سلام من دکتر سعید جوی زاده هستم .من اغلب در مورد وب GIS صحبت می کنم، تدریس می کنم ، در مورد آن می نویسم یا از آن استفاده می کنم.یا در حال پیاده سازی و اجرای آن در سازمان ها هستم. و اغلب از من سؤالاتی مانند “Web GIS چیست؟” و “چرا Web GIS برای من مهم است؟” پرسیده می شود. برای پاسخ به این سؤالات رایج و دیگر سؤالات رایج، در اینجا نحوه توصیف Web GIS را به سادگی شرح می دهم.و در این نوشته قصد داریم شما را با وب جی آی اس یا GIS تحت وب و یا حرفه ای تر بگوییم سامانه اطلاعات مکانی تحت وب (به انگلیسی Web GIS)، آشنا سازیم. با ما همراه باشید…
Web GIS چیست؟
به زبان ساده، Web GIS یک الگو یا رویکرد معماری برای پیاده سازی یک GIS مدرن است. این سرویس توسط وب سرویس‌ها – سرویس‌های استانداردی که داده‌ها و قابلیت‌ها را ارائه می‌کنند و اجزا را به هم متصل می‌کنند، پشتیبانی می‌شود.
وب GIS را می توان در فضای ابری (با استفاده از ArcGIS Online)، در محل (با استفاده از سرور ArcGIS) یا به طور معمول به عنوان یک ترکیب ترکیبی، با استفاده از بهترین های هر دو جهان پیاده سازی کرد.
وب GIS جدید نیست، در واقع مدت زیادی است که در حال تکامل است. اما در واقع به نقطه عطفی رسیده‌ایم که نوآوری در GIS و فناوری‌های مرتبط، وب GIS را نه تنها ممکن، بلکه ضروری کرده است.
پورتال چیست؟
پورتال جزء ضروری یک GIS مدرن و بخشی ذاتی از الگوی وب GIS است. چارچوبی برای به اشتراک گذاری و استفاده از نقشه ها، برنامه ها و داده ها فراهم می کند. همچنین از هویت پشتیبانی می کند و زیرساخت های مورد نیاز را برای مدیریت کاربران و نحوه همکاری آنها فراهم می کند.
من اغلب یک پورتال را مرکز اکوسیستم اطلاعات جغرافیایی یک سازمان توصیف می کنم. این امکان استفاده و دسترسی گسترده تر به داده های GIS را فراهم می کند و به متخصصان GIS، کارکنان دانش، تصمیم گیرندگان و توسعه دهندگان و همچنین دسترسی عمومی خدمت می کند.
یک پورتال را می توان با استفاده از ArcGIS Online در فضای ابری میزبانی کرد یا با استفاده از Portal for ArcGIS در محل میزبانی کرد. پورتال ها می توانند برای عموم قابل دسترسی باشند، یا خصوصی باقی بمانند — فقط پس از ورود به سیستم قابل مشاهده هستند.
ArcGIS Online چیست؟
ArcGIS Online جزء کلیدی پلت فرم ArcGIS Web GIS است. این یک پلتفرم نقشه برداری جامع و مبتنی بر ابر است که به شما امکان می دهد نقشه ها و برنامه ها را به راحتی بسازید و به اشتراک بگذارید.
ArcGIS Online قابلیت‌های ذخیره‌سازی، مدیریت، نقشه‌برداری دوبعدی و سه بعدی، انتشار و تحلیلی را ارائه می‌دهد که می‌توانید برای گسترش GIS خود و توانمندسازی دیگران از آنها استفاده کنید. ArcGIS Online همچنین شامل Living Atlas، مجموعه وسیعی از محتوای نظارت شده و معتبر، از جمله نقشه های پایه، لایه های جمعیتی، فیدهای زنده و بسیاری موارد دیگر است که می توانید بلافاصله از آنها استفاده کنید و برای نیازهای نقشه برداری خود اعمال کنید.
نقشه وب چیست و چرا اهمیت دارد؟
در Esri، نقشه وب چیزی بیشتر از نقشه در مرورگر است. این یک مشخصات فنی است که کل تیم توسعه پلتفرم از آن استقبال می کند. به همین دلیل است که ArcGIS Pro و ArcMap می‌توانند نقشه‌های وب را بخوانند و منتشر کنند، و چرا نقشه‌های وب را می‌توان در کل اکوسیستم در نقشه‌های ArcGIS برای Office، در قالب‌های برنامه‌ها و سازندگان و حتی توسعه‌دهندگانی که از JavaScript API استفاده می‌کنند، استفاده کرد.
این ویژگی ها نقشه های وب را به یک بلوک ساختمانی مهم وب GIS تبدیل می کند. نقشه های وب، همراه با صحنه ها و لایه ها، بخشی از یک مدل جدید اطلاعات جغرافیایی هستند که جزئیات منابع داده را انتزاعی می کند و استفاده از آنها را آسان تر می کند.
نقشه‌های وب مجموعه وسیعی از داده‌ها را ادغام می‌کنند و به شما امکان می‌دهند فایل‌های شکل، صفحات گسترده، سرویس‌های ArcGIS، خدمات ArcGIS Online و Living Atlas را ادغام کنید. نقشه های وب همچنین نقطه ادغام اطلاعات از سیستم های سازمانی، داده های بزرگ و اینترنت اشیا (IoT) هستند.
چرا Web GIS برای من مهم است؟
وب GIS فرصت‌های بیشتری را برای دسترسی گسترده‌تر به داده‌های معتبر GIS شما فراهم می‌کند، و شما را قادر می‌سازد تا سیستم رکورد خود را به یک سیستم تعامل انتقال دهید که همه چیز را از نقشه‌برداری سلف سرویس گرفته تا تصمیم‌گیری بهتر تسهیل می‌کند. GIS را در دسترس تر، مقرون به صرفه تر و فراگیرتر می کند. ارزش GIS و نقش متخصصان GIS را تقویت می کند.
وب GIS بسیار بیشتر از یک روند جدید است، این الگوی جدید برای پیاده سازی یک GIS مدرن است. این اساساً نحوه تفکر ما در مورد GIS و نقش متخصصان GIS را تغییر می دهد.
تغییر از معماری مشتری/سرور به خدمات وب ما را قادر می سازد به دنیایی از اطلاعات، از شرکت خود به اینترنت اشیا (IoT)، داده های بزرگ و موارد دیگر متصل شویم. GIS را به‌جای داده‌های استاتیک به حالت بلادرنگ هدایت می‌کند. وب GIS ما را قادر می سازد تا چابک تر باشیم و از توسعه برنامه های کاربردی سفارشی به قالب های قابل تنظیم و سازندگان برنامه های وب حرکت کنیم. و مهمتر از همه، Web GIS ما را از داده های اختصاصی به داده های باز و سرویس های اشتراکی که می تواند همه را توانمند کند، منتقل می کند.
اگر قبلاً این کار را انجام نداده اید، وقت آن رسیده است که در GIS خود تجدید نظر کنید و فرصت ها و گردش های کاری جدیدی را که Web GIS فراهم می کند در نظر بگیرید.
می خواهیم بگوییم وب جی آی اس چیست؟
در این نوشته قصد داریم شما را با وب جی آی اس یا GIS تحت وب و یا حرفه ای تر بگوییم سامانه اطلاعات مکانی تحت وب (به انگلیسی Web GIS)، آشنا سازیم. با ما همراه باشید…
پیشتر در نوشته سامانه اطلاعات جغرافیایی چیست، توضیح دادیم که اطلاعات مکانی به رکن چهارم در تصمیم‌گیری‌ها تبدیل شده اند و باعث شده اند توسعه سامانه اطلاعات مکانی نیز افزایش یابد. استفاده از این سامانه ها، کمک فراوانی در پردازش، تجزیه و تحلیل داده‌های مکانی و در نهایت تصمیم‌گیری‌های بهینه در مسایل مدیریتی می‌کنند. قبل از آنکه بخواهیم توضیح دهیم که Web GIS چیست، روش های استفاده از سامانه اطلاعات مکانی را توضیح می دهیم تا بتوانیم ساده تر با مفهوم Web GIS آشنا شویم. برای بهرمندی از مزایای GIS، همواره مشکل اساسی، پیچیدگی کار با آن می باشد. لذا سازمان ها همواره ناچارند نیروهای متخصص GIS را در این زمینه به کار بگیرند. این نیروها با استفاده از تخصص و مهارت خود، اقدام به نصب و راه اندازی نرم افزارهای GIS بر روی رایانه های آن سازمان می نمایند و بدین صورت، استفاده از سامانه های اطلاعات جغرافیایی را در سازمان، میسر می سازند. از طرفی استفاده از مزایای GIS بدین نحو همواره نیازمند وجود نیروهای متخصص برای استفاده از این نرم افزارها می باشد. به نرم افزارهای GIS که در این روش مورد استفاده قرار می دهیم، نرم افزارهای GIS رومیزی (به انگلیسی Desktop GIS) می گویند. استفاده از Desktop GIS، مزایا و معایبی دارد.
مزایای Desktop GIS
- استفاده از نیروهای متخصص و بهرمندی از مهارت آن ها
- استفاده از قابلیت های پیشرفته تر نرم افزارهای GIS
معایب Desktop GIS
- هزینه بالاتر به علت نیاز به نیروهای متخصص
- هزینه بالاتر به علت نیاز به خرید، نصب و راه اندازی نرم افزارهای GIS بر روی هر رایانه
- هزینه بالاتر به علت نیاز به رایانه ها با سخت افزار توانمندتر
- پیچیدگی کار با نرم افزارهای GIS
- نیاز به آموزش GIS بصورت تخصصی برای پرسنل
- دسترسی به نقشه ها و اطلاعات مکانی تنها در سازمان و عدم امکان دسترسی از هر جا
- وابستگی به سیستم عامل
همانگونه که مشاهده می نمایید، معایب این روش نسبت به مزایای آن، وزن بیشتری دارند. برای غلبه بر معایب ذکر شده، روش دیگری در بکارگیری سامانه های اطلاعات مکانی، پیشنهاد می شود. در این روش بجای اینکه بر روی هر رایانه سازمان، نرم افزارهای GIS را نصب نماییم، اقدام به نصب یک نرم افزار GIS بر روی یک رایانه قدرتمند می نماییم. به این رایانه، سرویس دهنده GIS (به انگلیسی GIS Server) می گوییم. سایر رایانه های سازمان، نیاز به نصب نرم افزارهای GIS نخواهند داشت. این رایانه ها نیاز نیست دارای توان پردازشی بالایی باشند. هر رایانه با باز کردن مرورگر وب خود (مثلا Internet Explorer یا Google Chrome) و وارد کردن آدرس سرویس دهنده GIS، می تواند به سامانه اطلاعات مکانی دسترسی داشته باشد. نرم افزار GIS که بر روی سرویس دهنده نصب می شود، امکان دسترسی از طریق مرورگرهای وب را دارا می باشد. افزون بر این، اگر سرویس دهنده به اینترنت متصل باشد، می توان از هرکجای دیگر با وارد نمودن آدرس سرویس دهنده، به سامانه اطلاعات مکانی سازمان خود دسترسی داشته باشید. بدین نحو، ما دسترسی به سامانه اطلاعات مکانی را مبتنی بر وب فراهم نموده ایم و به آن Web GIS می گوییم. این اصطلاح را بصورت WebGIS و یا Web-GIS نیز بکار می برند. همچنین به فرآیند استفاده از اطلاعات مکانی و نقشه ها از طریق وب، Web Mapping نیز می گویند. این روش نیز دارای مزایا و معایبی می باشد.
مزایای Web GIS
- هزینه پایین به علت عدم نیاز به خرید نرم افزارهای GIS مجزا برای هر رایانه
- هزینه پایین به علت عدم نیاز به خرید رایانه های قدرتمند (تنها یک رایانه سرویس دهنده قدرتمند کافیست)
- دسترسی به اطلاعات مکانی و نقشه ها و تحلیل های مکانی از هر جا
- سهولت در بکارگیری نرم افزار و عدم نیاز به نیروی متخصص
- عدم وابستگی به سیستم عامل
معایب Web GIS
- هزینه راه اندازی اولیه بالاتر در برخی موارد
- عدم بلوغ سامانه های Web GIS
اکنون که با یک مقدمه ساده با وب جی آی اس آشنا شدید، بهتر است با جزئیات بیشتری به توضیح Web GIS بپردازیم.
WEB GIS چیست؟
تکنولوژی وب به ما اجازه دسترسی به داده های مکانی و توصیفی را در کمترین زمان با کمترین هزینه و در هر مکانی می دهد. با نرم افزارهاي روميزي GIS ، استفاده كننده معمولا نياز دارد كه نرم افزار را بخرد و ياد بگيرد كه چگونه از ابزار عمومي نرم افزارهاي GIS براي بارگذاري داده ها، تغيير، پرسش و پاسخ و ديگر تحلیل ها استفاده كند. در حاليكه با استفاده از وب جی آی اس مي توان در يك مرورگر وب، بدون نياز به نصب نرم افزارهاي GIS، با داده ها كار كرد و تحلیل های مورد نياز را بكار برد.
اجزای Web GIS
به شکل زیر نگاه کنید. اجزای تشکیل دهنده سامانه اطلاعات مکانی مبتنی بر وب (یا Web based GIS) را مشاهده می کنید.
این اجزا عبارتند از:
داده ها و اطلاعات مکانی
این بخش شامل اطلاعات مکانی و نقشه ها می باشد. این اطلاعات می توانند به صورت یک پایگاه داده مکانی (به انگلیسی Geodatabase) مورد استفاده قرار گیرند. در آینده با پایگاه داده مکانی، آشنا خواهید شد. بصورت کلی، اطلاعات مکانی در غالب لایه های نقشه مورد استفاده قرار خواهند گرفت. این لایه ها به دو دسته لایه های نقشه پایه (به انگلیسی Base Map Layers) و لایه های عملیاتی (به انگلیسی Operational Layers) تقسیم می شوند. لایه های نقشه پایه، آن دسته از لایه های نقشه می باشند که به عنوان نقشه های اولیه در سامانه اطلاعات مکانی مورد استفاده قرار می گیرند. این لایه ها بر اساس هدف سامانه Web GIS، متغییر می باشند اما بصورت کلی، تصاویر ماهواره ای، عکس های هوایی، لایه های مرتبط با حمل و نقل و… به عنوان لایه های پایه ای سامانه اطلاعات مکانی تحت وب مورد استفاده قرار می گیرند. لایه های نقشه عملیاتی، آن دسته از لایه ها می باشند که شما بصورت مستقیم با آنها کار می کنید و یا نتیجه اجرای عملیات اصلی سازمان شما هستند. مثلا در یک سامانه WebGIS که در شهرداری ها مورد استفاده قرار می گیرد، نتیجه اجرای یک آنالیز عقب نشینی بر روی یک ملک به عنوان یک لایه عملیاتی مورد استفاده قرار می گیرد. بصورت کلی، نتایج تحلیل های انجام شده، لایه هایی که مورد ویرایش قرار می گیرند و نتیجه پرس و جوها به عنوان لایه های عملیاتی مورد استفاده قرار می گیرند.
سرویس دهنده GIS
سرویس دهنده GIS، یک رایانه قدرتمند است که بر روی آن یک نرم افزار GIS نصب و راه اندازی می شود. این نرم افزار این قابلیت را دارد که با استفاده از تکنولوژی وب، کاربران را از قابلیت های یک سامانه اطلاعات مکانی، بهرمند سازد. قدرت و توان پردازش این رایانه بر اساس حجم داده ها و اطلاعات مکانی، تعداد کاربران، پیچیدگی عملیات و تحلیل های مورد انتظار و چند فاکتور دیگر، تعیین می شود.
درصورتیکه در تعیین مشخصات سخت افزاری یک سرور برای پیاده سازی Web GIS خود دچار ابهام هستید می توانید با ما یک مشاوره Web GIS رایگان داشته باشید.
ابزارهای عملیاتی و تحلیلی
نرم افزار GIS که بر روی سرویس دهنده نصب می شود، دارای ابزارهای عملیاتی و تحلیلی می باشد. بصورت پیش فرض، این نرم افزار دارای قابلیت های پایه GIS شامل ابزارهای مرور نقشه ها، روشن و خاموش کردن لایه ها، چاپ نقشه ها و… می باشد. اما وابسته به هدفی که برای آن از GIS استفاده می کنیم، این نرم افزار ممکن است از سایر ابزارهای اختصاصی جهت انجام عملیات و تحلیل ها بهرمند گردد. مثلا یک برنامه ریز شهری ممکن است نیاز به ابزاری داشته باشد که با استفاده از آن با انتخاب هر ملک بر روی نقشه، میزان بدهی های عوارض و مالیات آنرا محاسبه نماید. یکی از تفاوت های اصلی سامانه Web GIS با نرم افزارهای Desktop GIS در ابزارهای آنها می باشد. در سامانه WebGIS تلاش می شود که ابزارها از حالت تخصصی خارج شده و به سادگی توسط همه کاربران مورد استفاده قرار گیرند. لذا مشاهده می کنیم که در سامانه Web-GIS، ابزارها بصورت سفارشی سازی شده در آمده اند. در آینده در مورد قابلیت های Web GIS که یک سامانه اطلاعات مکانی تحت وب باید داشته باشد، بیشتر خواهیم نوشت.
کاربران
از آنجاییکه سامانه اطلاعات جغرافیایی تحت وب با هدف در دسترس قرار دادن نقشه ها و ابزارهای مربوط به آنها از هر کجا، مورد استفاده قرار می گیرند، لذا کاربران سامانه Web GIS معمولا به دو دسته درون سازمانی و برون سازمانی تقسیم می شوند.
در این نوشته تلاش کردیم که شما را به سادگی با مفهوم Web GIS، آشنا کنیم. سایت GISPlus قصد دارد در زمینه های تخصصی GIS، اقدام به انتشار سلسله نوشته های آموزشی نماید. این نوشته شماره یک در مورد آموزش وب جی آی اس بود. در نوشته های بعدی از سلسله نوشته های آموزش Web GIS می خواهیم شما را با مفاهیم زیر آشنا کنیم:
- معماری سامانه Web GIS
- کاربردهای Web GIS
- استانداردهای مکانی موجود در زمینه Web GIS
- قابلیت ها و امکانات Web GIS
- فناوری های موجود در سامانه Web GIS
- بررسی نمونه پروژه Web GIS
- طراحی و پیاده سازی Web GIS
- مدیریت پروژه های Web GIS
- مشاوره Web GIS
- برنامه نویسی Web GIS
منبع وب سایت زیر:
تمام دوره ها – دوره های آموزشی GIS ، RS ، آمار فضایی ، برنامه نویسی و علمی پژوهشی
1 نظر