هر وسیله ای که اشعه الکترومغناطیسی منعکس شده از پدیده های مختلف یا سایر انرژی های ساطع شده را جمع آوری نموده و به شکلی مناسب برای کسب اطلاعات از محیط اطراف ارائه دهد، سنجنده (sensor) نامیده می شود.
تقسیم بندی سنجنده ها
سنجنده ها بر اساس منبع انرژی یا بر اساس بازده اطلاعاتی تقسیم بندی می شوند.
1- تقسیم بندی سنجنده ها بر اساس منبع انرژی
سنجنده های فعال (Active Sensors)
این سنجنده ها خود دارای مولد انرژی الکترومغناطیسی هستند.این انرژی ها به طرف پدیده مورد نظر فرستاده شده و بازتاب آنها جمع آوری و ثبت می گردند، مثل عکاسی با فلاش ، میکرو ویو فعال و راداریا تشخیص و مسافت یابی رادیویی . رادار.(Radio detection And Ranging) RADAR می تواند تهیه تصاویر را در شب یا روز ، در هوای ابری یا بارانی سبک انجام داده و این عوامل هیچ اثری در کیفیت تصویر نمی گذارند.امواجی که بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند دارای طول موجی برابر با 3/3-8/0 سانتیمتر می باشند.
سنجنده های غیر فعال (Passive Sensors)
این سنجنده ها خود دارای مولد انرژی الکترومغناطیسی نیستند تا به طرف پدیده بفرستند، بلکه انرژی منعکس شده از پدیده های مختلف زمین را که اشعه الکترومغناطیسی خورشید به آنها تابیده است،جمع آوری می کنند، مثل عکسبرداری در روز با انواع دوربینها ،اسکنرها و میکروویو غیرفعال.
2- طبقه بندی سنجنده ها بر اساس بازده اطلاعاتی
2-1- سنجنده های تصویری(Imaging Sensors)
بازده اطلاعاتی این سنجنده ها قابل تبدیل به عکس بوده و خود به دو دسته تقسیم می گردند:
2-1-1- سنجنده های مصور (فتواپتیکی) (Pictural Length)
بازده این سنجنده ها مستقیما” به عکس تبدیل شدنی هستند ،مانند دوربین های عکاسی(دوربین های عکاسی اولین و شناخته شده ترین سنجنده ها هستند).تصاویری را که دوربین های عکاسی با فیلم های مختلف تهیه می کنند در طول موجهای بین 4/0 تا 9/0 میکرون قرار دارند.
2-1-2- سنجنده های عددی یا رقومی(Namerical Sensors)
بازده اطلاعاتی این سنجنده ها رقومی بوده و پس از طی مراحل خاصی ، می توانند تبدیل به عکس شوند و مورد استفاده قرار گیرند و یا از طریق تبدیل به تصاویر تلویزیون و با روش کامپیوتری ، مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند.
در این سنجنده ها فیلم وجود ندارد ،بلکه امواج بازتابیده از پدیده های گوناگون، به کمک سیستم موجود در سنجنده، به امواج الکتریکی تبدیل می شوند و پس از ضبط، در فرصت مناسب به زمین مخابره می شوند، گاهی هم این عمل مستقیما” صورت می گیرد.
مزیت این سنجنده ها نسبت به سنجنده های مصور اینست که احتیاجی به بازگردانیدن سکو به زمین نیست و اطلاعات به زمین مخابره می شوند، در نتیجه می توان این سنجنده ها رادر ماهواره ها نصب کرد و از طرف دیگر دارای دامنه طیفی وسیع تری می باشند.این سنجنده ها، سنجنده های اپتیکی – مکانیکی (Optical – Mechanical) نیز گفته می شوند.زیرا اولا” در محدوده اپتیکی طیف الکترومغناطیسی ،یعنی15-3/0 میکرومتر کار می کنند.منظور بخشی از طیف است که امواج آن به وسیله ابزارهای اپتیکی ساده، نظیر عدسی و آیینه قابل تمرکز و یا انعکاس می باشد و ثانیا” مکانیکی از این نظر گفته می شوند که در این سنجنده ها،آیینه ای به کمک یک موتور به نوسان یا دوران در می آید مثل آیینه لندست که 819 بار در دقیقه به نوسان در می آید. مهمترین سنجنده های این نوع که در ماهواره ها نصب شده اند، به قرار زیر است:
2-1-2-1- سنجنده های نصب شده در ماهواره های نسل اول لندست (LANDSAT 1,2,3)
الف- سنجنده (Multi Spectral Scanner) “M.S.S”
کلمه اسکن Scan را می توان، دیدن ،ثبت کردن و جلو رفتن و یا جاروب کردن معنی کرد. این سنجنده سطح زمین را به صورت نوارهایی باریک یا خط اسکن، در جهت عمود بر مسیر پرواز ماهواره(سکو)، تصویربرداری می کند.
در این سنجنده، منطقه دید لحظه ای ( .”I.F.O.V برابر با (Instantaneos Fheld of View 79×79 متر در روی زمین است،یعنی در هر لحظه اطلاعات مربوط به قطعه ای از زمین به ابعاد 79×79 متر به آیینه می رسد، ولی به دلیل پوشش مشترک قطعات 79 ×79 متری،این اطلاعات به ابعاد 79 ×59 متر در روی ثبات ها ذخیره می گردند که به آن پیکسل می گویند،بنابراین هر پیکسل معادل 4424 متر مربع یا 4424/0 هکتار روی زمین است.
ب- سنجنده(Return Beam Vidicon) “R.B.V”
این سنجنده ها در لندست 1و2 ، از سه دوربین که فاصله کانونی آنها 126 میلی متر است تشکیل شده و هر ثانیه یک مرتبه دهانه دوربین باز شده و تصویرمنطقه ای به ابعاد185×185 کیلومتر بر روی صفحه حساس دوربین نقش بسته و پس از اسکن شدن ذخیره می گردد.
در لندست 3 به جای سه دوربین، دو دوربین با فاصله کانونی 236 میلی متر و با ابعاد تصویربرداری 98 ×98 کیلومتر کار گذاشته شده بود و هر دو دوربین با هم، از نواری به پهنای 183 کیلومتر تصویربرداری می کردند.
2-1-2-2- سنجنده های نصب شده در ماهواره های نسل دوم لندست (LANDSAT 4 , 5)
در لندست های نسل دوم ، سنجنده های R.B.V حذف شدند، ولی برای تداوم اطلاعات کسب از سال 1972 میلادی ، این سیستم حذف نگردید و همچون لندستهای“M . S .S”شده با سیستم 1و2و3 ،برای لندست های4و5 هم ،چهار باند در نظر گرفته شده است. علاوه بر سنجنده سیستم ,”M . S . S” سنجنده (Thematic Mapper) “T . M” هم با هفت باند در لندست های 4 و 5 تعبیه شده است.
سنجنده “T . M”
این سنجنده همانند سنجنده “M.S.S” سنجنده ای الکترواپتیکال می باشد و در حقیقت نوع پیشرفته ای ازسنجنده “M.S.S”است و نه تنها قدرت تفکیک شکلی آن بهبود یافته، بلکه قدرت و تفکیک طیفی و قدرت تفکیک رادیومتری آن هم زیاد شده است.
2-1-2-3- سنجنده های ماهواره ای “Spot”
در ماهواره اسپات ،دو دوربین یا دو دستگاه (High Resolution Visible) H.R.V نصب شده که در طول موج نوری قابل دید و مادون قرمز نزدیک تصویربرداری می کنند. هر یک از دو دستگاه H.R.V دارای دو ردیف یا طرح دتکتور یا پژوهنده یا آشکارساز هستند که تعدادآنها در هر طرح به 6000 عدد می رسد.
این سنجنده ها هر یک در دو سیستم تصویربرداری می کنند:
-
تصویربرداری به روش پانکروماتیک،در طول موجهای 73/0-51/0 میکرون با قدرت تفکیک زمینی 10 متر.
-
تصویربرداری به روش چند باندی .
1-2-2- سنجنده های غیر تصویری (Non Imaging Sensors)
بازده اطلاعاتی این سنجنده ها به صورت جداول و نمودار بوده و قابلیت تبدیل به تصویر را ندارند.بازده اطلاعاتی این سنجنده ها بیشتر در کارهای تحقیقاتی و مطالعاتی اتمسفر و آزمایشگاهها کاربرد دارد.از انواع این سنجنده ها می توان اشعه سنج (Photometer)، نورسنج (Radiometer) و طیف سنج (Spectrometer) را نام برد.
بدون دیدگاه