عنوان سخنرانی: مدل کوچینگ CLEAR

عنوان سخنرانی: مدل کوچینگ CLEAR

چکیده

مدل کوچینگ CLEAR، که در اوایل دهه ۱۹۸۰ توسط پروفسور پیتر هاوکینز توسعه یافت [۱, ۲, ۱۲, ۲۹, ۳۰, ۳۷, ۴۴, ۴۹, ۱۱۸, ۱۴۴, ۱۴۷, ۱۵۱, ۱۶۷, ۱۷۲]، چارچوبی تحول‌آفرین برای دستیابی به تغییرات بنیادین و پایدار در افراد و سازمان‌هاست [۱, ۲۵, ۳۰, ۵۳, ۵۵, ۱۱۶, ۱۱۷, ۱۴۶, ۱۴۹, ۱۵۲, ۱۵۷, ۱۶۲, ۱۶۸, ۱۷۵, ۱۷۹, ۴۸۰, ۴۸۲]. این مدل بر ارتقاء رشد کارکنان، تعهد به اهداف مشترک، و توسعه پتانسیل فردی و تیمی تأکید دارد [۲, ۴۷, ۴۹, ۱۷۲]. CLEAR که مخفف کلمات Contract (قرارداد)، Listen (گوش دادن)، Explore (کاوش)، Action (اقدام) و Review (بازبینی) است [۱, ۳, ۲۶, ۳۷, ۴۰, ۴۴, ۴۷, ۵۰, ۵۴, ۵۶, ۱۱۹, ۱۴۷, ۱۵۱, ۱۶۹, ۴۸۰, ۴۸۲, ۴۸۹]، به عنوان یک رویکرد جامع، گوش دادن فعال و ارتباط عاطفی را به عنوان ستون‌های اصلی خود برجسته می‌کند [۱, ۳, ۶, ۱۲, ۳۱, ۴۰, ۴۱, ۴۴, ۵۱, ۵۴, ۵۶, ۹۲, ۹۶, ۱۵۱, ۱۵۳, ۱۶۳, ۱۷۳, ۱۷۷, ۴۹۰]. این چارچوب ساختاریافته، گفت‌وگوهای کوچینگ را هدفمند می‌سازد و برای سناریوهای مختلفی از جمله کوچینگ اجرایی، کوچینگ رهبری، کوچینگ تیمی، و حل مسائل عملیاتی کاربرد دارد [۸, ۳۲, ۴۷, ۱۵۲, ۱۵۷, ۱۶۲, ۱۷۱].

مقدمه

صبح همه شما بزرگواران به خیر و موفقیت. در دنیای پرشتاب و پیچیده امروز، توانایی سازگاری، رشد و دستیابی به پتانسیل کامل فردی و سازمانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این مسیر، کوچینگ به عنوان ابزاری قدرتمند، افراد و تیم‌ها را در عبور از چالش‌ها و رسیدن به اهدافشان یاری می‌رساند [۱۴۱]. اما اثربخشی کوچینگ، همانند هر حرفه دیگری، به میزان تسلط و به‌کارگیری مدل‌ها و چارچوب‌های کارآمد بستگی دارد [۵, ۱۵]. یکی از این مدل‌های تحول‌آفرین و جامع، که توانسته جایگاه ویژه‌ای در میان بهترین کوچ‌ها و مدیران پیدا کند، مدل کوچینگ CLEAR است [۱, ۶].

مدل CLEAR توسط پروفسور پیتر هاوکینز، استاد رهبری و بخشی از گروه مشاوران بث (Bath Consultancy Group)، در اوایل دهه ۱۹۸۰ (به طور دقیق‌تر در سال ۱۹۸۵) توسعه یافت [۱, ۲, ۱۲, ۲۹, ۳۰, ۳۷, ۴۴, ۴۹, ۱۱۸, ۱۴۴, ۱۴۷, ۱۵۱, ۱۶۷, ۱۷۲]. این مدل، که ابتدا به عنوان یک مدل نظارتی (supervision model) در سال ۱۹۷۹ تدوین شد، بعدها به دلیل کاربردهای گسترده‌اش در گفت‌وگوهای کوچینگ نیز مورد استفاده قرار گرفت [۴۴, ۴۵, ۱۱۸]. هدف اصلی CLEAR، فراتر از دستیابی صرف به یک هدف مشخص، ایجاد تغییرات تحول‌آفرین و پایدار است [۱, ۲۵, ۳۰, ۵۳, ۵۵, ۱۱۶, ۱۱۷, ۱۴۶, ۱۴۹, ۱۵۲, ۱۵۷, ۱۶۲, ۱۶۸, ۱۷۵, ۱۷۹, ۴۸۰, ۴۸۲]. این مدل کمک می‌کند تا افراد نه تنها به اهدافشان برسند، بلکه ارزش‌ها، رفتارها و باورهای جدیدی را درونی کنند که منجر به عملکرد و رضایت حداکثری در محیط کار و زندگی می‌شود [۳۰, ۵۴, ۵۶, ۹۲, ۱۴۹]. در طول این سخنرانی، ما به صورت عمیق به اصول، مراحل، مزایا و کاربردهای عملی مدل CLEAR خواهیم پرداخت و با بررسی تفاوت‌های آن با سایر مدل‌های رایج، درک جامع‌تری از این چارچوب ارزشمند کسب خواهیم کرد.

[نقطه تعامل: سؤال از مخاطبین] پیش از شروع، از شما می‌خواهم لحظه‌ای تأمل کنید: “چه چیزی در یک فرایند کوچینگ یا حتی یک گفت‌وگوی سازمانی، بیش از همه شما را به سمت تغییر و درونی کردن آن سوق می‌دهد؟”

بدنه اصلی

مقدمه‌ای بر مدل کوچینگ CLEAR و اهمیت آن

همانطور که اشاره شد، مدل CLEAR در سال ۱۹۸۵ توسط پروفسور پیتر هاوکینز، استاد برجسته رهبری، معرفی شد [۱, ۲, ۱۲, ۲۹, ۳۰, ۳۷, ۴۴, ۴۹, ۱۱۸, ۱۴۴, ۱۴۷, ۱۵۱, ۱۶۷, ۱۷۲]. نکته قابل توجه این است که این مدل حتی پیش از مدل محبوب و شناخته شده GROW توسعه یافته بود [۱۲, ۴۷, ۴۹, ۱۵۱]. فلسفه زیربنایی CLEAR این است که برای دستیابی به حداکثر عملکرد در محیط کار، دیگر کافی نیست که تنها یک مدیر سنتی باشیم؛ بلکه باید نقشی فعال در توسعه پتانسیل کارکنان ایفا کنیم [۲]. این مدل بر ترویج رشد کارکنان در محیط کسب‌وکار سریع و رقابتی امروز از طریق استفاده فعال از کوچینگ و منتورینگ کارکنان تاکید زیادی دارد [۲, ۴۷, ۴۹, ۱۷۲]. تمرکز اصلی مدل CLEAR بر ایجاد کارکنانی است که به برنامه‌های تیمی متعهد هستند و با شور و اشتیاق به اهداف مشترک کمک می‌کنند، نه اینکه صرفاً از خواسته‌های مدیریتی تبعیت کنند [۲, ۴۷, ۴۹]. این رویکرد ساختاریافته می‌تواند به شفاف‌سازی هر مرحله از فرآیند کمک کند و اطمینان حاصل کند که هیچ چیز در انتقال بین کوچ و مراجع از دست نمی‌رود [۷].

یکی از مزایای مهم مدل CLEAR، فراهم کردن یک چارچوب عملی برای متخصصان است که از جلسات کوچینگ بی‌هدف جلوگیری می‌کند [۳۲]. در ترکیب با اهداف SMART، این مدل می‌تواند مسیر فرآیند را برای هر دو طرف – کوچ و مراجع – روشن کند [۳۲]. علاوه بر این، چارچوب CLEAR ابزاری عالی برای کوچینگ گروه‌ها یا حتی ساختاربندی جلسات کاری است [۳۲]. این مدل به عنوان یک ابزار همه کاره، محدود به موقعیت‌ها یا مشکلات خاص نیست و آن را به گزینه‌ای عالی برای کوچ‌های زندگی تبدیل می‌کند که با مشتریان دارای چالش‌های متنوع کار می‌کنند [۸]. مدل CLEAR همچنین بر اهمیت گوش دادن فعال و سوالات باز تاکید دارد [۱۷۷]. این امر محیطی حمایتی را تقویت می‌کند که در آن تیم احساس امنیت می‌کند تا افکار و احساسات خود را بیان کند [۱۷۷]. چنین فضای پرورنده‌ای به آنها قدرت می‌دهد تا بینش‌هایی را کشف کنند و رشد و پیشرفت شخصی را تسهیل نمایند [۱۷۷].

مراحل پنج‌گانه مدل CLEAR

مدل CLEAR از پنج مرحله کلیدی تشکیل شده است که هر یک نقش مهمی در فرآیند کوچینگ تحول‌آفرین ایفا می‌کنند [۱, ۳, ۲۶, ۳۷, ۴۰, ۴۴, ۴۷, ۵۰, ۵۴, ۵۶, ۱۱۹, ۱۴۷, ۱۵۱, ۱۶۹, ۴۸۰, ۴۸۲, ۴۸۹].

۱. C – Contracting (قرارداد بستن) مرحله آغازین مدل CLEAR، شامل ایجاد یک توافق یا قرارداد کوچینگ بین کوچ و مراجع است [۴۰, ۹۲, ۹۶, ۱۱۹, ۱۴۰, ۱۵۱, ۱۶۹]. در این مرحله، تمرکز بر روی نتایج مطلوب برای افراد و سازمان بزرگتر است [۱]. هدف اصلی، شفاف‌سازی دامنه کلی جلسه و تشریح فرآیند کوچینگ برای جلوگیری از سردرگمی و سوءتفاهم است [۳, ۴۷, ۴۸, ۴۹, ۱۱۹, ۱۶۹]. این مرحله شامل تعریف هدف کوچینگ، نقش‌ها و مسئولیت‌های هر دو طرف، و نتایج مورد نظر است [۹۲]. همچنین، تعیین قوانین اساسی، مرزها، انتظارات، محرمانه بودن اطلاعات، و جزئیات لجستیکی نیز در این بخش انجام می‌شود [۱۶, ۴۰, ۴۴, ۵۱, ۵۹, ۹۲, ۹۶, ۱۴۰, ۱۵۱, ۱۶۹, ۳۴۰].

سوالات نمونه در این مرحله می‌تواند شامل: “در جلسه کوچینگ امروز و در طول همکاری ما، مایلید به چه چیزی دست پیدا کنید؟” [۳]، “هدف گفت‌وگوی امروز ما چیست؟” [۳۸]، “یک نتیجه موفقیت‌آمیز را چگونه توصیف می‌کنید؟” [۳۸]، یا “بزرگترین آرزوی شما از جلسات ما چیست؟” [۱۶] باشد. مهم است که قرارداد فقط در ابتدا تعیین نشود، بلکه یک فرآیند تکرار شونده باشد که در طول فرآیند کوچینگ به آن بازگردیم [۱۱۹, ۳۹۲]. همچنین، این مرحله بر تغییراتی که باید در همان لحظه و در همان جلسه کوچینگ اتفاق بیفتد، تمرکز دارد [۳۷, ۳۸, ۳۹۲].

[نقطه تعامل: سؤال از مخاطبین] “شما معمولاً چگونه اطمینان حاصل می‌کنید که در ابتدای بحث‌های مهم، وضوح و درک متقابل وجود دارد؟”

۲. L – Listening (گوش دادن) مرحله دوم، بر گوش دادن فعال متمرکز است [۱, ۳, ۱۲, ۳۱, ۴۱, ۴۴, ۵۱, ۹۲, ۹۶, ۱۵۱, ۱۵۳, ۱۶۳, ۱۶۹, ۱۷۳, ۱۷۷, ۴۸۴, ۴۹۰]. در این مرحله، مراجع افکار و احساسات خود را به اشتراک می‌گذارد، در حالی که کوچ با دقت گوش می‌دهد [۱, ۳, ۴۱, ۹۶, ۱۵۱]. گوش دادن فعال همچنین شامل پرسیدن سوالات هدفمند و کاتالیزوری است که به کوچ و مراجع کمک می‌کند تا وضعیت را درک کنند [۱, ۳, ۳۱, ۳۸, ۴۴, ۵۱, ۹۶, ۱۱۹, ۴۸۴]. در این مرحله، کوچ نباید مداخله کند، بلکه باید مکالمه را به سمت موضوعات و مسائل مورد نظر تشویق و هدایت کند [۳]. گوش دادن فعال برای فرآیند کوچینگ حیاتی است؛ زیرا به فرد فرصت می‌دهد تا در مورد انگیزه‌های پشت رفتارهای خاص خود تأمل و آن‌ها را بررسی کند [۳۱].

مهم است که کوچ علاوه بر کلمات، به آنچه که گفته نمی‌شود (مانند زبان بدن، مفروضات و قضاوت‌ها) نیز توجه کند [۴۴]. بودن در لحظه (Being Present) یک اصل اساسی است که در تمام مراحل مدل CLEAR جاری است [۱۴۳, ۴۴۵]. کوچ باید دلسوز، همدل و دقیق باشد [۳۱, ۱۵۳, ۱۵۸, ۱۶۳, ۱۶۹]. سوالات نمونه در این مرحله می‌تواند شامل: “چه چیز دیگری می‌توانید در مورد آن به من بگویید؟” [۳] یا “منظورتان از… چیست؟” [۹۹] باشد.

۳. E – Explore (کاوش) مرحله کاوش جایی است که کوچ و مراجع عمیق‌تر می‌شوند تا به اصل موضوع برسند [۱, ۳, ۴۱, ۴۷, ۹۲, ۹۶, ۱۱۹, ۱۶۹]. ایده‌آل این است که فاز کاوش به مراجع کمک کند تا ارتباط عاطفی با تغییر رفتار خود برقرار کند [۳]. اغلب در این مرحله، فرد لحظه‌ای را تجربه می‌کند که به آن “لحظه روشن شدن لامپ” (light-bulb moment) گفته می‌شود و متوجه می‌شود چه چیزی او را از رسیدن به اهدافش باز می‌داشته است [۳, ۴۷, ۴۸, ۴۹].

در این مرحله، کوچ با پرسیدن سوالات عمیق و باز، مراجع را به تفکر خلاقانه و انتقادی در مورد وضعیت خود تشویق می‌کند [۴۱, ۹۲, ۱۰۰, ۱۷۸]. این امر شامل به چالش کشیدن مفروضات، شناسایی الگوها و نقاط قوت، و در نظر گرفتن دیدگاه‌های متعدد است [۴۱, ۸۷, ۸۸, ۹۲, ۱۱۵, ۱۱۷, ۱۱۹, ۱۶۹, ۱۷۸]. این مرحله، ویژگی متمایز کننده CLEAR از مدل GROW است، زیرا به طور خاص به کاوش احساسات و عواطف درگیر در موقعیت می‌پردازد [۴۴, ۳۸۹]. از آنجایی که “احساسات همیشه قوی‌تر از منطق هستند”، نپرداختن به احساسات افراد، حرکت منطقی در فرآیند را بسیار دشوار می‌کند [۴۴]. این مرحله شامل دو عنصر است: کمک به مراجع برای درک تأثیر شخصی وضعیت بر خودشان، و به چالش کشیدن مراجع برای فکر کردن در مورد احتمالات برای اقدام در آینده [۱۱۹, ۱۶۹, ۳۹۳]. سوالات نمونه: “چرا ایجاد این تغییر به عنوان یک رهبر و یک فرد برای شما مهم است؟” [۳]، “پس، چیزی که من می‌شنوم این است که وقتی به این نقطه میانی در ارائه می‌رسید، نگران هستید که جان در مورد ارقام چالش‌برانگیز شود، زیرا او همیشه روی آمار تمرکز می‌کند. درست است؟” [۹۹]، “وقتی در مورد آنچه جان ممکن است بپرسد مضطرب می‌شوید چه اتفاقی می‌افتد؟” [۹۹].

۴. A – Action (اقدام) در مرحله اقدام، مراجعان به اقدامات خاص، قابل اندازه‌گیری و قابل دستیابی متعهد می‌شوند که به آنها در پیشرفت به سمت اهدافشان کمک می‌کند [۱, ۳, ۴۲, ۹۲, ۹۶, ۱۱۹]. تمرکز این مرحله بر این است که مراجعان با هدف درونی کردن دیدگاه جدید خود، به تغییرات لازم متعهد شوند [۳]. کوچ از مراجعان در ایجاد یک برنامه عملی واقع‌بینانه، تعیین ضرب‌الاجل‌ها، و شناسایی موانع احتمالی و استراتژی‌های غلبه بر آنها حمایت می‌کند [۴۲, ۹۲]. این شامل هدایت مراجع به بررسی دقیق هر گزینه موجود برای گام بعدی و تأثیر آن بر زندگی شخصی و حرفه‌ای آن‌ها است [۳].

تمرکز این مرحله بر برنامه‌ریزی دقیق، تعیین مراحل قابل دستیابی با مهلت‌های مشخص، و اغلب به صورت کتبی یا تصویری است [۴, ۴۲]. همچنین، کوچ باید تشویق و مسئولیت‌پذیری مداوم را فراهم کند [۴۲, ۹۲, ۱۴۹]. تکنیکی به نام “تمرین سریع رو به جلو” (fast-forward rehearsal) می‌تواند در این مرحله مفید باشد که در آن کوچ از مراجع می‌خواهد اجرای تعهدات خود را تصور کند و ببیند چگونه آن‌ها منطبق می‌شوند [۴۵, ۱۱۹]. سوالات نمونه در این مرحله شامل: “چه تغییراتی را تصمیم گرفته‌اید انجام دهید؟” [۳]، “اولین گامی که باید بردارید چیست؟” [۳۹] و “چه گزینه‌هایی را در دسترس خود می‌بینید؟” [۳۹] است.

۵. R – Review (بازبینی) مرحله نهایی مدل CLEAR، بازبینی، شامل مرور دقیق و ارزیابی پیشرفت حاصل شده در جلسه است [۳, ۴۲, ۴۷, ۹۲, ۹۶, ۱۱۹, ۱۶۹, ۱۷۴]. این مرحله به هر دو شرکت‌کننده اجازه می‌دهد تا در مورد تحقق اهداف تعیین شده در مرحله قرارداد تأمل کنند [۳۹]. اگر اهداف برآورده نشده باشند، بازگشت به مراحل قبلی مناسب است [۳۹]. در این مرحله، باید مجموعه اقدامات بررسی و ارزیابی شوند تا اطمینان حاصل شود که مناسب‌ترین و عملی‌ترین برنامه توسعه یافته است [۳, ۴۷, ۹۲, ۱۶۹].

بازخورد از مراجع در این مرحله بسیار مهم است [۳, ۳۲, ۴۴, ۹۶, ۱۱۹]. از مراجع خواسته می‌شود تا در مورد اینکه چه چیزی را مفید یافته‌اند، با چه چیزهایی دست و پنجه نرم کرده‌اند، و چه چیزی را در جلسات کوچینگ آینده تغییر خواهند داد، صحبت کنند [۳, ۳۲, ۴۴, ۹۶, ۱۱۹]. این بازبینی فقط نتیجه را در بر نمی‌گیرد، بلکه اثربخشی فرآیند کوچینگ را نیز ارزیابی می‌کند [۴۹۰]. سوالات نمونه: “چه چیزی در این جلسه بیشترین کمک را به شما کرده است؟ چه کاری می‌توانم متفاوت انجام دهم تا دفعه بعد بیشتر به شما کمک کنم؟” [۳] یا “چه چیزهایی امروز برای شما کارساز بود و چه بهبودهایی را دوست دارید ببینید؟” [۶۵]. این مرحله می‌تواند بخشی از یک سفر مداوم در جلسات کوچینگ منظم باشد [۴۴].

[نقطه تعامل: سؤال از مخاطبین] “با توجه به تجربیات خودتان، کدام یک از این مراحل را چالش‌برانگیزتر یا پاداش‌دهنده‌تر می‌دانید و چرا؟”

مزایای مدل CLEAR و تفاوت‌های آن با سایر مدل‌ها

مدل CLEAR مزایای متعددی را برای کوچ‌ها، مراجعین و سازمان‌ها ارائه می‌دهد که آن را به یک ابزار ارزشمند در حوزه کوچینگ تبدیل کرده است. این مدل یک چارچوب تحول‌آفرین است که با حفظ ارتباط عاطفی قوی با مراجعین، فرآیند کوچینگ را ساده می‌کند [۶]. این رویکرد ساختارمند به شفاف‌سازی هر مرحله از فرآیند کمک کرده و تضمین می‌کند که هیچ چیز در انتقال بین کوچ و مراجع از دست نرود [۷]. برای مراجعینی که به رویکردی تأملی و حمایتی برای رشد شخصی و حرفه‌ای نیاز دارند، این مدل بسیار مؤثر است [۴۰]. CLEAR، به عنوان یک مدل قدرتمند، شانس موفقیت در دستیابی به اهداف را افزایش می‌دهد [۵۳, ۵۵].

یکی از مزایای متمایز کننده CLEAR این است که عناصر اضافی را پوشش می‌دهد که در سایر رویکردهای کوچینگ، مانند مدل GROW، گنجانده نشده‌اند [۵۴, ۵۶]. این مدل، گفت‌وگوهای کوچینگ را ساختار می‌دهد و به سمت اهداف مشخص هدایت می‌کند [۱۱]. همچنین، بر گوش دادن فعال و درک اهداف، چالش‌ها و فرصت‌های رشد مراجع پیش از عجله برای یافتن راه‌حل‌ها تأکید دارد [۱۲, ۱۷۳, ۱۷۷]. CLEAR نه تنها برای جلسات انفرادی، بلکه برای کوچینگ گروهی و ساختاردهی جلسات کسب‌وکار نیز ابزاری کارآمد است [۳۲]. در نهایت، این مدل امکان ایجاد تغییرات پایدار را فراهم می‌آورد [۳۲] و تضمین می‌کند که اهداف تعیین و محقق می‌شوند، و بدین ترتیب مسئولیت‌پذیری و پیشرفت را تقویت می‌کند [۱۴۹]. CLEAR در تعریف تعاملات با وضوح هدف، توافقات مبتنی بر شفافیت و حلقه‌های بازخورد، ایده‌آل است [۴۷, ۵۰, ۱۷۰].

تفاوت‌ها با سایر مدل‌ها:

• در مقایسه با مدل GROW: در حالی که GROW عمدتاً بر تعیین هدف، واقعیت، گزینه‌ها و اراده برای اقدام تمرکز دارد [۱۵, ۱۸]، CLEAR فراتر از آن رفته و بر گوش دادن فعال‌تر [۱۲]، کاوش عمیق‌تر انگیزه‌ها و تغییرات رفتاری تأکید می‌کند [۱۱۶, ۱۱۷]. GROW اغلب به عنوان یک مدل “خطی” و “معامله‌ای” در نظر گرفته می‌شود که ممکن است کوچ‌ها را از توجه به مسائل عمیق‌تر مانند احساسات مراجعین باز دارد [۴۴, ۴۷۷, ۴۷۸]. در مقابل، CLEAR صریحاً به کاوش احساسات می‌پردازد و آن را بخشی حیاتی از فرآیند تحول می‌داند [۴۴, ۳۸۹]. همچنین، CLEAR بر چرخه‌های بازبینی مداوم و حلقه‌های بازخورد تأکید بیشتری دارد، در حالی که GROW بیشتر یک مدل “مقدماتی” است [۱۷۱].
• در مقایسه با مدل SMART: مدل SMART بر روی اهداف خاص، قابل اندازه‌گیری، قابل دستیابی، مرتبط و زمان‌بندی شده تمرکز دارد [۱۴۸]. اگرچه CLEAR نیز بر تعیین اهداف واضح و مشخص تأکید دارد، اما فراتر از آن عمل می‌کند و شامل گوش دادن فعال، کاوش عمیق و یک فرآیند بازبینی کامل برای تضمین رشد و توسعه جامع است [۱۴۸]. البته، اهداف SMART را می‌توان به خوبی با مدل CLEAR ترکیب کرد تا نتایج شفاف‌تری حاصل شود [۳۲].
• در مقایسه با مدل ACHIEVE و CIGAR: مدل ACHIEVE بر افزایش اعتماد از طریق درک روش‌های تعیین هدف و حل مسئله تأکید دارد، در حالی که مدل CIGAR بیشتر بر واقعیت فعلی مراجع و دستیابی به وضوح در مورد وضعیت فعلی آنها تمرکز می‌کند [۱۵, ۱۷, ۴]. اگرچه این مدل‌ها نقاط قوت خاص خود را دارند، اما CLEAR با تأکید بیشتر بر ارتباط عاطفی، کاوش عمیق‌تر و فرآیند بازبینی جامع، به دنبال تغییرات تحول‌آفرین است [۳, ۴۴, ۱۷۵].

کاربردهای عملی و نمونه‌های واقعی

مدل CLEAR یک ابزار بسیار کارآمد و منعطف است که در طیف وسیعی از موقعیت‌های کوچینگ کاربرد دارد [۸]. این مدل به خوبی در زمینه‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد:

• کوچینگ اجرایی و رهبری: CLEAR یکی از محبوب‌ترین مدل‌های کوچینگ اجرایی است که برای کمک به رهبران در دستیابی به تغییرات تحول‌آفرین طراحی شده است [۱, ۲, ۱۶, ۲۵, ۱۷۲]. این مدل چارچوبی را برای تغییر رفتارها در همان لحظه ارائه می‌دهد، نه در آینده [۳۷].
• کوچینگ کارکنان در مراقبت‌های درمانی: این مدل یک چارچوب مفید برای کوچینگ کارکنان در مراقبت‌های درمانی ارائه می‌دهد [۲۵, ۵۹, ۶۷]. این رویکرد به ویژه در ایجاد “تغییر” در درک و استدلال پشت برخی رفتارها و همچنین خود رفتارها موثر است [۲۵].
• کوچینگ زندگی: CLEAR یک ابزار همه کاره است که محدود به موقعیت‌ها یا مشکلات خاص نیست و آن را به گزینه‌ای عالی برای کوچ‌های زندگی تبدیل می‌کند که با مشتریان دارای چالش‌های متنوع کار می‌کنند [۸]. به عنوان مثال، در منبعی به نام “۵ گام ساده برای پیاده‌سازی مدل کوچینگ CLEAR” [۵]، نمونه‌ای از “جین” (Jane)، یک کارآفرین تازه‌کار، آورده شده است که برای تبدیل شدن به یک سخنران عمومی در رویدادهای زنده، با کوچ خود “مایک” (Mike) از متدولوژی CLEAR استفاده می‌کند [۷]. آنها ابتدا هدف جین را مشخص می‌کنند (Contracting)، سپس مایک به چالش‌های جین گوش می‌دهد (Listening)، سپس با هم استراتژی‌ها را بررسی می‌کنند (Exploring)، گام‌های عملی را تعیین می‌کنند (Action)، و در نهایت پیشرفت‌ها را بازبینی و تنظیمات لازم را انجام می‌دهند (Review) [۷].
• جلسات تعیین هدف: رویکرد CLEAR در جلسات تعیین هدف نیز بسیار درخشان عمل می‌کند [۹]. این مدل چارچوبی گام به گام را فراهم می‌کند که کاوش دقیق اهداف را از زوایای مختلف تشویق می‌کند؛ مانند “موفقیت چگونه به نظر می‌رسد؟” و “چگونه می‌توان به دستیابی به یک هدف پی برد؟” [۹].
• توسعه شغلی: یک مثال واقعی دیگر، کار با “الکس” (Alex) است، یک مدیر میانی که در نقش فعلی خود احساس سکون می‌کند اما در مورد حرکت بعدی خود مطمئن نیست [۱۰]. با استفاده از روش CLEAR، ابتدا انتظارات الکس از همکاری و چگونگی کمک متقابل به نتایج مطلوب مورد بحث قرار می‌گیرد (Contracting). سپس با گوش دادن فعال به الکس و نشانه‌های غیرکلامی او، احساسات عمیق‌تر آشکار می‌شود (Listening). در مرحله کاوش، افکار الکس در مورد مسیرهای شغلی احتمالی، با سوالات باز مورد بررسی قرار می‌گیرد تا او به امکاناتی فکر کند که قبلاً به آن‌ها فکر نکرده است (Exploring). پس از شفافیت، یک برنامه عملی با گام‌های مشخص ایجاد می‌شود (Action) و در جلسات بعدی، پیشرفت بازبینی و تنظیم می‌شود (Review) [۱۰].
• ساختاردهی جلسات کاری و کوچینگ تیمی: مدل CLEAR می‌تواند برای گروه‌ها یا حتی ساختاربندی جلسات کاری نیز ابزاری عالی باشد [۳۲, ۱۵۲, ۱۵۷, ۱۶۲]. این مدل بر اساس اصول تحول مثبت مدیران و رهبران از طریق کوچینگ است [۱۵۲, ۱۵۷, ۱۶۲].
• مدیریت پروژه و مدیریت ذی‌نفعان: این مدل برای تعریف تعاملات با وضوح هدف، توسعه توافقات مبتنی بر شفافیت، و ایجاد حلقه‌های بازخورد کاربرد دارد [۴۷, ۵۰, ۱۷۰].

[نقطه تعامل: بحث گروهی کوتاه] “یک چالش حرفه‌ای فعلی که با آن روبرو هستید را در نظر بگیرید. چگونه به کارگیری مدل CLEAR می‌تواند گام‌های بعدی شما را در آن زمینه هدایت کند؟”

اصول کلیدی و ملاحظات در بکارگیری مدل CLEAR

کاربرد مؤثر مدل CLEAR فراتر از درک نظریه آن است [۱۱]. این مدل بر چندین اصل کلیدی استوار است که برای موفقیت در کوچینگ حیاتی هستند:

اصول کلیدی:

• توانمندسازی (Empowerment): مدل بر توانمندسازی مراجعان تأکید دارد. هدف کوچ این است که به مراجعان کمک کند تا مهارت‌های حل مسئله خود را توسعه دهند و مالکیت اقدامات و تصمیمات خود را به عهده بگیرند [۹۲].
• گوش دادن فعال (Active Listening): گوش دادن فعال در طول فرآیند کوچینگ حیاتی است. کوچ‌ها باید محیطی بدون قضاوت و همدلانه ایجاد کنند که ارتباط باز و صادقانه را تشویق کند [۹۲].
• بازتاب و خودآگاهی (Reflection and Self-awareness): این مدل خودبازتابی و خودآگاهی را به عنوان ابزارهای اساسی برای رشد شخصی و حرفه‌ای ترویج می‌کند [۹۲, ۱۴۸, ۱۷۸]. مراجعان تشویق می‌شوند تا ارزش‌ها، باورها و رفتارهای خود را بررسی کنند.
• مسئولیت‌پذیری (Accountability): کوچ‌ها و مراجعان در فرآیند کوچینگ مسئولیت‌پذیری مشترک دارند. هر دو طرف مسئول اطمینان از تمرکز رابطه کوچینگ بر اهداف مراجع هستند [۹۲, ۱۴۸, ۱۴۹].
• نتیجه‌محوری (Results-Oriented): مدل CLEAR نتیجه‌محور است و تأکید زیادی بر کمک به مراجعان برای دستیابی به نتایج ملموس دارد. مرحله اقدام به طور خاص برای برداشتن گام‌های مشخص به سمت دستیابی به هدف طراحی شده است [۹۲, ۱۴۹].
• حضور کامل (Being Present): این یک اصل اساسی است که در تمام مراحل مدل CLEAR جریان دارد [۱۴۳]. این یک عمل عمدی برای کاملاً درگیر و توجه داشتن به فرد است [۱۴۳].
• تمرکز بر گفت‌وگوی درونی و مفروضات: برای ایجاد تغییرات پایدار، مراجعان نیاز دارند گفت‌وگوی درونی خود را درک کنند که احساسات ناکارآمد را در موقعیت آن‌ها ایجاد می‌کند (یعنی مفروضاتشان) [۳۹۰].

ملاحظات در بکارگیری:

• قالب چندجلسه‌ای: مدل CLEAR برای استفاده در قالب چندجلسه‌ای طراحی شده است و هدف آن دستیابی به تغییرات تحول‌آفرین است [۱, ۵۳, ۵۵].
• طبیعت گفت‌وگو محور: مهم است که مدل CLEAR را گفت‌وگو محور نگه دارید. گفت‌وگو ساختار و جهت‌گیری دارد با هدف کلی ارائه آنچه مراجع از جلسه می‌خواهد و او را در وضعیت بهتری از زمانی که برای صحبت نشسته بود، ترک کند [۹۸].
• نقش حمایتی کوچ: کوچ نقشی حمایتی را از راه دور ایفا می‌کند و به کارمند اجازه می‌دهد راهنمایی دریافت کند در حالی که همچنان بر خود متمرکز است [۴۷, ۵۰].
• چالش‌های عاطفی: این فرآیند می‌تواند برای مراجعان از نظر عاطفی دشوار باشد و انتخاب یک کوچ مناسب و سازگار با شخصیت مراجع بسیار مهم است [۵۳, ۵۵].
• تمرین و تکرار: ممکن است بلافاصله در استفاده از مدل کوچینگ CLEAR عالی نباشید [۱۱]. توصیه می‌شود قبل از استفاده از این مدل با مشتریان، آن را با خانواده و دوستان خود تمرین کنید [۱۱].
• کند کردن فرآیند: حتی با وجود محدودیت‌های زمانی، آهسته کردن گفت‌وگو برای پردازش عمیق‌تر ارزشمند است [۷۰].
• شفقت بی‌رحمانه: در قلب یک کوچ خوب یا یک سوپروایزر کوچینگ خوب، نه دانش آکادمیک، مجموعه‌ای از نظریه‌ها و مدل‌ها، یا زرادخانه‌ای از ابزارها و تکنیک‌ها، بلکه تعهد مداوم به توسعه ظرفیت انسانی فرد برای حضور کامل برای دیگری، عمل با آنچه ما “شفقت بی‌رحمانه” می‌نامیم، قرار دارد [۴۴۵].
• اجتناب از راه‌حل‌های سریع: کوچ نباید به دنبال “رفع” مشکلات باشد؛ بلکه باید بر توانمندسازی خودشناسی مراجع تمرکز کند [۱۷۳, ۱۷۷, ۲۳۳, ۳۷۸].
• تعادل میان اهداف فردی و سازمانی: اگر همپوشانی کافی بین آرزوهای فردی و سازمانی وجود نداشته باشد، یا اگر سازمان مایل به پذیرش تغییر نباشد، این مدل ممکن است مناسب نباشد [۳۸۵].
• بررسی احساسات و مفروضات: برای دستیابی به تغییرات پایدار، نیاز است به احساسات و مفروضات زیربنایی مراجعان پرداخته شود، نه صرفاً حقایق و رفتارها [۳۸۹, ۳۹۰, ۳۹۳].

نتیجه‌گیری

مدل کوچینگ CLEAR که توسط پیتر هاوکینز توسعه یافته است، یک چارچوب قدرتمند و چندکاره برای کوچینگ است که از مراحل Contracting, Listening, Exploring, Action و Review تشکیل شده است [۱, ۳, ۴۰, ۹۲, ۱۱۹]. این مدل با تمرکز بر تحول شخصی و سازمانی، فراتر از صرفاً تعیین و دستیابی به اهداف عمل می‌کند [۱, ۲۵, ۳۰, ۵۳, ۵۵, ۱۴۶, ۱۴۹, ۱۷۵, ۱۷۹].

یکی از نقاط قوت اصلی CLEAR، تأکید آن بر گوش دادن فعال و کاوش عمیق احساسات و مفروضات است [۱۲, ۴۴, ۱۷۳, ۱۷۷]. این رویکرد به مراجعان کمک می‌کند تا خودآگاهی بیشتری پیدا کنند، موانع را شناسایی کنند، و برنامه‌های عملی واقع‌بینانه را برای دستیابی به اهداف خود تدوین کنند [۱۷۸]. از طریق فرآیند بازبینی مستمر، این مدل مسئولیت‌پذیری را تقویت کرده و پیشرفت پایدار را تضمین می‌کند [۱۴۹].

مدل CLEAR در زمینه‌های متنوعی مانند کوچینگ رهبری، کوچینگ اجرایی، کوچینگ تیمی و حتی مدیریت پروژه، قابلیت کاربرد دارد [۸, ۳۲, ۴۷, ۱۵۲, ۱۵۷, ۱۶۲, ۱۷۱]. با به‌کارگیری اصول کلیدی این مدل، کوچ‌ها می‌توانند یک تجربه کوچینگ ساختاریافته و تاثیرگذار ایجاد کنند که نتایج معناداری را به همراه دارد [۱۷۵, ۱۷۹]. در دنیایی که به سرعت در حال تغییر است، مدل CLEAR به عنوان ابزاری حیاتی برای تقویت رشد، تعامل و موفقیت برجسته می‌شود [۱۷۵, ۱۷۹]. سرمایه‌گذاری در شیوه‌های کوچینگ که ریشه‌در مدل CLEAR دارند، به ایجاد فرهنگ بهبود مستمر کمک می‌کند و نیروی کاری پویا و انعطاف‌پذیر را تضمین می‌نماید [۱۷۵, ۱۷۹].

نکات کلیدی

• خاستگاه و هدف: مدل CLEAR توسط پیتر هاوکینز در اوایل دهه ۱۹۸۰ توسعه یافت و هدف آن ایجاد تغییرات تحول‌آفرین و پایدار در افراد و سازمان‌ها است [۱, ۲, ۱۲, ۳۰].
• مراحل پنج‌گانه: این مدل شامل پنج مرحله متوالی است: Contracting (قرارداد بستن)، Listening (گوش دادن)، Exploring (کاوش)، Action (اقدام)، و Review (بازبینی) [۱, ۳].
• ویژگی متمایز: تاکید قابل توجهی بر گوش دادن فعال و کاوش عمیق احساسات و مفروضات مراجعان دارد، که آن را از مدل‌هایی مانند GROW متمایز می‌کند [۱۲, ۴۴, ۱۱۶].
• کاربرد چندگانه: بسیار منعطف و قابل استفاده در انواع سناریوهای کوچینگ از جمله کوچینگ فردی، تیمی، رهبری، و سازمانی است [۸, ۳۲, ۱۷۱].
• مزایا: به شفافیت، خودآگاهی، مسئولیت‌پذیری، و رشد جامع کمک می‌کند و جلسات کوچینگ را هدفمند و مؤثر می‌سازد [۶, ۱۱, ۱۴۹].
• پیاده‌سازی: نیازمند یک رویکرد گفت‌وگو محور، حمایتی از سوی کوچ، و توجه به پتانسیل چالش‌های عاطفی در مراجع است [۵۳, ۹۸, ۱۱].

سوالات تفکربرانگیز

• چگونه می‌توانید اصول گوش دادن فعال و کاوش عاطفی از مدل CLEAR را در تعاملات رهبری روزمره خود، حتی فراتر از جلسات کوچینگ رسمی، ادغام کنید؟
• کدام ساختارهای سازمانی یا عناصر فرهنگی ممکن است کاربرد مؤثر یک مدل کوچینگ تحول‌آفرین مانند CLEAR را در محل کار شما حمایت یا مانع شوند؟
• با توجه به تأکید مدل CLEAR بر “تغییر مرتبه دوم” (revisiting worldviews and assumptions)، چگونه می‌توانید چنین تغییرات عمیق‌تری را در افراد یا تیم‌هایی که کوچ می‌کنید، شناسایی و به آن‌ها نزدیک شوید؟

تکلیف هدفمند

در پایان این سخنرانی، از هر یک از شما دعوت می‌کنم تا مدل کوچینگ CLEAR را در عمل تجربه کنید. یک موقعیت مشخص (شخصی یا حرفه‌ای) را در نظر بگیرید که در آن احساس نیاز به تغییر یا دستیابی به یک هدف خاص را دارید. سپس، با توجه به آنچه امروز آموختیم، برنامه‌ای برای به‌کارگیری هر یک از مراحل پنج‌گانه CLEAR در آن موقعیت خاص تدوین کنید. این برنامه را به صورت مکتوب آماده کرده و برای هر مرحله، اقدامات مشخص و سوالات کلیدی که از خود یا از فرد مقابل (در صورت امکان) خواهید پرسید، را یادداشت کنید. پس از اجرای این برنامه، به نتایج، چالش‌ها و بینش‌هایی که در طول این فرآیند کسب کرده‌اید، تأمل کنید. این تمرین عملی، درک شما را از مدل CLEAR به طور چشمگیری افزایش خواهد داد و شما را برای کوچینگ اثربخش‌تر در آینده توانمند خواهد ساخت. از توجه و حضور فعال شما سپاسگزارم.