کاربرد GIS در مدیریت و پایش بیماری های واگیردار

کاربرد GIS در مدیریت و پایش بیماری های واگیردار
نویسنده:دکتر سعید جوی زاده
امروزه همه جا صحبت از ویروسی به نام کرونا است و این بیماری در صدر خبر های جهانی قرار گرفته است. همان طور که موارد مبتلا به کرونا ویروس افزایش می یابد، نقشه‌های هوشمندی که توسط سامانه های اطلاعات جغرافیایی(GIS) تهیه می شوند به ما کمک می‌کنند تا گسترش بیماری کرونا و وحشت ناشی از آن را بهتر درک کنیم.

یکی از بهترین نمونه‌های کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) در پایش و مدیریت بیماری های واگیر دار مرکزی است که توسط مرکز علوم و مهندسی در دانشگاه جانز هاپکینز ایجاد شده‌است.
موسسه جانز هاپکینز با استفاده از ابزارها و نرم افزار های سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) داده‌ها مکانی – فضایی مرتبط با بیماری های واگیر دار و غیر واگیر را از سازمان بهداشت جهانی و در روز به روز و ساعت به ساعت جمع‌آوری می‌کند و به پایش و مدیریت و کنترل و پیش بینی این بیماری ها می پردازد.
هرچه حباب قرمز بزرگ‌تر شود، بیشتر موارد در یک منطقه جغرافیایی مشخص شناسایی می‌شوند. شمار تلفات ناشی از شیوع بیماری در این هفته های گذشته به هزاران نفر رسیده و این باعث شده که این بیماری خطرناک‌تر از شیوع بیماری سارس در سال ۲۰۰۳ باشد.09036569954
متابولیتا، شرکتی است که در زمینه سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) و مدیریت بیماری های واگیر دار تخصص دارد، این شرکت در حال ردیابی بیش از ۱۳۰ بیماری واگیر دار از جمله کرونا است مطالعات این شرکت که در سطح جهانی است. نقشه های هوشمندی که توسط این شرکت با ابزار های سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) تهیه شده وجود یا عدم وجود ویروس کرونا را در نقشه ها نشان می دهد.
یک واقعیت جدید!!
امروزه با یک واقعیت جدید روبرو هستیم و آن هم استفاده از فناوری سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) در مدیریت و کنترل بیماری های واگیر دار و غیر واگیر دار است و این واقعیت بر هیچ کس پوشیده نیست.
البته تلاش در زمینه استفاده از نقشه در علم پزشکی از قرن هفدهم آعاز شده و جدید نیست اما استفاده از نقشه های هوشنمد که توسط نرم افزار های سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) تولید و در فضای وب جی آی اس منتشر می شود کار جدیدی است .البته این نیز بخاطر پیشرفت علوم کامپیوتر ،نرم افزار و اینترنت است.
سامانه های اطلاعات جغرافیایی(GIS) به همراه اینترنت دسترسی سریع به جمع‌آوری داده‌ها و به اشتراک گذاری داده‌ها را امکان پذیر می‌سازد.این داده ها و نقشه های هوشمند توانسته اند کمک شایانی به کنترل بیماری های واگیر دار و غیر واگیر کنند.
در چند دهه قبل، جغرافیدانان با کمک مسئولین بهداشت و درمان با استفاده از سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS)توانسته اند شیوع و گسترش بیماری ها را کنترل ،شناسایی و درمان کنند
اکنون و در حال حاضر سیستم های اطلاعات جغرافیایی(GIS) می‌توانند به شما بگویند که چگونه یک بیماری واگیر دار نظیر کرونا در حال پیشرفت و تکامل است.این سیستم ها می توانند پیش بینی کنند که کرونا تا چه مرزهایی پیشروی و تا چه زمانی یک منطقه را در بر می گیرد.
مدیر ارشد بخش بهداشت و سیستم های اطلاعات جغرافیایی(GIS) در شرکت ESRI معتقد است که “هدف اساسی استفاده از GIS ،جمع آوری داده های گذشته مربوط به یک بیماری، درک بیشتری از آنچه در زمان حال رخ داده و پیش بینی آن در آینده است و دیگری کشف برخی از علل ریشه‌ای مربوط به یک بیماری است
دکتر تام کوچ(Dr. Tom Koch)، استاد جغرافیا در دانشگاه بریتیش کلمبیا،متخصص جغرافیای پزشکی و مولف کتاب کاربرد کارتوگرافی در تهبه نقشه های بیماری ها، معتقد است که اولین نقشه حرفه ای در باره بیماری ها به سال 1962 برگردد.زمانی که بیماری واگیر دار طاعون در سراسر اروپا شیوع و رایج شده بود و اروپا را به هرج و مرج کشانده بود. در آن زمان، و Fillippo Arrieta، نقشه ای مربوط به گسترش طاعون را تهیه کرد.در نقشه خواننده هوشیار می‌تواند حروف بزرگ D را در قسمت بالای سمت راست ببیند، به این معنی که این استان آلوده به طاعون است.

در باره دکتر تام کوچ:
دکتر تام کوچ دارای دکترای تخصصی در رشته جغرافیا، پزشکی و فلسفه / اخلاق از دانشگاه بریتیش کلمبیا دارد. او به عنوان یک استاد در دانشکده جغرافیای بریتیش کلمبیا مشغول فعالیت است و با افرادی که در زمینه سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) و بیماری ها علاقه مند هستند همکاری م یکند.در دانشکده جغرافیا دوره‌های تحلیل داده های فضایی با استفاده از GIS را آموزش می دهد و دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری را در زمینه GIS و پزشکی را راهنمایی می کند.تمرکز اصلی دکتر تام کوچ بر روی کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) و کارتوگرافی و بیماری هاست.کتاب کاربرد GIS در بیماری ها توسط وی در انتشارات شرکت ESRI به چاپ رسیده است.از کارهای جالب ایشان کتاب اخلاق در مکان های روزمره است که در این کتاب نقشه را وسیله‌ای برای کشف استرس اخلاقی و معضلات اخلاقی می داند که مردم در جامعه مدرن با آن مواجه هستند.
با توجه به تحقیقات دکتر تام کوچ، اولین مطالعه دقیق درباره یک بیماری همه‌گیر قبل از ۱۷۹۷ (تقریبا)و درباره شیوع تب زرد در شهر نیویورک منتشر شد.در این نقشه، نقطه ها نشان دهنده مکان هایی است که تب زرد در آنجا اتفاق افتاده است و مکان هایی را که با حرف S علامت گذاری شده نشان دهنده مکان هایی است که شیوع مرگبار این بیماری به این مکان ها مرتبط می باشد.به عبارت دیگر مناطقی که با حرف S نشان داده شده مناطقی هستند که بیماری بخاطر این مناطق بوده و از این مناطق شروع شده اند.این مناطق مناطق متعفنی بوده اند که منشا پشه بوده اند.

تب زرد توسط پشه حمل می‌شود که در این محل‌ها دفن زباله تولید می‌شوند و این نقشه کاملا منطقی و درست است .
به گفته دکتر تام کوچ ، با گذشت زمان، فن‌آوری بهبود یافته و داده‌های مرتبط با بیماری بیشتر در دسترس قرار گرفتند. با این حال، تنها زمانی بود که شیوع وبا به شدت به اروپا و به ویژه انگلستان در اواسط قرن نوزدهم رسید که نقشه‌های بیماری منتشر شد.
نقشه معروف جان اسنو از شیوع وبا در لندن به عنوان بارزترین نمونه از این رشد در تجسم سه‌بعدی شیوع وبا باقی مانده‌است، چرا که انگلیسی‌ها نومیدانه تلاش کردند ریشه‌های آن را درک کنند. برف محل تلفات را با موقعیت پمپ آب در شهر پوشانده که این منشا بیماری در لندن بود.با این حال، جان اسنو تنها کسی بود که به ریشه و علل بیماری وبا را پیدا کرد.

نقشه‌های وبا در اواسط قرن ۱۹ در لندن توسط ریچارد تهیه شده است که ارتباط بین بیماری و ارتفاع را نشان کرد.ریچارد در تهیه این نقشه همه مناطق اصلی و فرعی را ترسیم و لوله های فاضلاب و چاه ها را به نقشه اضافه کرد.او در نقشه های خود اثبات کرد که مناطقی که در حواشی رودخانه هستند و ارتفاع کمتری دارند و از هوای پاکتری برخوردارند دارای بیماری وبا نیستند.و ارتفاعات بالاتر لندن بخاطر اینکه از هوای آلوده تری برخوردارند بیشتر در معرض بیماری وبا هستند.
رشد سریع نقشه های هوشمند
با اختراع کامپیوتر ها باعث شده که داده ها را بهتر و سریعتر پردازش کنیم و باعث شد که نقشه‌ها را سریع‌تر و هوشمندانه تر تولید کنیم و اینترنت با شتاب فزاینده باعث جمع‌آوری اطلاعات و انتقال داده را امکان پذیر می‌سازد.امروزه کامپیوترها کارآمدتر شده‌اند و قابلیت‌های پردازش داده در حد انفحار شده‌است، که منجر به ایجاد مدل‌های مکانی شده است و مسئولان ،مدیران و سیاست گذاران بهداشت و درمان را قادر می‌سازد تا درک بهتری از بیماری های واگیر دارد داشته باشند.امروزه پیشرفت دانش مکان یو سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) باعث شده که مدیران بهداشت و درمان به شناسایی مناطقی بپردازند که بیماری در آن رو به گسترش است.
امروزه تمامی سازمان های بهداشتی در جهان با ابزار سیستم های اطلاعات جغرافیایی (GIS)آشنا بوده و اهمیت آن را در پژوهش ها و کنتارل بیماری های واگیر دارد درک کرده اند.
امروزه تمامی مدیران بهداشتی در جهان به این اعتقاد دارند که با استفاده از سیستم های اطلاعات جغرافیایی بهتر می توانند به مدیریت و کنترل بیماری ها بپردازند.
در سال ۲۰۱۶ مراکز کنترل و پیش‌گیری از بیماری‌ها در آمریکا از محصولات و تخصص esri برای نظارت بر انتشار ویروس Zika استفاده کردند. با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) با استفاده از متغیر های کلیدی همچون دما، بارش، کاربری زمین، جمعیت و ارتفاع توانستند به شناسایی مناطقی بپردازند که پشه ها در آنجا زندگی می کنند.مناطق شناسایی شده را با آمار بیماری مقایسه کردند
و همپوشانی داده‌های سرشماری محققان را قادر ساخت تا مناطقی را با که بیش‌ترین جمعیت در معرض خطر بیماری است را شناسایی کنند. این کار باعث شد که سیاست موثربهداشتی در چنین مناطقی لحاظ شود و بیماری از بین برود.
در پایان باید گفت که :
GIS در مسیری حرکت می‌کند که شاید تنها راه حل ممکن برای مدیریت و کنترل بیماری های واگیر دار باشد و از طرف دیگر مردم عادی به نقشه‌هایی نیاز دارد که از مناطقی که بیماری در آنجا رو به گسترش است دوری کنند.امروزه با داشتن یک تلفن همراه (موبایل)،اینترنت و نصب نقشه های هوشمند می توانید بدانید که در کدام منطقه از بیماری های واگیر دار قرار دارید.می توانید بفهمید که در منطقه خطر بیماری هستید یا نه.