پهپاد:مدیریت ایمنی و راهنمای عملی 2025

پهپاد:مدیریت ایمنی و راهنمای عملی 2025

این متن پیش‌نمایشی از کتاب «مدیریت ایمنی در صنعت پهپاد: راهنمای عملی» نوشته جف بین و مارک بلانی است که مجموعه‌ای جامع برای عملیات ایمن پهپادها ارائه می‌دهد. این کتاب که در سال ۲۰۲۵ منتشر می‌شود، از ۵۰ سال تجربه نویسنده در صنعت هوانوردی بهره می‌برد تا بهترین شیوه‌ها و اصول ایمنی فعلی را با عملیات پهپادها تطبیق دهد. موضوعات اصلی شامل سیستم‌های مدیریت ایمنی (SMS)، مدیریت ریسک ایمنی، عوامل انسانی (HF) و مدیریت منابع خدمه (CRM) هستند. همچنین، این اثر به موضوعات مهمی مانند آموزش و یادگیری، رهبری و مدیریت، و نظارت عملیاتی بر سیستم‌های هوایی بدون سرنشین (RPAS) می‌پردازد و مطالعات موردی واقعی و توصیه‌های عملی را برای پیش‌بینی و انطباق با مقررات آینده ارائه می‌دهد.

متن سخنرانی دکتر سعید جوی زاده

بسیار خب، حضار گرامی. با افتخار، امروز اینجا در کنار شما هستم تا درباره موضوعی صحبت کنم که نه تنها جذاب و نوآورانه است، بلکه برای آینده ایمنی هوانوردی ما نیز حیاتی است: مدیریت ایمنی در صنعت پهپاد. این سخنرانی سه ساعته، با الهام از کتاب ارزشمند “مدیریت ایمنی در صنعت پهپاد: راهنمای عملی” نوشته جف بین و مارک بلینی، به شما بینش‌های عملی و عمیقی ارائه خواهد داد.

ساعت اول: مقدمه و سیستم‌های مدیریت ایمنی یکپارچه (SMS)

بخش اول: مقدمه (۱۵ دقیقه)

خانم‌ها و آقایان، صنعت پهپاد یکی از هیجان‌انگیزترین و پویاترین بخش‌های جهان مدرن است که با سرعتی تصاعدی در حال رشد و توسعه است. با افزایش تعداد استفاده و پیشرفت‌های پیچیدگی تکنولوژیکی این دستگاه‌ها، توسعه و کاربرد آینده آن‌ها تنها با تخیل ما محدود می‌شود [1، 30].

همانطور که می‌دانید، این حوزه جدید است، اما اصول ایمنی که ما به آن نیاز داریم، قرن‌هاست که در صنایع ایمنی-بحرانی، به ویژه در صنعت هوانوردی سرنشین‌دار، توسعه یافته و اثبات شده‌اند [2، 30]. هدف اصلی ما در این سخنرانی، کمک به کسانی است که در عملیات پهپادی فعالیت می‌کنند تا ساختارها و شیوه‌های ایمنی را توسعه دهند که قادر به مقابله با افزایش خطر تصادفات و حوادث باشند [1، 30].

این کتاب، و در نتیجه این سخنرانی، بر اساس ۵۰ سال تجربه نویسندگان در صنعت هوانوردی نوشته شده است. ما بهترین شیوه‌های اثبات‌شده و اصول فعلی هوانوردی را که با پهپادها سازگار شده‌اند، به کار می‌بریم و سعی می‌کنیم روندهای تکاملی را پیش‌بینی کنیم که اعتقاد داریم در آینده به مقررات اجباری تبدیل خواهند شد. این راهنما به خواننده، و اکنون به شنونده، یک مرور جامع از ایمنی پهپاد و روندهای آینده‌ای که این صنعت با آن مواجه خواهد شد، ارائه می‌دهد.

بخش دوم: سیستم مدیریت ایمنی چیست و چرا به آن نیاز داریم؟ (۲۵ دقیقه)

اجازه دهید با تعریف اساسی شروع کنیم. سازمان بین‌المللی هوانوردی غیرنظامی (ICAO) یک سیستم مدیریت ایمنی (SMS) را اینگونه تعریف می‌کند: “رویکردی سیستماتیک برای مدیریت ایمنی، شامل ساختارهای سازمانی لازم، مسئولیت‌ها، سیاست‌ها و رویه‌ها”.

عملیات ایمنی-بحرانی، به دلیل ماهیت خود، در محیط‌هایی انجام می‌شوند که پتانسیل خطر فاجعه‌بار و احتمالا تهدیدکننده زندگی همیشه وجود دارد. جلوگیری کامل از همه این رویدادها ممکن نیست، اما می‌توان با رویکردهای استاندارد، ساختاریافته و سازمان‌یافته، احتمال وقوع آن‌ها را به شدت کاهش داد. سیستم‌های مدیریت ایمنی یکپارچه (ISMS یا SMS) ساختاری اثبات‌شده و از نظر علمی طراحی‌شده با بیش از ۵۰ سال تکامل هستند که توسط عملیات‌هایی مانند صنعت هوانوردی پایه‌گذاری شده‌اند.

امروزه، در هوانوردی سرنشین‌دار، SMS یک الزام قانونی است. در اتحادیه ایمنی هوانوردی اروپا (EASA)، این الزام قانونی شده است که اپراتورها باید SMS خود را بر اساس رعایت این قوانین قانونی داشته باشند. ساختاری که در این کتاب برجسته شده است، با استانداردهای صنعت هوانوردی فعلی و مقررات قانونی مطابقت دارد و به عنوان الگوی مثال استفاده شده است، زیرا پیشرفته‌ترین و نوآورانه‌ترین بخش پیشگام در بسیاری از صنایع ایمنی-بحرانی را نشان می‌دهد. اگرچه بر اساس صنعت هوانوردی است، اما می‌تواند به راحتی توسط هر عملیات دیگری و به ویژه با بسیاری از اصول که مستقیماً به صنعت RPAS (پهپاد) قابل انتقال هستند، سازگار شود.

داشتن یک سیستم مدیریت ایمنی ساختاریافته، مزایای متعددی را فراهم می‌کند. جدا از اینکه یک الزام قانونی است، این سیستم درک بهتری را در مورد چرایی وقوع تصادفات و حوادث ایجاد می‌کند. بدون چنین سیستمی، توانایی یک سازمان برای انجام چنین نظارتی تصادفی خواهد بود و بیشتر ناشی از شانس خوب خواهد بود تا مدیریت خوب. SMS فرآیندها را برای شناسایی و طبقه‌بندی شدت وقوع‌ها و مستندسازی جزئیات آنها ساختارمند و سازمان‌یافته می‌کند. با این اطلاعات و ایجاد یک پایگاه داده مناسب، درک علت و کاهش وقوع‌ها بسیار آسان‌تر است. همچنین، تحقیق در مورد این داده‌ها، توسعه برنامه‌های آموزشی مناسب برای اعضای سازمان را تسهیل می‌کند.

بخش سوم: عوامل تعیین‌کننده ساختار سیستم مدیریت ایمنی (۲۰ دقیقه)

یک SMS یک رویکرد سازمان‌یافته برای مدیریت ایمنی با تعریف یک ساختار سازمانی استاندارد است. این سیستم مسئولیت‌ها و پاسخگویی‌های پرسنل کلیدی را به وضوح تعریف می‌کند. به طور موثر، این یک قرارداد بین مدیریت و کارکنان است که در آن همه باید بتوانند آنچه را که از هر عضو سازمان از نظر استانداردها، رفتار و فرهنگ انتظار می‌رود، درک کنند و همچنین آنچه را که هر فرد می‌تواند از سازمان انتظار داشته باشد و سازمان از کارکنان خود انتظار دارد، تعریف می‌کند.

در عمل، SMS شناسایی، ارزیابی و اندازه‌گیری تهدیدها، خطاها و خطرات پیش‌بینی‌شده را ساده می‌کند تا استراتژی‌های کاهش خطر توسعه و اجرا شوند. یک SMS قوی با هدف کاهش خطرات به سطحی “تا حد امکان معقول” (ALARP) است.

ALARP این اصل را مشخص می‌کند که همه خطرات را نمی‌توان به طور کامل از بین برد، یا از نظر اقتصادی غیرممکن است که این کار انجام شود، و همه اقدامات کاهشی باید مدیریت شوند تا خطر به سطحی برسد که به آن “تا حد امکان معقول” (ALARP) گفته می‌شود. این یک مفهوم جالب است که بر این اساس استوار است: تنها راه برای جلوگیری کامل از تصادفات و حوادث هوانوردی، پرواز نکردن است! بنابراین، فعالیت در هر محیطی خطرات ذاتی خود را به همراه خواهد داشت.

پیچیدگی یک سازمان، و در نتیجه ساختار SMS آن، توسط عوامل متعددی تعیین می‌شود، از جمله:

• تعداد کارکنان
• تعداد و پیچیدگی تجهیزات عملیاتی
• تعداد پایگاه‌ها
• تعداد حرکت هواپیماها
• تعداد تأییدیه‌ها یا معافیت‌های در اختیار سازمان
• عوامل محیطی

هیچ SMS “یک اندازه برای همه” استانداردی وجود ندارد. اولویت، توسعه یک SMS است که موثر و کاربردی باشد.

بخش چهارم: چهار جزء عملکردی سیستم مدیریت ایمنی (۲۰ دقیقه)

سیستم‌های مدیریت ایمنی از چهار جزء اصلی تشکیل شده‌اند که برای عملکرد مؤثر و جامع با هم کار می‌کنند:

1. سیاست و اهداف ایمنی (Safety Policy and Objectives):
   • این بخش به تعهد و مسئولیت مدیریت ارشد برای اطمینان از تخصیص منابع، زمان و مسئولیت‌های کافی می‌پردازد.
   • مدیر پاسخگو (Accountable Manager) باید به وضوح سیاست را امضا کند و تعهد فعال خود را به آن نشان دهد، همچنین اطمینان حاصل کند که همه اصول آموزش داده شده، درک شده و توسط همه اعضای شرکت به کار گرفته می‌شوند.
   • فرهنگ منصفانه (Just Culture) بسیار مهم است. این فرهنگ باید محیطی از گزارش‌دهی را تشویق کند و به نحوه برخورد سازمان با گزارش‌ها در مورد سرزنش و تنبیه بستگی دارد. یک فرهنگ منصفانه باید فضایی از اعتماد را القا کند که در آن کارکنان تشویق به گزارش هرگونه اطلاعات مرتبط با ایمنی شوند. با این حال، باید یک خط مشخص بین آنچه رفتار قابل قبول و غیرقابل قبول تلقی می‌شود، کشیده شود. این شاید مهم‌ترین مفهوم در کل این کتاب و سخنرانی باشد.
   • تعیین مسئولیت‌های ایمنی، انتصاب پرسنل کلیدی، برنامه‌ریزی واکنش اضطراری (ERP) و مستندسازی SMS نیز در این بخش قرار می‌گیرند.
2. مدیریت ریسک ایمنی (Safety Risk Management):
   • این فرآیند از روش‌های استاندارد و ساختاریافته برای شناسایی خطرات، ارزیابی ریسک و کاهش آن‌ها استفاده می‌کند [80، 95].
   • خطر (Hazard) به عنوان “چیزی که پتانسیل آسیب رساندن را دارد” تعریف می‌شود. ریسک (Risk) به عنوان “شرایط تماس کسی با خطر همراه با عواقب انجام این کار” تعریف می‌شود. به طور کلی، یک خطر در حال حاضر وجود دارد، در حالی که ریسک مرتبط با آن یک نتیجه بالقوه در آینده است.
   • پس از شناسایی یک خطر، مفهوم ALARP اعمال می‌شود تا تصمیم گرفته شود که خطر چقدر شدید و قابل تحمل است و چه تأثیری بر سازمان در صورت وقوع مجدد خطر خواهد داشت [95، 96].
3. تضمین ایمنی (Safety Assurance):
   • این فرآیند روش نظارت و اندازه‌گیری عملکرد ایمنی است.
   • مدیریت تغییر (Management of Change) یک رویکرد ساختاریافته برای چگونگی برخورد سازمان با تغییرات و چگونگی تأثیر آن‌ها بر عملکرد شرکت است [80، 141]. در هر صنعت پویایی، تغییر یک فرآیند مداوم است و باید به روشی سازمان‌یافته و نه رانش تصادفی مدیریت شود. این روشی برای استفاده از تجربیات گذشته و حال برای پیش‌بینی روندهای آینده است.
   • مدیریت حوادث (Incident Management) نیز بخشی از این تضمین است [32، 142].
4. ترویج ایمنی (Safety Promotion):
   • همه کارکنان شرکت باید از چگونگی دستیابی، حفظ و بهبود ایمنی و کارایی آگاه باشند.
   • ترویج یک فرهنگ ایمنی قوی ابزاری اساسی در این فرآیند است.
   • آموزش و تحصیلات و ارتباطات ایمنی از عناصر کلیدی برای دستیابی به این هدف هستند.

ساعت دوم: کاوش عمیق در مدیریت ریسک ایمنی و عوامل انسانی

بخش پنجم: مدیریت ریسک ایمنی در جزئیات (۳۰ دقیقه)

فرآیند مدیریت ریسک ایمنی با شناسایی خطراتی که بر ایمنی سازمان شما تأثیر می‌گذارند، آغاز می‌شود. سپس ریسک‌ها از نظر سطوح احتمال (Likelihood) و شدت (Severity) ارزیابی می‌شوند.

الف) احتمال ریسک (Risk Likelihood):

• این فرآیند به سازمان کمک می‌کند تا احتمال آماری وقوع یک رویداد را تخمین بزند.
• سطوح احتمالی شامل: مکرر (Frequent) (بارها اتفاق افتاده)، گاهی (Occasional) (گاهی اتفاق افتاده)، دور از ذهن (Remote) (بعید است اما ممکن است)، غیرمحتمل (Improbable) (بسیار بعید است) و بسیار غیرمحتمل (Extremely Improbable).

ب) شدت ریسک (Risk Severity):

• به روشی اشاره دارد که می‌توانیم تأثیر وقوع یک رویداد را از نظر مالی، سازمانی یا شهرت‌سازمانی کمی‌سازی کنیم.
• سطوح شدت شامل: فاجعه‌بار (Catastrophic) (منجر به حادثه، مرگ یا از دست دادن تجهیزات)، خطرناک (Hazardous) (جراحت جدی یا آسیب عمده به تجهیزات)، عمده (Major) (تصادف یا جراحت جدی)، جزئی (Minor) (منجر به حادثه جزئی) و ناچیز (Negligible) (مزاحمت کم‌اهمیت).

ج) تحمل‌پذیری ریسک (Risk Tolerability):

• این روش ساده‌شده برای ارزیابی کلی تأثیر یک ریسک بر سازمان پس از مستندسازی آن است.
• به سه دسته طبقه‌بندی می‌شود: غیرقابل قبول (Unacceptable) (عملیات باید فوراً متوقف شود)، بررسی (Review) (نگرانی‌هایی وجود دارد و اقدامات کاهشی ALARP باید اجرا شود)، و قابل قبول (Acceptable) (باید ارزیابی شود که آیا می‌توان آن را بیشتر کاهش داد یا خیر).

د) سلسله مراتب کنترل (Hierarchy of Control):

• این سلسله مراتب یک استاندارد صنعتی برای انتخاب اقدامات کنترلی است که خطرات را به سطح ALARP می‌رساند. کنترل‌ها باید به ترتیب خاصی اجرا شوند، زیرا کنترل‌های بالاتر در سلسله مراتب مؤثرتر از کنترل‌های پایین‌تر هستند [111، 112].
• این سلسله مراتب شامل: حذف (Elimination)، جایگزینی (Substitution)، کنترل‌های مهندسی (Engineering Controls)، کنترل‌های اداری (Administrative Controls) و تجهیزات حفاظت فردی (Personal Protective Equipment – PPE).

مثال موردی: حادثه هواپیمای Airbus A300 B4 در اسلو در این حادثه، سیم قفل‌کننده روی پیچ اتصال میله اتصال سیستم آئلرون یک هواپیمای کارگو ایرباس A300 B4 مفقود شده بود. این خطا در یک بازرسی نگهداری هواپیما در هفته‌های قبل رخ داده بود، به دلیل فشار زمانی که بازرسی با تأخیر مواجه شده و هواپیما برای پرواز مورد نیاز بود. علیرغم اینکه هواپیما چندین پرواز را در این وضعیت انجام داده بود، این حادثه یک “خطر تعمیر و نگهداری نادرست” شناسایی شد.

• شدت ریسک در ابتدا به عنوان فاجعه‌بار (۵) و احتمال به عنوان دور از ذهن (۳) ارزیابی شد که منجر به وضعیت “غیرقابل قبول” گردید.
• اقدامات کاهشی پیشنهادی شامل: تأکید مجدد بر رعایت دفترچه راهنمای خدمات هواپیما و بازرسی‌های مستقل، معرفی برگه‌های کاری مرحله‌ای برای خرابی‌ها، و اجرای سیستم مدیریت خطای تعمیر و نگهداری (MEMS) [118، 119، 122].
• با اجرای این اقدامات، شدت همچنان فاجعه‌بار (۵) باقی ماند، اما احتمال به غیرمحتمل (۲) کاهش یافت، که وضعیت ریسک را به “بررسی” تغییر داد [123، 124]. این نشان‌دهنده تلاش برای رساندن ریسک به سطح ALARP بود، حتی اگر ریسک کاملاً از بین نرفته باشد.

بخش ششم: عوامل انسانی (HF)، مدیریت منابع خدمه (CRM)، مدیریت منابع تیم (TRM) (۴۰ دقیقه)

تحقیقات هوانوردی تأیید می‌کند که ۷۰ تا ۸۰ درصد از تمام تصادفات/حوادث ناشی از مسائل مربوط به عوامل انسانی یا ریشه‌های غیرفنی است [165، 175]. در روزهای اولیه، زمانی که قابلیت اطمینان فنی عامل اصلی بیشتر تصادفات/حوادث بود، محققان توانستند بسیاری از این مشکلات را با اصلاح راه‌حل‌های فنی موجود خود کاهش دهند. اما با پیشرفت سیستم‌ها، مشخص شد که عامل انسانی همچنان تأثیرگذارترین عامل در وقوع حوادث است.

الف) عوامل انسانی چیست؟

• هنگام یادگیری هر کاری، باید از طریق روشی مناسب آموزش ببینیم.
• عوامل انسانی (HF) درک می‌کنند که چگونه افراد مختلف با تکنیک‌های متفاوت و با سرعت‌های متفاوت یاد می‌گیرند و چگونه حفظ چنین دانش می‌تواند متفاوت باشد.
• این علم جذاب و نوظهور، که شاخه‌ای از روانشناسی صنعتی کاربردی است، با مطالعات دیگری مانند سلامت (Wellness)، اقتصاد و مدیریت پروژه همپوشانی دارد.

ب) تعریف مدیریت منابع خدمه (CRM):

• CRM یک سیستم مدیریتی است که از تمام منابع موجود شرکت – تجهیزات، رویه‌ها و افراد – به بهترین نحو استفاده می‌کند تا ایمنی را ارتقا داده و عملیات پرواز را با کاهش خطا، جلوگیری از استرس و افزایش کارایی بهبود بخشد.
• CRM کمتر به دانش و مهارت‌های فنی مورد نیاز برای پرواز و عملیات هواپیما می‌پردازد و بیشتر به مهارت‌های شناختی و بین‌فردی مورد نیاز برای مدیریت پرواز در یک سیستم هوانوردی سازمان‌یافته توجه دارد.
• مهارت‌های شناختی به عنوان فرآیندهای ذهنی مورد استفاده برای کسب و حفظ آگاهی موقعیتی، حل مشکلات و تصمیم‌گیری تعریف می‌شوند. مهارت‌های بین‌فردی به عنوان ارتباطات و طیف وسیعی از فعالیت‌های رفتاری مرتبط با کار تیمی در نظر گرفته می‌شوند.

ج) چرا عوامل انسانی اهمیت دارند؟ یکی از ملاحظات در حفظ بالاترین درجه ایمنی، مربوط به هزینه‌های بالقوه هرگونه تصادف یا حادثه است. این پیامدها می‌توانند:

• انسانی: از دست دادن غم‌انگیز زندگی، جراحت.
• عمومی: ادراک، شهرت، تبلیغات بد، از دست دادن اعتماد مشتریان فعلی و بالقوه جدید.
• مالی: دشواری در حفظ پوشش بیمه فعلی، افزایش حق بیمه، افزایش هزینه‌های عملیاتی ثابت، کاهش درآمد و کاهش سود.
• قانونی: هزینه‌های بسیار بالای دعاوی احتمالی.

د) اصل اساسی CRM: توانمندسازی برای صحبت کردن مهم‌ترین اصل و درس آموخته شده از ۵۰ سال تکامل CRM این است که یک سازمان باید فرهنگی را ترویج کند که در آن همه احساس توانمندی کنند تا زمانی که می‌توانند یا باید اعتراض کنند، صحبت کنند.

ه) مدل SHEL (نرم‌افزار، سخت‌افزار، محیط، انسان) (SHEL Model) این مدل تعامل پیچیده بین عوامل انسانی و محیط هوانوردی را نشان می‌دهد:

• نرم‌افزار (Software): قوانین، رویه‌ها و اسناد مکتوب که رویه‌های عملیاتی استاندارد (SOPs) را تشکیل می‌دهند.
• سخت‌افزار (Hardware): کنترل‌ها و سطوح، پیکربندی، نمایشگرها، سیستم‌های عملکردی و اجزای هواپیما.
• محیط (Environment): شرایطی که در آن سیستم‌های نرم‌افزار، سخت‌افزار و انسان باید عمل کنند، آب و هوای اجتماعی و اقتصادی همراه با محیط طبیعی.
• انسان (Liveware): عنصر انسانی – خدمه پرواز، مهندسین، پرسنل تعمیر و نگهداری، مدیریت، پرسنل اداری و سایر نقش‌های تعیین‌شده مانند خلبان از راه دور، مدیر پاسخگو و مدیر عملیات UAS.

و) چک‌لیست IMSAFE قبل از عملیات، بسیار مهم است که بدانید آیا برای کار با تجهیزات ایمن هستید یا خیر. این برای منافع خودتان، حفاظت قانونی و محافظت از دیگران است. چک‌لیست IMSAFE به طور گسترده‌ای توسط بسیاری از صنایع برای انجام یک خودارزیابی اولیه استفاده می‌شود.

• Illness (بیماری)
• Medication (دارو)
• Stress (استرس)
• Alcohol and Drugs (الکل و مواد مخدر)
• Fatigue (خستگی)
• Eating (تغذیه)

ز) عوامل انسانی عمومی در مقابل شغل‌خاص

• عوامل انسانی عمومی (Generic Human Factors): این بخش شامل موضوعاتی است که به همه اعضای سازمان، صرف نظر از شغلشان، مربوط می‌شود و بر درک رفتار فردی و گروهی و تأثیر آن بر ایمنی و بهره‌وری تمرکز دارد [169، 170].
• عوامل انسانی شغل‌خاص (Job-Specific Human Factors): این بخش شامل موضوعات اضافی مربوط به شغل است که باید توسط همه کارکنان در بخش مربوطه خود درک شود. مثال برجسته‌شده مربوط به کسانی است که به عنوان خلبان و مهندس در صنعت هوانوردی مشغول به کار هستند، مانند آگاهی موقعیتی و مدیریت تهدید و خطا [170، 183].

ساعت سوم: کاربرد عملی، رهبری، آموزش و روندهای آینده

بخش هفتم: آگاهی موقعیتی (SA) و مدیریت تهدید و خطا (TEM) (۲۵ دقیقه)

الف) آگاهی موقعیتی (Situational Awareness – SA)

• SA توانایی شناسایی، پردازش و درک عناصر حیاتی اطلاعات در مورد آنچه برای تیم در رابطه با مأموریت رخ می‌دهد، است. به عبارت ساده‌تر، “دانستن اینکه چه اتفاقی در اطراف شما می‌افتد!”.
• سه سطح آگاهی موقعیتی وجود دارد:
  1. سطح ۱ – درک وضعیت فعلی (Perception of Current Situation): به عنوان مثال، چراغ قرمز روی صفحه هشدار مرکزی روشن می‌شود.
  2. سطح ۲ – درک وضعیت فعلی (Understanding of Current Situation): فهمیدن معنی آن چراغ، مثلاً فشار روغن پایین یا دمای بالای روغن [91، 92].
  3. سطح ۳ – پیش‌بینی وضعیت آینده (Projection of Future Status): ارزیابی پیامدها، آیا وضعیت بحرانی است، آیا قابل کنترل است، و چه منابعی در دسترس هستند.
• آگاهی موقعیتی مشترک (Shared Situational Awareness) یکی از اساسی‌ترین اصول SA است، جایی که به اشتراک گذاشتن درک خود و بحث در مورد اقدامات مناسب با همکاران، احتمال یک تصمیم با کیفیت بهتر را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.
• شناسایی از دست دادن آگاهی موقعیتی شامل: ابهام (Ambiguity)، تثبیت (Fixation)، سردرگمی (Confusion)، عدم اولویت‌بندی وظیفه پروازی و عدم ارتباط کامل و موثر.

ب) مدیریت تهدید و خطا (Threat Error Management – TEM)

• این مدل از سه جزء اصلی تشکیل شده است: تهدیدها (Threats)، خطاها (Errors) و وضعیت نامطلوب هواپیما (Undesirable Aircraft State – UAS).
• تهدیدها رویدادهایی هستند که فراتر از نفوذ خدمه پرواز رخ می‌دهند، پیچیدگی عملیاتی را افزایش می‌دهند و باید مدیریت شوند تا حاشیه ایمنی حفظ شود. اینها می‌توانند پیش‌بینی‌شده (Anticipated) (مثلاً آب و هوا)، پیش‌بینی‌نشده (Unanticipated) (مثلاً نقص فنی در پرواز) یا پنهان (Latent) (مثلاً خستگی، استرس، رضایت از خود) باشند.
• خطاها به عنوان اقدامات یا عدم اقدامات خدمه پرواز تعریف می‌شوند که منجر به انحراف از اهداف یا انتظارات سازمانی یا خدمه پرواز می‌شوند. اینها می‌توانند در عملیات هواپیما (Aircraft Handling)، رویه‌ها (Procedural) یا ارتباطات (Communications) باشند.
• وضعیت نامطلوب هواپیما (UAS) انحرافات موقعیتی یا سرعتی هواپیما ناشی از خدمه پرواز، سوء استفاده از کنترل‌های پرواز، یا پیکربندی نادرست سیستم، مرتبط با کاهش حاشیه ایمنی است.
• اقدامات متقابل کاهشی (Mitigating Countermeasures) شامل: برنامه‌ریزی (Planning) برای مدیریت تهدیدات، اجرا (Execution) برای تشخیص و واکنش به خطا و بازبینی (Review) برای مدیریت شرایط در حال تغییر پرواز.

بخش هشتم: مهارت‌های سلامت (استرس و خستگی) (۲۰ دقیقه)

الف) استرس و مدیریت استرس (Stress and Stress Management)

• استرس و مدیریت استرس اکنون به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل در روزهای از دست رفته در محل کار در نظر گرفته می‌شود.
• استرس خوب (Eustress) به ما انرژی می‌دهد، در حالی که استرس بد (Distress) زمانی است که احساس کنترل نداشتن و ناتوانی در مقابله داریم.
• تمثیل “سطل استرس” (Stress Bucket) نشان می‌دهد که ما سطوح پایه متفاوتی از استرس داریم و رویدادهای مختلف (استرس‌زاها) به سطل ما اضافه می‌شوند. مهم این است که با “شیر” سطل خود را مدیریت کنیم – یعنی با استراتژی‌های سبک زندگی سالم، سطح استرس را کاهش دهیم.
• علل استرس می‌توانند محیطی (Environmental) (صدا، دما) یا سازمانی (Organisational) (حجم کار، روابط) باشند.
• تأثیرات استرس شامل: خطای حذف (Omission Error)، صف‌بندی (Queuing)، فیلتر کردن (Filtering)، تقریب (Approximation)، تنگ شدن دامنه توجه (Coning of Attention)، پس‌رفت (Regression)، و فرار (Escape).
• حادثه مرگبار هواپیمای German Wings A320 یک مورد مطالعه تراژیک است که در آن فشار مالی و مسائل سلامت روان خلبان مشترکاً به فاجعه منجر شدند [263، 264]. این حادثه بر نیاز به برنامه‌های محرمانه سلامت روان و بیمه از دست دادن گواهینامه برای خلبانان تأکید کرد.
• تکنیک‌های عملی کاهش استرس مانند تنفس عمیق و تکنیک ۵، ۴، ۳، ۲، ۱ (تمرکز بر حواس) می‌توانند کمک‌کننده باشند.

ب) خواب و خستگی (Sleep and Fatigue)

• همه ما برای تنظیم و بازیابی تعادل سیستم عصبی مرکزی خود به خواب نیاز داریم.
• عدم دستیابی به خواب کافی و منظم می‌تواند به طور تجمعی بر هوشیاری، زمان واکنش، عملکرد شناختی، هوشیاری و مشکلات حافظه تأثیر بگذارد.
• خستگی (Fatigue) زمانی رخ می‌دهد که بدن اثرات تجمعی خواب مختل شده ناشی از عوامل متعددی مانند شروع زودهنگام زیاد، شیفت‌های شب، روزهای طولانی یا عبور منظم از مناطق زمانی را تجربه می‌کند.
• مدیریت خستگی شامل حفظ تناسب اندام، تغذیه سالم، اجتناب از الکل اضافی و برنامه‌ریزی الگوهای خواب منظم است.

بخش نهم: آموزش و رهبری (۲۰ دقیقه)

الف) آموزش و یادگیری (Teaching and Learning)

• آموزش یک جزء حیاتی در هر سازمانی است.
• اهداف اصلی یک مربی شامل: تعیین سطح دانش و تجربه دانش‌آموزان، انعطاف‌پذیری در روش‌های تدریس، مدیریت زمان مؤثر و دیپلماسی در برخورد با تضادها.
• انواع سبک‌های یادگیری (چرخه یادگیری کولب) [148، 149]:
  • واگرا (Diverging): رویکرد خلاقانه، ارزش‌گذاری احساسات، مناسب فعالیت‌های عملی و سخنرانی.
  • همگون‌ساز (Assimilating): تأکید بر استدلال، تحلیل کامل تجربه، مناسب طراحی پروژه و تمرینات از پیش آماده.
  • همگرا (Converging): حل مسئله، تصمیم‌گیری و بکارگیری ایده‌ها در تجربیات جدید، مناسب کتاب‌های کار، وظایف کامپیوتری و فعالیت‌های تعاملی.
  • پذیرنده (Accommodating): سازگار و شهودی، ترجیح روش آزمون و خطا، مهارت‌های ارتباطی خوب، مناسب فعالیت‌های جذاب و اکتشافی.
• طراحی برنامه آموزشی برای حداکثر اثربخشی باید از رویکرد SMARTER پیروی کند [151، 168]: Specific (مشخص)، Measurable (قابل اندازه‌گیری)، Achievable (قابل دستیابی)، Relevant (مرتبط)، Timebound (زمان‌بندی‌شده)، Evaluated (ارزیابی‌شده)، Reviewed (بازبینی‌شده) [151، 152].
• فراموشی مهارت (Skill Fade): مهارت‌ها بدون تمرین منظم کاهش می‌یابند، بنابراین آموزش‌های بازآموزی منظم ضروری است.
• تسهیل‌گری (Facilitation): روشی برای آسان‌تر کردن فرآیندها با تشویق دانش‌آموزان به اشتراک‌گذاری دانش و تجربیات برای رسیدن به نتایج خودشان، به جای ارائه مستقیم پاسخ‌ها.
• بازخورد (Feedback): اساسی برای درک و بهبود. دو نوع اصلی: تقویت‌کننده (Reinforcing) (تأیید عملکرد صحیح) و هدایت‌کننده (Redirecting) (ارائه راهنمایی برای بهبود) [154، 155].

ب) رهبری و مدیریت (Leadership and Management)

• مدیر (Manager) و رهبر (Leader) نقش‌های بسیار متفاوتی هستند. مدیر مسئول کنترل، برنامه‌ریزی و سازماندهی است، در حالی که رهبری بیشتر به توانایی‌های فردی برای الهام بخشیدن و ایجاد انگیزه در دیگران بستگی دارد.
• کیفیت‌های یک مدیر خوب شامل: دانش، تجربه، سبک، محیط، جاه‌طلبی و مهم‌تر از همه، مهارت‌های ارتباطی خوب، به ویژه گوش دادن فعال.
• اشتباهات رایج مدیریتی شامل: مدیریت جزئی (Micromanaging) یا تفویض بیش از حد (Over-delegating)، تعیین انتظارات مبهم، متعهد کردن بیش از حد اعضای تیم، اتخاذ رویکرد “یک اندازه برای همه” و کم‌ارتباطی [165، 166].
• سبک‌های مدیریتی:
  • آزادانه (Laissez Faire): اعتماد و اتکا به تیم، عدم دخالت زیاد، انتظار حل مشکلات توسط کارکنان.
  • استبدادی (Autocratic): تمام تصمیم‌گیری و قدرت در دست یک نفر، کنترل بالا.
  • دموکراتیک (Democratic): مشارکت گروه در تصمیم‌گیری، تشویق ایده‌ها، افزایش روحیه و بهره‌وری.
  • معامله‌ای (Transactional): تکیه بر پاداش و تنبیه برای ترویج عملکرد، مناسب برای اهداف کوتاه‌مدت.
  • تحول‌آفرین (Transformational): پرشور و پرانرژی، پرورش همه کارکنان برای موفقیت، تشویق خلاقیت و نوآوری.

بخش دهم: کاربرد عملی در صنعت RPAS (پهپاد) و آینده (۲۰ دقیقه)

الف) نظارت عملیاتی RPAS (RPAS Operational Oversight)

• مدیر عملیات UAS مسئول نظارت کلی بر تمام عوامل مرتبط با عملیات UAS است.
• دفترچه عملیات (Operations Manual): توسط اپراتور UAS تهیه می‌شود و شامل سیاست‌ها و رویه‌های عملیات ایمن UAS است و باید همیشه رعایت شود [181، 182].
• مجوز عملیاتی (Operational Authorisation): توسط CAA صادر می‌شود و اعتبار آن ۱۲ ماه است و باید قبل از تاریخ انقضا تمدید شود.
• بیمه (Insurance): برای هر عملیات تجاری UAS الزامی است.
• مدیریت داده (Data Management): تمام داده‌های جمع‌آوری شده باید مطابق با مقررات بریتانیا (EU) 2016/679 (GDPR) جمع‌آوری و ذخیره شوند [185، 186].
• چک‌لیست‌های انطباق مدیر عملیات UAS: ابزاری مفید برای اطمینان از انطباق تمام عملیات با قوانین است.

ب) اهمیت نگهداری UAS (Understanding the Importance of UAS Maintenance)

• سوابق نگهداری هواپیما به خوبی مستند شده برای مدیریت تجهیزات و اطمینان از قابل استفاده بودن آنها، بسیار مهم است.
• شامل: موتورها و پروانه‌ها، بدنه و اتصالات بازوها، ارابه فرود، محفظه باتری، دریچه‌ها، پوشش‌های پورت لاستیکی، گیمبال، لنزها و روشنایی.
• مقررات استفاده از تجهیزات کار ۱۹۹۸ (PUWER): مسئولیت نگهداری تجهیزات کار را بر عهده افرادی و شرکت‌هایی می‌گذارد که از آنها استفاده می‌کنند یا کنترل آنها را دارند.

ج) سازماندهی جلسه ایمنی پرواز (Organising a Flight Safety Meeting)

• جلسات ایمنی پرواز بخش حیاتی هر سیستم مدیریت ایمنی هستند. آنها به اعضای کلیدی سازمان اجازه می‌دهند تا در مورد موضوعاتی مانند تغییرات در کمیته ایمنی، ایمنی محل کار، سیاست ایمنی هوانوردی و مستندسازی مسائل مختلف بحث کنند.
• این جلسات باید به صورت منظم برگزار شوند، حداقل یک بار در هر سه ماه.
• پرسنل کلیدی شامل: مدیر پاسخگو، مدیر عملیات UAS، مدیر ایمنی پرواز، خلبان ارشد و تمام خلبانان از راه دور [201، 202].
• طرح گزارش‌دهی اجباری وقوع (MORS): برای حمایت از یادگیری مداوم از وقوع‌های هوانوردی است و هدف آن بهبود ایمنی هوانوردی با اطمینان از گزارش، جمع‌آوری، ذخیره، محافظت، تبادل، انتشار و تحلیل اطلاعات ایمنی مرتبط با هوانوردی غیرنظامی است [205، 206].

د) آینده سیستم‌های هوایی بدون سرنشین (Future of Unmanned Aircraft Systems)

• فراتر از خط دید بصری (BVLOS): عملیات BVLOS در حال افزایش محبوبیت است و به سمت تبدیل شدن به آینده اکثر عملیات UAS پیش می‌رود.
• مدیریت ترافیک UAS: نیاز فزاینده‌ای به فضای هوایی ثابت‌تر برای UAS وجود دارد، به ویژه برای تحویل بسته‌ها یا خدمات پزشکی.
• سیستم‌های مدیریت پرواز (FMS): ابزارهایی عالی برای مدیران عملیات UAS برای سازماندهی خلبانان از راه دور، مدیریت ناوگان و نظارت عملیاتی.

ه) آماده‌سازی مورد ایمنی عملیاتی (Operational Safety Case – OSC)

• یک OSC یک دفترچه عملیاتی سه جلدی و پیچیده است که به سازمان هواپیمایی کشوری (CAA) ارائه می‌شود و خلبانان را قادر می‌سازد تا خارج از محدودیت‌های مجوز استاندارد فعالیت کنند.
• هدف OSC ارائه شواهد کافی است که تمام خطرات مربوطه و ریسک‌های ایمنی ناشی از عملیات شناسایی شده و این ریسک‌های ایمنی به یک سطح قابل تحمل و ALARP کاهش یافته‌اند.

و) درک فرآیند حسابرسی برای اپراتورهای UAS (Understanding the Auditing Process for UAS Operators)

• حسابرسی منظم یک بخش جدایی‌ناپذیر از حفظ برنامه تضمین و انطباق ایمنی است. حسابرسی‌ها می‌توانند داخلی، خارجی یا نظارتی باشند.
• فلسفه حسابرسی تغییر کرده است؛ امروزه، اکثر حسابرسان مشتاق کمک به سازمان‌ها برای دستیابی به استانداردهای قانونی مناسب هستند [218، 219].

ز) تحقیق: DRONOTS و روش COM-B (Research: DRONOTS and COM-B Method) [233، 236]

• تحقیقات در حال انجام برای توسعه DRONOTS (رفتارهای غیرفنی پهپاد)، یک سیستم نشانگر رفتاری خاص برای صنعت RPAS، بر اساس اصول سیستم NOTECHS که در هوانوردی گسترده استفاده می‌شود.
• مدل COM-B تغییر رفتار: این مدل برای شناسایی و کاهش مشکلات تدریس و یادگیری استفاده می‌شود و شامل سه جزء اصلی است:
  • قابلیت (Capability): ظرفیت روانی و فیزیکی فرد برای انجام فعالیت.
  • انگیزه (Motivation): تمام فرآیندهای مغزی که رفتار را فعال و هدایت می‌کنند.
  • فرصت (Opportunity): تمام عواملی که خارج از فرد هستند و رفتار را ممکن یا تحریک می‌کنند.

نتیجه‌گیری (۵ دقیقه)

در پایان، می‌خواهم تأکید کنم که صنعت پهپاد، با تمام پتانسیل‌های بی‌حد و حصرش، نیازمند یک رویکرد جامع و متعهدانه به ایمنی است [1، 30]. این امر مستلزم پذیرش سیستم‌های مدیریت ایمنی ثابت‌شده (SMS)، درک عمیق عوامل انسانی (HF) و مدیریت منابع تیم (TRM)، و تعهد به آموزش مداوم و بهبود مستمر [45، 152] است.

همانطور که دیدیم، درس‌های آموخته شده از هوانوردی سرنشین‌دار مستقیماً قابل انتقال هستند و می‌توانند به ما در ساختن یک آینده ایمن‌تر در آسمان‌های پهپادی کمک کنند [2، 38]. ایمنی نه تنها یک الزام قانونی، بلکه یک اولویت اخلاقی و یک مزیت رقابتی است [75، 151]. با همکاری، برقراری ارتباط مؤثر و پرورش “فرهنگ منصفانه” در سازمان‌هایمان، می‌توانیم اطمینان حاصل کنیم که صنعت پهپاد همچنان به نوآوری و رشد خود ادامه می‌دهد، در حالی که ایمنی را در بالاترین سطح ممکن حفظ می‌کند.

از توجه شما بسیار سپاسگزارم. امیدوارم این سخنرانی، شما را برای پرسیدن سؤالات بیشتر و جستجوی دانش عمیق‌تر در این زمینه حیاتی، ترغیب کرده باشد.

سوالات مهم و کاربردی

۱. سیستم مدیریت ایمنی (SMS) در صنعت پهپاد چیست و چرا اهمیت دارد؟

سیستم مدیریت ایمنی (SMS) یک چارچوب جامع برای شناسایی، ارزیابی و اندازه‌گیری تهدیدات، خطاها و خطرات پیش‌بینی شده است تا بتوان استراتژی‌های کاهنده را توسعه و پیاده‌سازی کرد. هدف یک SMS قوی، کاهش خطرات به سطحی است که تا حد امکان پایین (ALARP) باشد. این بدان معناست که هدف، رسیدن به یک سطح قابل قبول از خطر است نه حذف کامل آن، زیرا عملیات در هر محیطی خطرات ذاتی خود را دارد. اهمیت SMS در صنعت پهپاد از آنجا ناشی می‌شود که با رشد سریع این صنعت، پیچیدگی عملیات و نیاز به اطمینان از ایمنی برای محافظت از اپراتورها و عموم مردم افزایش می‌یابد. SMS با بهبود شناخت موقعیت، تصمیم‌گیری و مدیریت منابع، به کاهش خطاها و افزایش کارایی پرواز کمک می‌کند.

۲. مفهوم “ALARP” (تا حد امکان پایین) در مدیریت ریسک ایمنی پهپاد به چه معناست؟

ALARP مخفف “As Low As Reasonably Practicable” (تا حد امکان پایین) است. این مفهوم بیان می‌کند که یک خطر زمانی ALARP در نظر گرفته می‌شود که کاهش بیشتر در احتمال یا شدت آن بدون صرف منابع نامتناسب، امکان‌پذیر نباشد. به عبارت دیگر، شما تا آنجا که منطقی و عملی باشد، اقداماتی را برای کاهش خطر انجام می‌دهید، اما می‌پذیرید که حذف کامل خطر غیرممکن است. ارزیابی ALARP فرآیندی متفاوت از ارزیابی قابلیت تحمل خطر است؛ حتی اگر خطری قابل تحمل تشخیص داده شود، باید همچنان ALARP نیز ارزیابی شود. این اصل سنگ بنای ارزیابی ریسک در صنایع ایمنی-بحرانی مانند هوانوردی است.

۳. مدیریت منابع خدمه (CRM) چیست و چه ارتباطی با عملیات پهپاد دارد؟

مدیریت منابع خدمه (CRM) یک سیستم مدیریتی است که از تمامی منابع موجود شرکت (تجهیزات، رویه‌ها و افراد) به بهترین شکل استفاده می‌کند تا ایمنی را ارتقا داده و عملیات پرواز را با کاهش خطا، جلوگیری از استرس و افزایش کارایی بهبود بخشد. CRM بیشتر به مهارت‌های شناختی و بین فردی مورد نیاز برای مدیریت پرواز در یک سیستم هوانوردی سازمان‌یافته می‌پردازد، نه دانش و مهارت‌های فنی پرواز. مهارت‌های شناختی شامل فرآیندهای ذهنی برای کسب و حفظ شناخت موقعیت، حل مسائل و تصمیم‌گیری است. مهارت‌های بین فردی شامل ارتباطات و فعالیت‌های رفتاری مرتبط با کار تیمی است. این مهارت‌ها به طور گسترده‌ای در صنعت هوانوردی و به تبع آن در عملیات پهپاد که نیازمند مدیریت دقیق و هماهنگی تیمی است، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

۴. چک لیست “IMSAFE” برای ارزیابی آمادگی خلبان چه چیزی را شامل می‌شود؟

چک لیست “IMSAFE” ابزاری حیاتی برای خودارزیابی اولیه خلبانان و اپراتورهای پهپاد پیش از انجام هر گونه عملیات است تا از آمادگی جسمی و روحی برای انجام ایمن وظایف اطمینان حاصل شود. این چک لیست شامل موارد زیر است:

• Illness (بیماری): آیا از بیماری‌ای رنج می‌برید که ممکن است بر توانایی شما در شرکت در عملیات تأثیر بگذارد؟
• Medication (دارو): آیا از داروهای تجویزی یا غیرتجویزی استفاده می‌کنید که ممکن است بر توانایی شما در شرکت ایمن در عملیات تأثیر بگذارد؟
• Stress (استرس): آیا سطح استرس شما به حدی است که نتوانید عملیات پیشنهادی را با ایمنی انجام دهید؟
• Alcohol and Drugs (الکل و مواد مخدر): آیا از الکل یا مواد مخدر و اثرات آنها آزاد هستید؟ این شامل مواد کنترل شده نیز می‌شود.
• Fatigue (خستگی): آیا به اندازه کافی استراحت کرده‌اید؟
• Eating (غذا خوردن): آیا به اندازه کافی غذا و آب مصرف کرده‌اید و برای طول مدت عملیات، تغذیه کافی دارید؟ این خودارزیابی برای حفظ ایمنی شخصی، حمایت قانونی و حفاظت از دیگران ضروری است.

۵. شناخت موقعیت (Situational Awareness) در عملیات پهپاد چیست و سه سطح آن کدامند؟

شناخت موقعیت (Situational Awareness یا SA) به درک شما از آنچه در اطراف و در سیستم عملیاتی شما اتفاق می‌افتد، اشاره دارد. این یک مهارت شناختی حیاتی در هوانوردی و عملیات پهپاد است. دکتر میکا اِندزلی، سه سطح از شناخت موقعیت را پیشنهاد کرده است:

1. سطح ۱: درک وضعیت فعلی (Perception of Current Situation): این شامل مشاهده و آگاهی از اطلاعات اولیه است. به عنوان مثال، “شما یک چراغ قرمز را روی پنل هشدار مرکزی روشن می‌بینید.”
2. سطح ۲: درک وضعیت فعلی (Understanding of Current Situation): این سطح به معنی تفسیر اطلاعات و درک معنای آنهاست. به عنوان مثال، “این چراغ به چه معناست؟ فشار روغن پایین است یا دمای روغن موتور/گیربکس بالاست؟”
3. سطح ۳: پیش‌بینی وضعیت آینده (Projection of Future Status): این بالاترین سطح است و شامل پیش‌بینی پیامدهای آتی وضعیت فعلی است. به عنوان مثال، “پیامدهای این وضعیت اضطراری چیست؟ آیا بحرانی است؟ آیا قابل کنترل است؟ چقدر زمان دارم؟” این سه سطح تقریباً با اصول اصلی مدیریت تهدید و خطا (TEM) همسو هستند و برای جلوگیری از تهدیدات، تشخیص خطاها و انجام اقدامات کاهنده مؤثر ضروری‌اند.

۶. مدل مدیریت تهدید و خطا (TEM) در هوانوردی چگونه عمل می‌کند؟

مدل مدیریت تهدید و خطا (TEM) یک چارچوب مهم برای شناسایی و کاهش حوادث هوانوردی است. این مدل شامل سه مؤلفه اساسی از دیدگاه خدمه پرواز است:

1. تهدیدات (Threats): رویدادهایی هستند که فراتر از نفوذ خدمه پرواز اتفاق می‌افتند، پیچیدگی عملیاتی را افزایش می‌دهند و باید برای حفظ حاشیه ایمنی مدیریت شوند. این تهدیدات می‌توانند پیش‌بینی شده (مانند شرایط آب و هوایی نامساعد)، غیرمنتظره (مانند نقص فنی ناگهانی) یا پنهان (مانند خطاهای سیستمی یا سازمانی) باشند.
2. خطاها (Errors): اقدامات یا عدم اقدامات خدمه پرواز که منجر به انحراف از انتظارات سازمانی یا رویه‌ای می‌شوند. خطاها می‌توانند شامل لغزش‌ها و اشتباهات (ناشی از بی‌دقتی یا دانش ناکافی) باشند.
3. وضعیت نامطلوب هواپیما (Undesirable Aircraft State – UAS): انحرافات از حاشیه ایمنی پرواز که به دلیل مدیریت ناکافی تهدیدات و خطاها رخ می‌دهند. هدف TEM این است که خدمه پرواز تهدیدات را پیش‌بینی کرده، از بروز خطا جلوگیری کنند یا آنها را به سرعت تشخیص داده و به دام بیندازند، و در نهایت از ورود هواپیما به یک وضعیت نامطلوب جلوگیری کرده یا آن را بازیابی کنند.

۷. مفهوم “Just Culture” (فرهنگ منصفانه) در صنعت هوانوردی چیست؟

“Just Culture” یا فرهنگ منصفانه، به محیطی در یک سازمان اشاره دارد که در آن کارکنان تشویق می‌شوند تا خطاها و نزدیک به حوادث (near-misses) را بدون ترس از مجازات گزارش کنند. در این فرهنگ، پذیرفته شده است که انسان‌ها خطا می‌کنند، بنابراین بر یادگیری از این خطاها و بهبود سیستم‌ها تمرکز می‌شود، نه سرزنش افراد. با این حال، “Just Culture” به معنای عدم مسئولیت‌پذیری نیست. اعمال عمدی نقض قوانین، سهل‌انگاری‌های آشکار یا خرابکاری‌ها قابل قبول نیستند و مجازات در پی خواهند داشت. این اصل سنگ بنای اکثر قراردادها، شرایط و ضوابط، و رویه‌های انضباطی در محیط‌های ایمنی-بحرانی است تا از طریق گزارش‌دهی آزاد و شفاف، سازمان بتواند از رخدادها درس بگیرد و ایمنی کلی را افزایش دهد.

۸. آینده سیستم‌های هوایی بدون سرنشین (UAS) چه روندهایی را نشان می‌دهد؟

صنعت پهپاد در حال رشد سریع است و چندین روند کلیدی در آینده سیستم‌های هوایی بدون سرنشین (UAS) وجود دارد:

• عملیات فراتر از خط دید بصری (BVLOS): این عملیات‌ها در حال افزایش محبوبیت هستند و آینده اکثر عملیات‌های UAS را تشکیل خواهند داد. در حال حاضر، BVLOS عمدتاً از طریق درخواست معافیت و استفاده از “Operating Safety Case” (OSC) در فضای هوایی تفکیک شده انجام می‌شود.
• مدیریت ترافیک UAS (UTM): با افزایش تعداد پهپادها، نیاز به یک سیستم مدیریت ترافیک جامع برای ادغام ایمن آنها در فضای هوایی غیرتفکیک شده رو به افزایش است. پهپادهای آینده احتمالاً به فناوری‌های پیشرفته‌تری مانند ترانسپوندرهای رادار نظارتی ثانویه (SSRT) برای اشتراک‌گذاری موقعیت و وضعیت اضطراری نیاز خواهند داشت.
• سیستم‌های مدیریت پرواز (FMS): نیاز فزاینده‌ای به FMSهای قوی وجود دارد که به مدیران عملیات UAS امکان سازماندهی خلبانان از راه دور، مدیریت ناوگان و نظارت بر عملیات را می‌دهد. این سیستم‌ها ذخیره و اشتراک‌گذاری برنامه‌ریزی مأموریت را تسهیل می‌کنند.
• پیشرفت در فناوری پهپادها: فناوری پهپادها به سرعت در حال تکامل است و کسب‌وکارها در حال استفاده از UAS برای اهداف مختلفی مانند تحویل بسته، پزشکی و عملیات طولانی‌مدت برای خدمات اضطراری هستند. این پیشرفت‌ها نیازمند سطح بالاتری از فناوری در ایستگاه‌های کنترل زمینی و خود هواپیماها خواهند بود. این روندها نشان‌دهنده چشم‌انداز رو به رشد و پیچیده صنعت پهپاد و نیاز مبرم به نوآوری در ایمنی و مدیریت عملیات هستند.