کتاب نوآوری اجتماعی در مدیریت شهری

کتاب نوآوری اجتماعی در مدیریت شهری-موسسه چشم انداز-آموزش کاربردی GIS و RS

نام کتاب: نوآوری اجتماعی در مدیریت شهری

نویسندگان: دکتر کرامت الله زیاری، سعید جوی زاده، الناز امینی، سارا کاویانی

نشر: انتشارات دانشگاه تهران

برای خرید کتاب به لینک زیر مراجعه کنید.

https://press.ut.ac.ir/book_3336.html

مقدمه

کتاب پیش رو حاوي روش هايي است که به وسیله آنها، افراد پاسخ هاي جديدتر و کارآمدتري را به بزرگ ترين چالش هاي عصر حاضر ارائه مي دهند: چگونه اثر کربن را برش دهیم، چگونه مردم را سالم نگاه داريم و چگونه به فقر پايان دهیم. بدين منظور، روش ها و ابزار مورد استفاده براي نوآوري در دنیا و بخش هاي مختلف (از جمله بخش هاي خصوصي و دولتي، جامعة مدني و نظام خانواده) در حوزه هاي اقتصاد اجتماعي، کارآفريني و کسب وکار اجتماعي را تشريح مي کند. اين کتاب اطلاعاتي را از صدها سازمان جمع آوري کرده است تا روش هاي متعدد کنوني در دنیا را به ثبت برساند. اطلاعاتي که در اينجا جمع آوري شده اند با هدف حمايت از تمامي افرادي است که در نوآوري اجتماعي نقش آفريني مي کنند؛ سیاست گذاراني که مي توانند به ايجاد شرايط مناسب کمک کنند، بنیادها و انسان دوستاني که مي توانند حمايت و تأمین بودجه کنند، سازمان هاي اجتماعي که سعي در رفع نیازهاي اجتماعي به شیوه هاي کارآمدتري دارند و کارآفرينان اجتماعي و نوآوران. در برخي حوزه ها، روش هاي نوآوري کاملاً قابل درک اند. در پزشکي، علوم و به میزان کمتري در کسب وکار، ايده ها، ابزارها و رويکردهاي پذيرفته شده اي در سراسر دنیا وجود دارد. نهادها و افراد قدرتمندي وجود دارند که شغلشان ايجاب مي کند مهارت زيادي در گرفتن ايده هاي بديع داشته باشند. به رغم غنا و لزوم نوآوري اجتماعي، موارد قابل مقايسة کمي در اين زمینه وجود دارد. بیشتر افرادي که درصدد نوآوري اند تنها از بخش کوچکي از روش هاي قابل استفاده براي خود آگاهي دارند. همچنین از مسائلي که در اين کتاب بررسي نشده اند، آگاهي کامل داريم. حوزه اي که به آن پرداخته ايم، بسیار گسترده است. نوآوري اجتماعي مرزهاي ثابتي ندارد؛ نوآوري اجتماعي در تمامي بخش ها از جمله بخش هاي دولتي، غیرانتفاعي و خصوصي وجود دارد. در واقع، بسیاري از اقدام هاي خلاقانه در مرزهاي بین بخشي رخ مي دهند که بسیار متنوع اند، مانند تجارت عادلانه، يادگیري از راه دور، بیمارستان ها، کشاورزي، شهري، کاهش مواد زائد و… به هر حال تعاريف جايگاه خاص خود را خواهند داشت. در اين کتاب تمرکز بر نوآوري هايي است که از لحاظ اهداف و همچنین ابزار، اجتماعي اند. به طور خاص، ما نوآوري اجتماعي را به عنوان ايده هاي جديدي تعريف مي کنیم که به طور هم زمان نیازهاي اجتماعي را رفع و روابط اجتماعي جديدي را خلق مي کند. اين نوآوري ها براي جامعه و ارتقاي ظرفیت آن در راستاي اقدام هاي خود مناسب اند.

دکتر کرامت اله زیاری-سعید جوی زاده

پیشگفتار

ايده هاي نو از کجا مي آيند؟

خیلي از ما به دنبال اين پرسش هستیم که ايده هاي خوب واقعاً از کجا به ذهن افراد خطور مي کند. دوست داريم خلاق تر از ديگران باشیم، ايده هاي بهتري مطرح کنیم و در سازمان هايي باشیم که نوآوري بیشتري داشته باشد. شايد بهتر باشد نسبت به اين موضوع ديدي محیطي داشته باشیم و بررسي کنیم در چه فضاهايي، میزان خلاقیت و نوآوري افراد به طور خارق العاده اي بالاتر مي رود؟ در صورتي که خوب بررسي کنیم، مي بینیم در چنین فضاهايي چند الگوي مشخص وجود دارد که در تمامي آنها تکرار مي شوند. يکي از اين الگوها، ايده پردازي تدريجي است. کمتر پیش مي آيد که ايده هاي بکر و استثنايي يکباره به فرد الهام شوند. ايده هاي خوب به طور معمول دو يا سه يا حتي ده تا بیست سال در پس ذهن خاک مي خورند تا سرانجام صاحب ايده مطمئن مي شود که مي تواند در مسیر صحیحي از آن استفاده کند. يکي از دلايل اين موضوع آن است که ايده هاي خوب به طور معمول از ترکیب چند ايدة کوچک به دست مي آيد. در طول تاريخ نوآوري، بسیاري از افراد ايده هايي نصفه و نیمه داشته اند. يکي از اين داستان هاي معروف در اين باره به پیدايش صفحات وب به دست سر تیموتي جان برنرز لي  برمي گردد. برنرز لي به مدت ده سال روي اين پروژه کار کرد. ابتداي راه او دقیقاً نمي دانست که قصد دارد چه چیزي را ابداع کند، به همین دلیل پروژه اي کوچک و فرعي ايجاد کرد تا بتواند داده هاي خود را بهتر سازماندهي کند. بعد از مدتي، او ايده قبلي اش را دور ريخت و بر موضوعي ديگري متمرکز شد و حدوداً ده سال گذشت تا ايدة صفحات وب تا اين حد از تکامل برسد. در واقع بیشتر ايده ها اين مسیر را طي مي کنند و زمان زيادي طول مي کشد تا به بلوغ برسند. نکتة ديگري که در رابطه با اين الگو مهم است اينکه ايده هاي کوچک بايد با هم ترکیب شوند و بر هم تأثیر بگذارند. گاهي يک ايدة کوچک در ذهن شخص ديگري مي تواند در ترکیب با ايدة اولیه که در ذهن ما وجود دارد به ايده اي خارق العاده تبديل شود. بايد راهي بیابیم تا اين ايده هاي کوچک و اولیه را با هم ترکیب کنیم و به نتیجه برسانیم. دورهم نشیني در قهوه خانه هاي قديمي و برپايي محافل روشنفکري در دوره هاي گذشته اصولاً به همین منظور بوده است، زيرا افراد مي توانستند در چنین فضاهايي به تبادل ايده بپردازند و به افکار خود شکلي تازه بدهند. بهتر است به مسئلة نوآوري از اين بعد نگاه کنیم و مروري هم بر تأثیر اينترنت روي مغز کاربران داشته باشیم. آيا کاربرها از اين زندگي پرمشغله و تبادل بي وقفة اطلاعات به تنگ آمده اند؟ آيا اين سبک زندگي و فاصله گرفتن از دنیاي آرام و بي مشغله و عمیق کتابخواني سبب مي شود افکارشان به آن اندازه که بايد، عمق نداشته باشد؟ با اينکه مطالعه کردن مزاياي خاص خودش را دارد، با اين حال به نظر مي رسد رمز موفقیت افراد در نوآوري هاي اجتماعي علمي و تکنولوژي، برقراري ارتباط با سايرين باشد. اينکه بتوانیم تبادل ايده کنیم و ايده هاي خودمان را بسط و گسترش دهیم و به راه حل هاي جديد در عصر کنوني در مديريت شهرها برسیم. به نظر مي رسد موتور نوآوري و خلاقیت در طول 600 ، 700 سال گذشته با همین محرک فعالیت کرده باشد. اين واقعیت است که امروزه نسبت به چند دهه قبل ذهن هاي شلوغ تري داريم. نکته اعجاب انگیز اينکه در 15 سال اخیر تعداد راه هاي ارتباطي ما خیلي بیشتر شده و اين روزها مي توانیم از مسیرهاي مختلف با اطرافیانمان تعامل کنیم. شايد قطعة مفقودة پازل ما همین باشد! و اينکه بتوانیم از اطلاعات بقیه بهره بگیريم و آنها را با چیزي که در ذهن داريم به بهترين نحو ممکن ترکیب کنیم تا اينکه ايده هاي ما رشد کند و درس اصلي همین است. به خاطر داشته باشید ذهن هايي که به هم متصل مي شوند، شانس بیشتري براي رشد دارند.

دربارة ساختار اين کتاب بايد گفت که در بخش اول کتاب، به بررسي مفهوم خلاقیت و نوآوري شامل تعاريف خلاقیت و نوآوري، ويژگي هاي افراد خلاق و عوامل بازدارندة خلاقیت پرداخته شده است. در بخش دوم، مباحث مربوط به نوآوري اجتماعي بیان شده اند. در بخش سوم کتاب، نگاهي به فرايندهاي نوآوري خواهیم داشت که مراحل نوآوري و گسترش آن و رشد ايده ها را توصیف مي کنیم. برخي نوآوري ها به صورت خطي توسعه مي يابند و اين چارچوب براي تفکر بهتر دربارة روش ها مناسب است، اما بسیاري از روش هاي ديگر صرفاً به صورت خطي رشد نمي کنند: برخي به سرعت توسعه مي يابند و سپس بايد به سرعت در راستاي تجربه تطبیق يابند. غالباً، استفادة نهايي از يک نوآوري با استفاده اي که در ابتدا براي آن متصور مي شديم بسیار تفاوت دارد. گاهي، اقدام ها قبل از درک افراد رخ مي دهد و همچنین مي توانند ايده ها را متبلور کنند. همیشه زماني که بینش هاي جديد ماهیت نوآوري را تغییر مي دهند، نوعي بازگشت به اصل ايده وجود دارد. به هر حال اين فرايندها نشان دهندة روندي در توسعة نوآوري اند و امید است که مدل چرخشي بتواند زبان مشترکي براي تفکر دربارة چگونگي حمايت از نوآوري به صورت نظام مند ارائه دهد.

در بخش چهارم، به نهادهاي اصلي توجه داريم که به وقوع نوآوري ها کمک مي کنند؛ بودجه ها، نمايندگي ها، دلالان، سرمايه گذاران و واسطه ها. در حوزة اجتماعي، اين نهادها رشد کمتري نسبت به ساير حوزه ها دارند، اما به سرعت در حال تکثیرند و درس هاي جديدي را دربارة مرتبط ساختن ايده ها با بهترين کاربردهاي آن ها ارائه مي دهند. در بخش پنجم، نگاهي به شرايط زيربنايي نوآوري خواهیم داشت؛ بخش دولتي، اقتصاد جامعة مدني، بخش خصوصي و خانواده ها. برخي از اين شرايط دربارة ساختارها و قوانین اند و برخي ديگر با فرهنگ ها ارتباط دارند. بخش ششم کتاب، به نقش نوآوري اجتماعي در مديريت شهرهاي امروزي مي پردازد و مثال هايي کاربردي در اين زمینه بیان مي شود.