پیشگفتار کتاب تحلیل فضایی نوشته فاطمه جوادی و سعید جوی زاده
به نام خداوند جان و خردکتابی که اکنون در دستان شماست، با عنوان گویای “تحلیل فضایی: هر نقشه روایت‌گر یک داستان است”، تلاشی است عمیق و جامع از سوی فاطمه جوادی و سعید جوی‌زاده تا دریچه‌ای نو به سوی فهم جهان پیرامونمان بگشاید. این اثر، بیش از یک مجموعه تحلیل فصایی است؛ بلکه دعوتی است برای هر آن‌کس که در پی شناخت و درک بهتر از جهان است. همان‌گونه که یان اسمیت به درستی اشاره می‌کند، “اطلاعات جغرافیایی هوشمند از جهان است و درک بهتری به هر آن‌کس که در جست‌وجوی شناخت جهان است، هدیه می‌دهد.” این جمله، روح حاکم بر تمامی فصول این کتاب و انگیزه‌ای عمیق برای نگارش آن محسوب می‌شود.
درک جزئیات مکانی
در دنیای امروز که مملو از رویدادها و پدیده‌های گوناگون است، درک جزئیات مکانی این رویدادها اهمیتی بنیادین یافته است. رویدادها صرفاً زنجیره‌ای از اتفاقات نیستند، بلکه در فضایی خاص و با در نظر گرفتن عواملی چون مکان، زمان و روابط فضایی شکل می‌گیرند. این کتاب، با رویکردی تحلیلی، در پی تقویت تفکر فضایی خواننده است تا بتواند “چگونگی، چرایی و چه اثری” از رویدادها را درک کند و در نتیجه، تصمیمات آگاهانه‌تری اتخاذ نماید. هدف نهایی این اثر، گامی فراتر از صرف آگاهی جغرافیایی است؛ بلکه ارتقای توانایی شما در درک و تحلیل مکان‌هاست.
سفر به عمق درک فضایی: از مبانی تا آینده
این کتاب شما را در سفری فکری و تحلیلی از مبانی بنیادین نقشه، داده و اطلاعات تا پیچیده‌ترین روش‌های تحلیل فضایی و چشم‌اندازهای آینده سامانه اطلاعات مکانی (GIS) همراهی می‌کند. ما از این منظر که “هر نقشه روایت‌گر یک داستان است” آغاز می‌کنیم و بر آنیم تا شما را با ابزارهایی قدرتمند مجهز سازیم تا بتوانید این داستان‌ها را به شکلی عمیق‌تر خوانده و روایت کنید.
سفر ما با فصل اول:
مقدمه، که همین بخش است، آغاز می‌شود. در این فصل، اهمیت مکان‌یابی و درک رویدادها در فضای جغرافیایی تشریح می‌گردد. همچنین به شما کمک می‌شود تا با پرسیدن سؤالات جغرافیایی عمیق‌تر، پیامدها و تأثیرات رویدادها را پیش‌بینی کرده و روابط پنهان میان افراد و مکان‌ها را کشف کنید. این بخش، تفکر فضایی را به عنوان یک نقشه ذهنی برای درک دنیای پیرامون معرفی کرده و شما را با اصول بنیادین GIS آشنا می‌سازد.
در ادامه، فصل دوم:
آناتومی نقشه، به تشریح دقیق اجزای یک نقشه می‌پردازد. از انواع نقشه‌ها مانند نقشه‌های مرجع، موضوعی و پویا گرفته تا مقیاس نقشه، سیستم‌های مختصات و پیش‌بینی‌های نقشه، تمامی مفاهیم ضروری برای درک ساختار و محتوای نقشه‌ها تبیین می‌شوند. این فصل به شما در انتزاع نقشه و درک چیستی جدول و محتوای نقشه کمک خواهد کرد.
سپس وارد قلمروی فصل سوم:
داده‌ها، اطلاعات و مکان‌یابی آن‌ها می‌شویم. در این بخش، تفاوت بین داده و اطلاعات، نحوه ذخیره و سازماندهی آن‌ها برای استفاده در محیط محاسباتی و GIS مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین، راه‌های یافتن داده‌ها و اهمیت یادگیری مداوم در این زمینه توضیح داده می‌شود. این فصل، شما را با مفاهیم داده‌های اولیه و ثانویه آشنا می‌کند.
فصل چهارم:
مدل‌های داده برای GIS، به بررسی ساختارهای اساسی داده در GIS می‌پردازد. در این فصل، مدل‌های داده رستری و مدل‌های داده برداری به تفصیل تشریح می‌شوند و مزایا و معایب هر یک، به همراه نکات کلیدی و تمرینات مرتبط ارائه می‌گردند. علاوه بر این، موضوع تصویربرداری ماهواره‌ای و عکاسی هوایی به عنوان منابع مهم داده‌های فضایی مورد بحث قرار می‌گیرد.
سفر به فصل پنجم:
مدیریت داده‌های جغرافیایی، به شما کمک می‌کند تا با چالش‌های سازماندهی، دسترسی، ذخیره‌سازی و به اشتراک‌گذاری اطلاعات فضایی مواجه شوید. در این فصل، انواع داده‌ها، مقیاس‌های اندازه‌گیری، روش‌های جمع‌آوری داده‌های اولیه و ثانویه، مدیریت پایگاه داده‌های جغرافیایی، سیستم‌های مدیریت پایگاه داده رابطه‌ای، فرمت‌های فایل‌ها و اهمیت کیفیت داده‌ها بررسی می‌شوند.
فصل ششم:
داده و تجسم ویژگی‌ها، به ابزارهای تحلیلی و بصری‌سازی داده می‌پردازد. شما با مفاهیم توضیحات و خلاصه‌سازی داده، اندازه‌گیری‌های توزیع، گرایش مرکزی و پراکندگی آشنا می‌شوید. همچنین، جست‌وجو و پرس‌وجو بر اساس ویژگی و جغرافیا و روش‌های طبقه‌بندی داده‌ها، مهارت شما را در کشف الگوها و روندهای پنهان در داده‌ها افزایش می‌دهد.
در ادامه، فصل هفتم:
تجزیه و تحلیل جغرافیایی ۱: عملیات برداری، به عملیات‌های مکانی با استفاده از داده‌های برداری می‌پردازد. در این فصل، تحلیل تک‌لایه مانند بافرینگ و عملیات ژئوپراسسینگ، و تحلیل چندلایه مانند عملیات هم‌پوشانی و اتصال فضایی مورد بررسی قرار می‌گیرند. این تکنیک‌ها، شما را قادر می‌سازند تا روابط پیچیده فضایی را درک و تحلیل کنید.
فصل هشتم:
تجزیه و تحلیل جغرافیایی ۲: داده‌های رستری، بر تحلیل داده‌های رستری تمرکز دارد. از ژئوپراسسینگ پایه با رستر و تحلیل تک‌لایه و چندلایه گرفته تا مقیاس تجزیه و تحلیل شامل عملیات محلی، محله‌ای، منطقه‌ای و جهانی، و تحلیل سطح مانند درون‌یابی فضایی و نقشه‌برداری زمین، تمامی ابزارهای لازم برای کار با داده‌های رستری را فرا خواهید گرفت.
فصل نهم:
اصول نقشه‌کشی، به بعد هنری و ارتباطی نقشه‌سازی می‌پردازد. این فصل، اهمیت رنگ و مبانی آن، مدل‌های رنگی و انتخاب رنگ مناسب، نمادشناسی و نمادسازی متناسب و طراحی نقشه هوشمند شامل عناصر نقشه و تایپوگرافی را تشریح می‌کند. این مهارت‌ها، کلیدی برای تولید نقشه‌هایی هستند که به وضوح داستان خود را روایت می‌کنند.
فصل دهم:
مدیریت پروژه GIS، به جنبه‌های عملیاتی و مدیریتی پروژه‌های GIS می‌پردازد. مبانی مدیریت پروژه، فرآیندهای گروه PMBOK و حوزه‌های دانش مدیریت پروژه PMBOK، موضوع شکست پروژه و ابزارها و تکنیک‌های مدیریت پروژه GIS مانند برنامه‌ریزی و کار با داده‌های CAD مورد بحث قرار می‌گیرند. این فصل به شما کمک می‌کند تا پروژه‌های GIS خود را با موفقیت رهبری کنید.
سرانجام، فصل یازدهم: آینده GIS، به چشم‌اندازهای آتی سامانه اطلاعات جغرافیایی می‌پردازد. در این بخش، GIS به عنوان “سیستم عصبی سیاره متصل ما” و “قلب تپنده سیاره متصل” معرفی می‌شود. مفاهیمی مانند جغرافیا به عنوان علم بنیادین، حس‌گری فراگیر و اندازه‌گیری پویا، دوقلوهای دیجیتال، زیرساخت ژئوفضایی، وب GIS، ادغام و همجوشی داده‌ها و از حس‌گری تا عمل، به تفصیل تشریح می‌گردند. این فصل، شما را با پتانسیل‌های بی‌کران GIS برای شکل‌دهی به آینده و مواجهه با چالش‌های جهانی آشنا می‌کند.
این کتاب نه تنها یک منبع آموزشی برای متخصصان GIS است، بلکه دعوتی برای هر فرد کنجکاوی است که می‌خواهد درک عمیق‌تری از جهان پیرامون خود داشته باشد. با مطالعه این اثر، شما نه تنها با ابزارها و تکنیک‌های GIS آشنا می‌شوید، بلکه توانایی‌های خود را در تفکر فضایی، حل مسائل پیچیده و اتخاذ تصمیمات آگاهانه در تمامی ابعاد زندگی ارتقا می‌بخشید. ما بر این باوریم که قدرت تحلیل فضایی، کلید گشایش بسیاری از معماهای دنیای مدرن است و این کتاب، نقشه راهی برای دسترسی به این قدرت را فراهم می‌آورد. با گذراندن این فصول، شما گام بلندی در جهت ارتقای دانش جغرافیایی و تفکر فضایی خود برداشته و آمادگی لازم برای ورود به دنیای شگفت‌انگیز GIS را پیدا خواهید کرد.
امیدواریم این کتاب، نه تنها به دانش شما بیافزاید، بلکه الهام‌بخش شما برای دیدن جهان با چشمانی متفاوت باشد؛ چشمانی که هر نقشه را نه صرفاً یک تصویر، بلکه روایت‌گر داستانی بی‌انتها از مکان، زمان و روابط پیچیده حیات می‌بیند.
با احترام،
فاطمه جوادی و سعید جوی‌زاده
تهران، ۱۴۰۴
بدون دیدگاه