتیب 13.5 و 8 درصد افزایش یابد. شکل های 6-9،
شکل 6 . نقشه پوشش زمین 2025.
شکل 7 . نقشه پوشش زمین 2035.
جدول 4 . وسعت سطح پوشش زمین پیش بینی شده (بر حسب هکتار).
شکل 8 . نقشه پوشش زمین 2045.
شکل 9 . نقشه پوشش زمین 2055.
جدول 5 . تجزیه و تحلیل تغییر پس از طبقه بندی
الگوی تغییرات مورد انتظار در منطقه را هنگامی که همه عوامل ثابت می مانند را به تصویر بکشید. کلان شهر گومبه مانند دوران تاریخی رشد را تجربه خواهد کرد. این پدیده همچنان پیامدهای اکولوژیکی و اجتماعی-اقتصادی بر محیط زیست و همچنین مردم ساکن در منطقه خواهد داشت.
پیامدهای رشد مستمر شهری در کلان شهر گومبه نمی تواند با آنچه در مراکز شهری بزرگتر نیجریه و سایر کشورهای در حال توسعه جهان مشاهده می شود متفاوت باشد. همانطور که انتظار می رود کلان شهر رشد کند، نیاز به بررسی رذائل مرتبط با برنامه ریزی نادرست مراکز شهری وجود دارد. برخی از پیامدهای منفی شهرنشینی عبارتند از: ایجاد رکود، افزایش جرم و جنایت، تامین ناکافی امکانات اجتماعی و مسکن نامناسب. علاوه بر این، رشد شهری به دلیل افزایش رفت و آمد به محل کار و مکان های مسکونی به دلیل گسترش توسعه [ 3 ] [ 4 ] [ 12 ] به هزینه های کلی سفر می افزاید.] . بنابراین برای جلوگیری از این فاجعه آینده، مقامات شهری و دولت ایالت گومبه باید مکانیسم لازم را ایجاد کنند که به جلوگیری از وقوع پیامدهای منفی کمک می کند. این را می توان با توسعه یک طرح جامع انجام داد که مناطقی را که تحت تأثیر گسترش پیش بینی شده و اقدامات کنترل توسعه دقیق قرار می گیرند، در بر می گیرد.
5. نتیجه گیری
این مطالعه روند رشد فعلی و آینده کلانشهر گومبه را تجزیه و تحلیل می کند. نتایج نشان می دهد که این کلان شهر از زمان اعلام آن به عنوان پایتخت ایالت گومبه در سال 1996 رشد سریعی را تجربه کرده است. این رشد خارق العاده مطابق با یافته های [ 1 ]، [ 2 ] و [ 8 است.] که روند مشابهی را نشان داد. چنین رشد سریعی همچنان پیامدهای اکولوژیکی و اجتماعی-اقتصادی بر محیط زیست و همچنین مردم ساکن در منطقه خواهد داشت. مشکلات ناشی از سیل، فرسایش خاک، مسکن نامناسب و رکود و کمبود سایر امکانات زیربنایی احتمالاً ابعاد بیشتری خواهد داشت. به منظور حصول اطمینان از اینکه شهرنشینی به رشد پایدار و استاندارد بالاتر زندگی کمک می کند و برای جلوگیری از پیامدهای منفی شهرنشینی که در بسیاری از شهرهای جهان در حال توسعه مشاهده می شود، بهترین روش جهانی باید اتخاذ شود. بنابراین، این مطالعه توصیه می‌کند که باید تلاش‌های هماهنگ برای رسیدگی به چالش‌های اصلی مرتبط با رشد شهری انجام شود و مدیریت صحیح و برنامه‌ریزی توسعه آتی کلانشهر گومبه باید در راستای بهترین شیوه‌های جهانی باشد.
منابع
بدون دیدگاه