مراحل انجام یک پروژه در GIS-قسمت اول

مراحل انجام یک پروژه در GIS-قسمت اول

سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) یکی از قدرتمندترین ابزارها برای تحلیل و مدیریت داده‌های مکانی است. با استفاده از GIS، قادر خواهید بود تا داده‌های مکانی خود را جمع‌آوری، انتقال، تحلیل و نمایش دهید. اما برای رسیدن به این هدف، نیاز است که به مراحل انجام یک پروژه در GIS آشنا شوید.

در اینجا، به شما نحوه انجام یک پروژه در GIS را به صورت جامع و کامل توضیح می‌دهیم. این مراحل شامل جمع‌آوری داده‌های مکانی، ورود داده‌ها به GIS، تحلیل داده‌ها، نمایش داده‌ها به صورت گرافیکی و ارائه یافته‌ها به دیگران می‌باشد.

در ابتدا، باید داده‌های مکانی مورد نظر را جمع‌آوری کنید. این مرحله شامل تهیه نقشه‌ها، تصاویر هوایی و سایر منابع داده‌ای است. سپس باید داده‌ها را به صورت دیجیتالی وارد کنید و آن‌ها را در یک پایگاه داده GIS ذخیره کنید.

در مرحله بعد، باید داده‌ها را تحلیل کنید. این مرحله شامل تحلیل مکانی، تحلیل جغرافیایی و تحلیل مساحتی است. با استفاده از ابزارهای مختلف GIS، می‌توانید بر اساس داده‌های مکانی خود، تحلیل‌های مختلفی را انجام دهید.

در مرحله بعد، باید نتایج تحلیل را به صورت گرافیکی نمایش دهید. برای این کار، می‌توانید از نقشه‌ها، نمودارها و جداول استفاده کنید. با نمایش داده‌های مکانی به صورت گرافیکی، می‌توانید به راحتی نتایج تحلیل را به دیگران نشان دهید.

3-1-1 مشخص کردن موضوع و  هدف

هدف با وجود یک مشکل مطرح می‌شود. اولین مرحله انجام یک پروژه تحقیقاتی احساس وجود یک مشکل یا مواجه شدن با یک پرسش است. در اینجاست که هدف تحقیق و انجام پژوهش شکل می‌گیرد به عبارت دیگر این احساس نیاز برای رفع یک مشکل یا به وجود آوردن شرایط ایده آل برای حل مسائل و مشکلات می‌باشد که  افراد را به انجام تحقیقات وا می‌دارد.

در انتخاب موضوع تحقیق باید نکات مختلفی را مورد توجه قرار داد:

• موضوع تحقیق مورد علاقه محقق باشد و نسبت به آن احاطه علمى داشته باشد.
• موضوع داراى اهمیت و ضرورت بوده و مشکلى را از میان بردارد.
• دامنه موضوع محدود بوده و حد و مرز مشخصى داشته باشد.
• موضوع تحقیق از نظر فراهم بودن شرایط و امکانات، تحقیق پذیر باشد.
• موضوع تکرارى نباشد یعنى در مورد آن تحقیق کاملی انجام نشده باشند.
• موضوع از نظر ارزشى باید خنثى باشد یعنى نشان‌دهنده قضاوت شخصى محقق نباشد.
• موضوع همچنین از یکسو باید بدون ابهام بوده و از سوی دیگر، کوتاه و مختصر باشد.
• عبارت موضوع باید حاوی نشانه‌های روشنی از سؤال و فرضیه تحقیق باشد.

3-1-2 بیان مسئله

حساس‌ترین و مهم‌ترین مرحله پژوهش است. در این مرحله  پژوهشگر پس از یک مقدمه که تصویر کلی از مسئله را ارائه می‌دهد زمینه‌ها، وضعیت و موقعیتی که مسئله در آن رخ داده را توصیف می‌کند، علل بروز مسئله و زمینه‌های شکل‌گیری آن را بیان می‌کند، ضرورت و اهمیت آن را توضیح می‌دهد و یا سؤال‌های اساسی که به دنبال یافتن پاسخ آن‌هاست را بیان می‌نماید و جهت تعیین متغیرها و شروط مسئله با کارشناسان مشورت می‌کند.

3-1-3 مشورت با کارشناس موردنظر

در این مرحله برای به دست آوردن شروط و متغیرهای مسئله باید با کارشناسان مربوطه مشورت کرد. برای این کار باید از پرسشنامه استفاده کرد. یکی از روش‌های علمی و دقیق در تهیه پرسشنامه استفاده از روش دلفی می‌باشد.  روش دلفی فرایندی ساختار یافته برای جمع‌آوری و طبقه‌بندی دانش موجود در نزد گروهی از کارشناسان و خبرگان است که از طریق توزیع پرسشنامه‌هایی در بین این افراد و بازخورد کنترل‌شده پاسخ‌ها و نظرات دریافتی صورت می‌گیرد. بعد از جمع‌آوری پرسشنامه‌ها دوباره آن‌ها را بین کارشناسان پخش کرده تا کارشناسان نظر سایر کارشناسان را موردنقد و بررسی قرار داده و درنهایت بتوان ضوابط و معیارها را استخراج کرد.( تصویر 3-1)

3-1-4 جمع‌آوری داده

داده‌ها نقش تغذیه کننده و تأمین کننده سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی را دارند که به وسیله داده‌های صحیح و قابل اطمینان انجام تجزیه و تحلیل‌های علمی و منطبق بر واقعیت در سیستم اطلاعات جغرافیایی فراهم می‌گردد.

روش مختلفی برای جمع‌آوری داده‌ها از منابع جغرافیایی و سایر منابع مانند فرم­های اداری ، سرشماری‌ها، نظرسنجی‌ها  و نظایر آن به دست می‌آید داده‌های به دست آمده از منابع آماری یا سنجشگرها به صورت داده‌های حرفی و عددی مانند اعداد صحیح و اعشاری یا رشته‌های حرفی  یا به صورت  داده‌های چندرسانه‌ای  مانند سیگنال‌ها تصاویر و داده‌های سمعی و بصری  موجود می‌باشند.

روش‌های مختلفی برای جمع‌آوری داده‌ها وجود دارد که عبارت‌اند از:

1- منابع درجه اول

الف) مراجعه به سازمان‌ها و ادارات:

مانند سازمان نقشه‌برداری، سازمان زمین‌شناسی، شهرداری، استانداری، وزارت راه و شهرسازی، بنیاد مسکن، مرکز آمار و…

کسب داده‌ها از پرونده‌ها و فرم‌های اداری موجود دار سازمان‌ها

ب)جمع‌آوری میدانی:

مشاهده ، مصاحبه و پرسشنامه توسط پژوهشگر و نظرسنجی

نقشه‌برداری زمینی

استفاده از دستگاه GPS  برای برداشت نقاط، استفاده از دوربین تئودولیت و …. توسط محقق

ج) اینترنت

عکس‌های هوایی و تصاویر ماهواره‌ای سازمان‌ها و شرکت‌های مختلفی مانند ناسا ، گوگل یاهو ایندکس و….

2- منابع درجه دوم

استفاده از سالنامه‌ها (سالنامه شهرداری‌ها)

استفاده از آمارنامه‌ها (آمارنامه‌های استانداری‌ها)

استفاده از سرشماری‌های مرکز آمار (نفوس  مسکن) و…

رقومی کردن نقشه‌های موجود که اطلاعات نقشه را وارد سیستم اطلاعات جغرافیایی می‌کنیم.

3- منابع درجه سوم

آمار موجود در کتب و مقالات که به دلیل گذشت زمان و انفجار اطلاعات در عصر حاضر زیاد قابل استناد و اطمینان  نمی‌باشد.

در زیر برای نمونه روش‌های تهیه داده‌های موردنیاز در حوزه مطالعات شهری آورده شده است:

امروزه سایت‌های مختلف اینترنتی وجود دارد که اطلاعات بسیار با ارزشی در حوزه‌های مطالعات شهری مانند انواع نقشه‌ها، تصاویر ماهواره‌ای جدید، شیپ فایل‌های جغرافیایی کشورهای مختلف، نقشه راه‌ها و… در اختیار ما می‌گذارد.

که در ذیل به چند نمونه از پرکاربردترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

الف) روش‌های دستيابي به آمارهاي رسمي از طريق درگاه ملي آمار

درگاه ملـی آمـار به‌عنوان پورتال رسمی اطلاع رسانی مرکز آمـار ایران از سال ۱۳۷۸ برای انتشار الکترونیکـی اطلاعات آماری راه‌اندازی شده اسـت. آدرس سایت www.amar.org.ir می‌باشد. در ایـن پورتال نتـایج تمـام سرشماری‌ها و طرح‌های آمـــاری از ســـال ۱۳۴۴ بـــا طبقه‌بندی‌های مختلف در قالـب سامانه‌های تخصـصی ارائـه شده است. اطلاعات و داده‌های آمـاری از دو طریق عمده‌ی سرشماری و آمارگیری نمونه‌ای و گاهی از طریق ثبـت جـاری وقـایع فـراهم و گردآوری می‌شوند.

تمام داده‌ها و اطلاعات آماری موجـود در ایـن پورتـــال از چهـــار گزینه‌ی اصـــلی آمارهـــای موضوعی، پایگاه‌ها و سامانه‌ها، فراداده‌ها و سرشماری‌ها قابل دسترسی می‌باشد. (تصویر 3-2)

• آمارهای موضوعی:

اطلاعات موجود در درگاه ملی آمار برحسب موضوعات زیر طبقه‌بندی شده است. کلیات، آموزش، انرژی، بازرگانی، رسـتوران و هتلداری، جمعیت، حساب‌های ملی، حمـل و نقــل، انبــارداری و ارتباطــات، ســاختمان و مسکن، شاخص‌های قیمت، صنعت و معدن، فرهنگ و گردشگری، کـشاورزی، جنگلـداری، شیلات، نیروی انسانی، هزینه و درآمد خانوار. با انتخاب هر یک از موضـوعات می‌توان بـه تاریخچــه، نتــایج طرح‌ها و سرشماری‌های مــرتبط بــا آن موضــوع، تعــاریف و مفاهیــم مربوطـــه، سری‌های زمـــانی و نـــشریات آن دسترسی پیدا کرد.

• پایگاه‌ها و سامانه‌ها

سامانه‌های موجــود در ایــن بخــش، شــامل سالنامه‌ی آمـــاری، کتابخانه‌ی دیجیتـــال، شبکه‌ی ملـــی آمـــار، نقشه‌ی دهستان‌ها، حساب‌های ملـی، پایگـاه اطلاعـات MDG، پایگاه اطلاعات ICPD می‌باشد.

• فراداده‌ها اطلاعاتی

درباره‌ی داده‌ها، فرآیندهای تولیـد و استفاده از داده‌های آمـاری اسـت. ایـن بخـش شـــامل تعـــاریف و مفـــاهیم، اســـتانداردهای آمــاری، طبقه‌بندی‌ها و تقــسیمات کــشوری است.

• سرشماری‌ها

سرشماری عمومی نفوس و مسكن در سال‌های ۱۳۸۵ و ۱۳۷۵ ،۱۳۶۵ ،۱۳۵۵ ،۱۳۴۵ و ۱۳۳۵ شمسی مطابق روش‌های علمی و متناسـب بـا زمان، هر۱۰ سال یک‌بار طبـق قـانون انجـام شده و در سال ۱۳۹۰ به صورت ۵ سـاله اجـرا شـده اسـت.

سرشـــماری عمومـــی کـــشاورزی

سرشماری عمومی عشایر كوچنده

ب)روش تهیه تصاویر ماهواره‌ای جدید:

براي دريافت تصاوير ماهواره‌ای كه توسط ارائه كننده آن‌ها به صورت رايگان در اختيار مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد، منابع متعددي وجود دارد که در اینجا یک سایت به‌عنوان نمونه آورده شده است.

آدرس اینترنتی سایت مربوطه :

https://earthexplorer.usgs.gov